Γιατί οι δικηγόροι εναντιώνονται στο νέο σχέδιο νόμου;

Το δεύτερο δεκαήμερο του Νοεμβρίου κατατέθηκε στη Βουλή προς ψήφιση το σχέδιο Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας. Οι δικηγόροι της χώρας με αίσθημα ευθύνης αποφάσισαν να δράσουν δυναμικά κατά της εν λόγω νομοθετικής πρωτοβουλίας και ήδη βρίσκονται σε αποχή από τα καθήκοντά τους. Στο πλαίσιο αυτό κρίθηκε, από την Ολομέλεια των Προέδρων των Δικηγορικών Συλλόγων της χώρας, απολύτως σκόπιμη η ενημέρωση των πολιτών για τους λόγους που μας οδήγησαν να λάβουμε την απόφαση αυτή, την ανάγκη αυτή δε εξυπηρετεί, στο βαθμό που το επιτυγχάνει, το παρόν κείμενο.

Ο Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας αποτελεί ένα από τα πλέον βασικά νομοθετήματα της χώρας που ρυθμίζει την οργάνωση και απονομή της δικαιοσύνης στο πεδίο του ιδιωτικού δικαίου. Με σκοπό την προάσπιση της ορθής απονομής της δικαιοσύνης στο εν λόγω πεδίο, η νομική κοινότητα (ενδεικτικώς: η Ολομέλεια των Δικηγορικών Συλλόγων της χώρας, η Διοικητική Ολομέλεια του Αρείου Πάγου, η Διοικητική Ολομέλεια των μεγάλων περιφερειακών Δικαστηρίων της χώρας) κατέθεσε εγκαίρως συγκεκριμένες παρατηρήσεις και προτάσεις επί του σχεδίου που είχε δοθεί σε δημόσια διαβούλευση. Όμως η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Δικαιοσύνης τις αγνόησε πλήρως διατηρώντας τις προτεινόμενες αλλαγές στους τομείς της τακτικής διαδικασίας ενώπιον των πρωτοβαθμίων δικαστηρίων και της αναγκαστικής εκτέλεσης, αλλαγές που αποσκοπούν –κατά τους συντάκτες του νομοσχεδίου - στην «ταχύτερη απονομή της πολιτικής δικαιοσύνης». Οι προτεινόμενες ρυθμίσεις είναι βέβαιο ότι θα προκαλέσουν σειρά σοβαρών προβλημάτων στην πράξη για όλους (πολίτες - διαδίκους, δικηγόρους, δικαστικούς λειτουργούς), και θα επιφέρουν ακριβώς το αντίθετο αποτέλεσμα, από αυτό που επικαλούνται οι συντάκτες του ότι επιδιώκουν. Ακολούθως παρατίθενται τα σημεία του νομοσχεδίου που, σε σχέση με τις υφιστάμενες ρυθμίσεις, καθιστούν δυσχερέστερη τη θέση των πολιτών - διαδίκων:

1. Η προφορική συζήτηση της υπόθεσης, η εξέταση μαρτύρων στο ακροατήριο κατ’ αρχάς καταργείται. Η ζωντανή διαδικασία της πολιτικής δίκης μετατρέπεται σε έγγραφη, χωρίς την εξέταση των μαρτύρων και στη θέση αυτών τίθενται οι αμφίβολης αποδεικτικής αξίας ένορκες βεβαιώσεις. Όπως χαρακτηριστικά επισημάνθηκε από την Ολομέλεια Προέδρων Δικηγορικών Συλλόγων Ελλάδας, με τις από 28/8/2014 προτάσεις της επί του σχεδίου ΚΠολΔ: «Η εμμάρτυρη απόδειξη αποτελεί το πλέον άμεσο αποδεικτικό μέσο το οποίο διευκολύνει τον δικαστή στην ανεύρεση της αλήθειας και στον σχηματισμό πιο ολοκληρωμένης άποψης για τα πραγματικά περιστατικά της υπόθεσης. Αντίθετα οι ένορκες βεβαιώσεις πλήττουν σε μεγάλο βαθμό την ασφάλεια δικαίου, αφού αποτελούν συνήθως αντιγραφή των ισχυρισμών των προτάσεων των διαδίκων. Είναι δε βέβαιο ότι με τον τρόπο αυτό θα δημιουργηθούν πολλές νέες συναφείς ποινικές υποθέσεις (ψευδορκίες, συκοφαντικές δυσφημίσεις κλπ.) ως απόρροια αυτών …» Επίσης η Διοικητική Ολομέλεια του Αρείου Πάγου, με την υπ’ αριθ. 11/7-5-2014 απόφασή της, καταψήφισε με συντριπτική πλειοψηφία (40 αρνητικές ψήφοι έναντι μόλις 8 θετικών) τις προτεινόμενες τροποποιήσεις, αναφέροντας μεταξύ άλλων ότι οι διάδικοι υποβάλλονται σε δαπάνες οι οποίες θα καταστούν ενδεχομένως άσκοπες και ότι οι σχετικές ρυθμίσεις «αξιολογούνται ως ατυχείς και απρόσφορες προς επίτευξη του επιδιωκομένου δια αυτών σκοπού της επιταχύνσεως της απονομής της δικαιοσύνης.»

2. Διατηρούνται τα υψηλά παράβολα και η καταβολή του δικαστικού ενσήμου κατά τη συζήτηση της αγωγής, ακόμη κι αν το αίτημα είναι αναγνωριστικό, ρύθμιση που αποτελεί ανεπίτρεπτο εμπόδιο πρόσβασης στη δικαιοσύνη, καθώς καθιστά δυσβάσταχτη οικονομικά την προσφυγή σε αυτή και κατ’ επέκταση περιορίζει και σε πολλές περιπτώσεις στερεί το συνταγματικό δικαίωμα παροχής δικαστικής προστασίας, όπως έχει ήδη νομολογηθεί.

3. Με τη διάταξη της §1β του άρθρου 972 ΚΠολΔ προβλέπεται, ότι η αναγγελία των απαιτήσεων δανειστών πρέπει να επιδοθεί στον συμβολαιογράφο το αργότερο πέντε (5) ημέρες πριν από τον πλειστηριασμό και μέσα στην ίδια προθεσμία πρέπει να κατατεθούν τα έγγραφα που αποδεικνύουν την απαίτηση, σε αντίθεση με την ισχύοντα ΚΠολΔ που προβλέπει δεκαπενθήμερη προθεσμία μετά τον πλειστηριασμό. Το σοβαρότατο πρόβλημα που θα δημιουργήσει η διάταξη αυτή, είναι το γεγονός, ότι στη περίπτωση που επισπεύδεται πλειστηριασμός κατά του οφειλέτη, οι τράπεζες, όπως και κάθε άλλος δανειστής, ακριβώς για να αναγγελθούν εμπρόθεσμα πριν από τον πλειστηριασμό, θα αναγκασθούν να καταγγείλουν και τις δικές τους (ακόμη και ενήμερες) δανειακές συμβάσεις, παρότι το ποσό για το οποίο επισπεύδεται πλειστηριασμός μπορεί να είναι και ασήμαντο, σε σχέση με την αξία του εκπλειστηριαζόμενου ακινήτου, αλλά και να έχει εξοφληθεί μέχρι την ημέρα του πλειστηριασμού. Γίνεται αντιληπτό ότι αυτό θα προκαλέσει την αύξηση των «κόκκινων» δανείων.

4. Στο άρθρο 977 ΚΠολΔ ο προτεινόμενος επανακαθορισμός της σειράς κατάταξης των δανειστών στον πίνακα γενικών προνομίων, ευνοεί τις τράπεζες σε βάρος κάθε άλλου δανειστή, συμπεριλαμβανομένου του Δημοσίου και των φορέων κοινωνικής ασφάλισης. Η ανωτέρω προνομιακή μεταχείριση διαπιστώνεται και από το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους, το οποίο στην σχετική έκθεσή του αναφέρει: «Από τις προτεινόμενες διατάξεις ενδέχεται να προκληθεί απώλεια εσόδων του Δημοσίου και των φορέων κοινωνικής ασφάλισης, λόγω της αποδυνάμωσης των ισχυόντων σήμερα προνομίων τους στις διαδικασίες αναγκαστικής εκτέλεσης».

5. Σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 1009 ΚΠολΔ, αν το ακίνητο που πλειστηριάστηκε ήταν μισθωμένο για την άσκηση σε αυτό επιχείρησης, ο υπερθεματιστής έχει δικαίωμα να καταγγείλει τη μίσθωση, οπότε αυτή λύεται μετά την πάροδο δύο (2) μηνών από την καταγγελία. Το άρθρο αυτό τροποποιείται επεκτείνοντας τη δυνατότητα του υπερθεματιστή να καταγγείλει ακόμη και εμπορική (επαγγελματική) μίσθωση. Η προτεινόμενη τροποποίηση αποσκοπεί προφανώς στο να καταστήσει ελκυστικότερα τα ακίνητα, τα οποία είναι μισθωμένα για εμπορική χρήση, αλλά και να καταπολεμήσει τις εικονικές μισθώσεις. Όμως είναι δυσανάλογα ανεπιεικής για τους καλόπιστους μισθωτές, ιδίως για αυτούς που έχουν προβεί σε σημαντικές επενδύσεις στο μίσθιο, προσβλέποντας στην σταδιακή απόσβεση αυτών μέσω μίας μακροχρόνιας (νόμιμης ή συμβατικής) μισθωτικής διάρκειας. Επίσης ο επενδυτής μισθωτής κινδυνεύει να γίνει στόχος εικονικών κατασχέσεων και πλειστηριασμών με σκοπό την εκμετάλλευση της επένδυσής του ή τον εκβιασμό του για την καταβολή σημαντικά μεγαλύτερου μισθώματος.

6. Με τη διάταξη του άρθρου 1047 επαναφέρεται η προσωπική κράτηση και κατά εμπόρων για εμπορικές απαιτήσεις, γεγονός το οποίο – παρά την πρόβλεψη εξαίρεσης σε περίπτωση απόδειξης της αδυναμίας εκπλήρωσης της χρηματικής οφειλής – αποτελεί οπισθοδρόμηση του νομικού πολιτισμού, λαμβανομένων υπόψη της οικονομικής συγκυρίας και των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι έμποροι τη δεδομένη χρονική στιγμή, είναι δε αμφίβολης συμβατότητας με την ΕΣΔΑ.

Όπως ήδη σημειώθηκε, οι προτεινόμενες ρυθμίσεις δεν υπηρετούν τον σκοπό της ταχύτερης απονομής της δικαιοσύνης, η οποία αντιθέτως θα επιβραδυνθεί, τα προβλήματα δε που αυτές θα προκαλέσουν στην εφαρμογή τους ήταν και είναι ο θεμελιώδης αντίλογος του νομικού κόσμου της χώρας.

Η στάση των δικηγόρων της χώρας, με την απόφασή τους για αποχή από τα καθήκοντά τους δεν υπαγορεύεται από μια κακώς εννοούμενη διεκδίκηση ιδίων επαγγελματικών συμφερόντων. Ούτε εξαντλείται σε μια στείρα άρνηση και κριτική του υπό ψήφιση νομοσχεδίου (στο οποίο περιλαμβάνονται και αρκετές ορθές τροποποιήσεις), αντιθέτως αποτελεί άσκηση καθήκοντος των δικηγόρων ως συλλειτουργών της δικαιοσύνης και των δικηγορικών συλλόγων της χώρας στα πλαίσια των αρμοδιοτήτων τους.

*Ο Νίκος Λογοθέτης είναι δικηγόρος και αντιπρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Ηρακλείου