Πολεοδόμοι για όρια οικισμών: Προχειρότητα που απειλεί να συμπαρασύρει τον συνολικό σχεδιασμό

Για προχειρότητα, έλλειψη διαβούλευσης και σύγχυση στον πολεοδομικό σχεδιασμό καταγγέλλει τον υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας ο Σύλλογος Ελλήνων Πολεοδόμων και Χωροτακτών (ΣΕΠΟΧ) με αφορμή το πρόσφατο Προεδρικό Διάταγμα (Π.Δ.) που αφορά την οριοθέτηση οικισμών με πληθυσμό κάτω των 2.000 κατοίκων και έχει κάνει άνω κάτω χιλιάδες ιδιοκτήτες ανά την επικράτεια.

Παράλληλα χτυπά ηχηρό καμπανάκι ως προς το σοβαρό ενδεχόμενο η κίνηση αυτή να συμπαρασύρει και τα υπό κατάρτιση Τοπικά και Ειδικά Πολεοδομικά Σχέδια (ΤΠΣ και ΕΠΣ) εξηγώντας ότι πολλές μελέτες κινδυνεύουν να μείνουν ημιτελείς ή να καταστεί αδύνατον να θεσμοθετηθούν, ελλείψει κοινωνικής νομιμοποίησης και χωροταξικής τεκμηρίωσης.

Όπως επισημαίνει ο ΣΕΠΟΧ, το Π.Δ. προωθήθηκε χωρίς ουσιαστική δημόσια διαβούλευση, με αποτέλεσμα να προκαλέσει σοβαρές αναταράξεις σε κοινωνίες, ΟΤΑ και επιστημονικούς φορείς, καθώς αφορά περίπου 10.000 οικισμούς ανά την Ελλάδα. Καταγγέλλει ότι αγνοήθηκαν οι μελετητές των Τοπικών Πολεοδομικών Σχεδίων, οι οποίοι καλούνται να ενσωματώσουν τις νέες διαδικασίες οριοθέτησης χωρίς εξειδικευμένες οδηγίες και εντός πιεστικών χρονοδιαγραμμάτων, ενώ αγνοείται και η διαμορφωθείσα πραγματικότητα την τελευταία 40ετία.

Στην ανακοίνωση επισημαίνεται πως το Π.Δ. βασίζεται σε οριζόντια, μηχανιστικά κριτήρια —όπως κτηματολογικά δεδομένα και αεροφωτογραφίες— αγνοώντας τις πολεοδομικές και χωροταξικές ιδιαιτερότητες κάθε οικισμού. Ο ΣΕΠΟΧ εκφράζει έντονες επιφυλάξεις για την τεχνική και ουσιαστική τεκμηρίωση των ρυθμίσεων, καθώς και για τη σκοπιμότητα προώθησής τους στην παρούσα συγκυρία, εν μέσω εντεινόμενης τουριστικής και εξωαστικής ανάπτυξης.

Ο Σύλλογος υπενθυμίζει πως το αίτημα για ρύθμιση των οικισμών κάτω των 2.000 κατοίκων αποτελεί ιστορική εκκρεμότητα δεκαετιών, η οποία απαιτεί επιστημονικά τεκμηριωμένες, ενιαίες και συνεκτικές παρεμβάσεις και όχι αποσπασματικές και πρόχειρες ρυθμίσεις.

Παρά το γεγονός ότι – όπως επισημαίνει - υποστηρίζει διαχρονικά τον περιορισμό και τη σταδιακή κατάργηση της εκτός σχεδίου δόμησης και την ορθολογική οργάνωση του χώρου με σκοπό την προστασία του περιβάλλοντος, της πολιτιστικής κληρονομιάς και του τοπίου, την διαφύλαξη της αγροτικής γης και εν γένει της αδόμητης γης ως κρίσιμου πόρου και είναι επί της αρχής ενάντια στις κατά τόπους αλόγιστες οριοθετήσεις με αποφάσεις Νομαρχών, που τελικά ακυρώθηκαν από το ΣτΕ, ο ΣΕΠΟΧ επισημαίνει πέντε προβληματικά σημεία στο πρόσφατο ΠΔ και συγκεκριμένα:

Προκύπτουν τεχνικά και ουσιαστικά ερωτήματα ως προς τον οριζόντιο, μηχανιστικό χαρακτήρα της προτεινόμενης οριοθέτησης σε βάρος της πολεοδομικής-χωροταξικής θεώρησης και αξιολόγησης. Τα οριζόντια κριτήρια οριοθέτησης που προτείνονται αφορούν κτηματολογικά δεδομένα, αποστάσεις κτιρίων, χρονικές περιόδους και παλαιότερες αεροφωτογραφίες.

Η προσέγγιση αυτή καθιστά την οριοθέτηση ζήτημα διαπιστωτικού χαρακτήρα ως προς μετρικά στοιχεία, αγνοώντας πολεοδομικά και χωροταξικά κριτήρια. Αναιρεί την επιστημονική τεκμηρίωση των ορίων, και τη σημασία της εκτίμησης και αξιολόγησης πραγματικών πολεοδομικών, ιστορικών, γεωγραφικών, τοπιακών παραμέτρων στο πεδίο. Αποτελεί, επιπλέον, μια πολύ συγκεκριμένη ερμηνεία των κατευθύνσεων του ΣτΕ. Ειδικότερα, αγνοείται η οικιστική ανάπτυξη των τελευταίων 40 χρόνων (από το 1985 ως σήμερα) και οι πραγματικές συνθήκες που αυτή έχει επιφέρει στο χώρο. «Κατά συνέπεια, η σημαντική ευκαιρία να καθοριστούν οραματικές αναπτυξιακές επιλογές στην Ελληνική ύπαιθρο μέσα από τα Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια υπονομεύεται».

Το Π.Δ. προβλέπει οριζόντιους όρους και περιορισμούς δόμησης (αρτιότητες, συντελεστές δόμησης, ποσοστά κάλυψης κ.ο.κ.), επιτρεπόμενες χρήσεις γης, ακόμη και ειδικούς μορφολογικούς κανόνες. Οι οριζόντιες ρυθμίσεις για τους περίπου 10.000 οικισμούς στους οποίους αναφέρονται υπολείπονται επιστημονικής τεκμηρίωσης. Δεν λαμβάνουν υπόψη την αποφασιστική σημασία που θα όφειλε να έχει ο ίδιος ο σχεδιασμός στο να αξιολογεί την ποικιλομορφία, τα τοπικά χαρακτηριστικά, το τοπίο, την πολιτιστική κληρονομιά και την ταυτότητα του εκάστοτε οικισμού, έστω ανά γενικές κατηγορίες ή γεωγραφικές ενότητες, τονίζει ο ΣΕΠΟΧ. Χαρακτηριστικά αναφέρει πως « προβλέπει με οριζόντιο τρόπο την μεγάλη αρτιότητα των 2 στρεμμάτων στη ζώνη Α, η οποία αφορά τον μέχρι το 1923 οικισμό, ενώ για τη ζώνη Β, η οποία αφορά το κομμάτι των οικισμών που αναπτύχθηκε μεταξύ 1923-1985, προβλέπει μικρότερη αρτιότητα (300τ.μ.-2στρ.)».

Η εκπόνηση της μελέτης οριοθέτησης των οικισμών με νέες διαδικασίες, μεθοδολογία και προδιαγραφές, ανατέθηκε στους μελετητές των ΤΠΣ ως επιπλέον εργασία χωρίς εξειδικευμένες οδηγίες για τις περιοχές που μελετούν και για ένα ιδιαίτερα εκτενές μελετητικό αντικείμενο λόγω του πλήθους των οικισμών. «Η πρακτική αυτή γίνεται κατ’ εξακολούθηση από το ΥΠΕΝ, με τα Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια να αναλαμβάνουν να λύσουν εκκρεμότητες δεκαετιών χωρίς όμως, αφενός, να υπάρχει δυνατότητα για ουσιαστική τροποποίηση των ασφυκτικών χρονοδιαγραμμάτων και, αφετέρου, να διασφαλίζεται η ομαλή εξέλιξη των διαδικασιών».

Η επέκταση αυτή αντιστοιχεί σε προβλήματα ουσίας και συμβατικών δεσμεύσεων στο βαθμό που συγχέονται διαφορετικά επίπεδα σχεδιασμού. Η σύγχυση αυτή γίνεται σε βάρος του υπό εξέλιξη πολεοδομικού-χωροταξικού σχεδιασμού του ΤΠΣ. Κατ’ επέκταση, η σύγχυση αυτή δεν αφορά μόνο τα διαφορετικά επίπεδα σχεδιασμού αλλά και τη θεσμοθέτησή τους μέσω π.δ.

Προβλέπεται ένα ιδιαίτερα προβληματικό πλαίσιο δημόσιας διαβούλευσης καθώς αν και επηρεάζονται άμεσα σε βάθος χρόνου τα δικαιώματα δόμησης χιλιάδων ιδιοκτητών, αυτή προβλέπεται να γίνει στο τέλος της διαδικασίας.

Προβληματισμός για «ξεχείλωμα» της εκτός σχεδίου δόμησης 

Σοβαρούς προβληματισμούς, σύμφωνα με τον ΣΕΠΟΧ, δημιουργεί και ο τρόπος που η Πολιτεία επιλέγει να ασκήσει πολιτική για το σχεδιασμό και την ανάπτυξη του χώρου. Ο Σύλλογος επισημαίνει ότι η συγκυρία χαρακτηρίζεται από την εντατική τουριστική ανάπτυξη κατεξοχήν στο νησιωτικό και παράκτιο χώρο αλλά και σε πολλές άλλες περιοχές της χώρας, αλλά την ίδια στιγμή αφενός, καταγράφονται φαινόμενα ανεξέλεγκτης, διάσπαρτης τουριστικής ανάπτυξης σε βάρος του περιβάλλοντος, της πολιτιστικής κληρονομιάς και του τοπίου και αφετέρου «η στρατηγική κατεύθυνση από το ΥΠΕΝ κινείται προς την ενίσχυση των οργανωμένων μορφών ανάπτυξης τουρισμού και της ιδιωτικής πολεοδόμησης»,

Βάσει της επιχειρηματολογίας του Συλλόγου, οι νέες νόμιμες αναπτύξεις που συνδέονται με τον τουρισμό και τον παραθερισμό συμβαίνουν κατεξοχήν σε εκτός σχεδίου περιοχές είτε με τους όρους της εκτός σχεδίου δόμησης είτε με τη μορφή οργανωμένων υποδοχέων.

«Με δεδομένο ότι αφενός δεν ασκείται συνεπής πολιτική για τον περιορισμό της εκτός σχεδίου δόμησης και, αφετέρου, προωθούνται οι οργανωμένοι υποδοχείς σε εκτός σχεδίου περιοχές, προκύπτει το ερώτημα για το ποια είναι, τελικά, η σκοπιμότητα της προώθησης του π.δ. για την οριοθέτηση οικισμών στην παρούσα συγκυρία. Συμβάλλει το π.δ. στον περιορισμό ή στην εντατικοποίηση της εκτός σχεδίου δόμησης;»

Αναφορικά με τη λύση που συζητά το υπουργείο με εργαλείο τις Περιοχές Ελέγχου Χρήσεων και την αρτιότητα στα 2 στρέμματα «προκειμένου να παρακαμφθεί η απόφαση του ΣτΕ», ο Σύλλογος υποστηρίζει ότι «ουσιαστικά επινοεί εκ νέου την παρέκκλιση ως μια νέα κατηγορία εκτός σχεδίου δόμησης με πιο ελαστικούς όρους και εγκυμονεί μια σειρά κινδύνους για τους οικισμούς».

Σύμφωνα μάλιστα με τους πολεοδόμους, με βάση το συγκεκριμένο εργαλείο, θα έπρεπε να προβλέπονται μεγαλύτερες των 4 στρεμμάτων αρτιότητες και όχι μικρότερες. «Η διαστρεβλωμένη χρήση του εργαλείου αυτού θα ανοίξει ένα νέο «παράθυρο» διευκόλυνσης της δόμησης, ακόμα και της οργανωμένης, καταρχάς πέριξ των οικισμών αλλά με ενδεχόμενες περαιτέρω ανεξέλεγκτες αρνητικές συνέπειες για την ορθολογική ανάπτυξη του χώρου και την ενίσχυση της εκτός σχεδίου δόμησης σε όλη την επικράτεια».

Και όλα αυτά την ώρα που μεγάλος αριθμός οικισμών φθίνουν και συρρικνώνονται, με τον ΣΕΠΟΧ να αναφέρει ότι υπάρχουν περίπου 6.500 οικισμοί χαρακτηρισμένοι ως στάσιμοι ή φθίνοντες, πολλοί από τους οποίους είναι διάσπαρτοι (π.χ. Ικαρία, Άνδρος) και μπορεί να μην πληρούν τα κριτήρια του π.δ.

Πηγή: Έθνος

 

Διαβάστε επίσης:

Έρευνα για τις συνθήκες κάτω από τις οποίες έχασε τη ζωή του ο 4χρονος πέφτοντας σε χαράδρα