Οι Τουρκμένοι στον πόλεμο της Συρίας και ο ρόλος της Άγκυρας

Η κατάρριψη του ρωσικού Su-24 από τουρκικά μαχητικά κοντά στα σύνορα Τουρκίας- Συρίας έφερε στο προσκήνιο το ζήτημα των Τουρκμένων - Τουρκομάνων, τους οποίους υποστηρίζει η Τουρκία στη Συρία.

Το εν λόγω ζήτημα βρίσκεται στο επίκεντρο ανάλυσης του Al Monitor: Όπως σημειώνεται, η προέλαση του συριακού στρατού με τη ρωσική υποστήριξη και η ενίσχυση των κουρδικών δυνάμεων από τις ΗΠΑ περιορίζουν τις τουρκικές επιλογές.

Η κυβέρνηση Ερντογάν έχει χαρακτηρίσει τον Ευφράτη «κόκκινη γραμμή» για τους Κούρδους, οι οποίοι κινούνται δυτικά για να απωθήσουν τους τζιχαντιστές από το Τζαραμπλούς. Το πλάνο της Τουρκίας είναι η χρήση των Τουρκμένων ως υποχειρίων για για τον έλεγχο αυτών των περιοχών και της γραμμής Αζέζ- Χαλεπιού, που εξετάζεται για χρήση ως «νεκρή/ ουδέτερη ζώνη». Ως εκ τούτου, η αξία των Τουρκμένων για τους Τούρκους έχει αυξηθεί, και θεωρείται ότι αυτός ήταν ένας από τους βασικούς λόγους πίσω από το «θερμό επεισόδιο» με την κατάρριψη του Su-24, καθώς οι ρωσικές αεροπορικές δυνάμεις πλήττουν και τους Τουρκμένους, πέρα από άλλες φράξιες που στηρίζονται από τη Δύση και τις χώρες του Κόλπου.

Η προέλαση του Συριακού Στρατού
Όπως σημειώνεται στην ανάλυση, ανάκτηση των ορεινών όγκων («Βουνό των Τουρκμένων/ Τουρκμενιστάν) που ελέγχουν οι Τουρκμένοι από τον συριακό στρατό, θα καταστήσει ευκολότερη την προέλαση στο Ιντλίμπ και το Τζισρ αλ Σουγκούρ, που ελέγχονται τώρα από τον «Στρατό της Κατάκτησης», που στηρίζεται από το Μέτωπο Αλ Νόσρα, το Αχράρ αλ Σαμ, την Τουρκία, τη Σαουδική Αραβία και το Κατάρ. Επίσης, θα αποκοπούν οι γραμμές ανεφοδιασμού των δυνάμεων των αντικαθεστωτικών στην περιοχή και θα χαθούν οι ελπίδες να φτάσουν στη Μεσόγειο, ενώ θα σταματήσουν και οι επιθέσεις εναντίον της Λαττάκειας (όπου βρίσκεται η ρωσική βάση). Επίσης, μετά την ανακατάληψη του βουνού, ο συριακός στρατός θα στραφεί στην περιοχή που η Τουρκία επιθυμεί να γίνει νεκρή/ προστατευμένη ζώνη. Αξίζει να σημειωθεί ότι κοντά, το Τζαμπάλ Ακράντ (Κουρδικό Βουνό) είναι επίσης μεγάλης σημασίας. Αυτή τη στιγμή ελέγχεται από το Μέτωπο Αλ Νόσρα, το Αχράρ αλ Σαμ και το Ανσάρ αλ Σαμ, που συχνά συνεργάζονται με τους Τουρκμένους.

Μέσα στις τελευταίες εβδομάδες, ο συριακός στρατός έχει ανακτήσει το Κατίλ Μαάφ, το Φιρινλίκ, το Ατσισού και το Κιζιλντάγ, βόρεια του «Βουνού των Τουρκμένων», καθώς και το Γκιμάμ, το Σαβανλί, το Τσουβάικ, το Ντέιρ Χαν και το Τορός στα νότια. Το Κιζιλντάγ έχει αλλάξει χέρια πολλές φορές. Εάν τεθεί οριστικά υπό τον έλεγχο των κυβερνητικών δυνάμεων, θα είναι εύκολο να ελεγχθούν 17 τουρκμενικά χωριά στην περιοχή. Για την Τουρκία είναι μεγάλη η στρατηγική αξία της περιοχής, και υπολογίζει στους Τουρκμένους για να αντιμετωπιστεί – εάν χρειαστεί- το Ισλαμικό Κράτος στις αγροτικές περιοχές του Χαλεπιού, αναφέρεται στην ανάλυση, όπου υπογραμμίζεται ότι η κατάληψη του Χαρσέλε και της Ντέλχα από τους Τουρκμένους έγινε λόγω αυτού του σχεδίου.

Το υπόβαθρο
Στις αρχές του εμφυλίου, το 2011, οι Σύριοι Τουρκμένοι άρχισαν να οργανώνονται με την υποστήριξη της Τουρκίας, ενώ μέχρι τότε δεν αποτελούσαν πολιτικοποιημένη και οργανωμένη ομάδα (ζούσαν κυρίως σε χωριά και ασχολούνταν με τη γεωργία). Η πρώτη οργάνωση, που αναδείχθηκε το 2011, ήταν το Συριακό Τουρκμενικό Κίνημα, που προσπάθησε να βγάλει τους Τουρκμένους σε διαδηλώσεις κατά του καθεστώτος, ενώ ακολούθησε η Ένωση Σύριων Τουρκμένων. Οι δύο αυτές οργανώσεις ενώθηκαν τον Νοέμβριο του 2011, συνθέτοντας το STK, αλλά διασπάστηκαν και εν τέλει δημιουργήθηκε (Μάρτιος του 2012) το Δημοκρατικό Τουρκμενικό Κίνημα της Συρίας (SDTH).

Το SDTH έχει δραστηριοποιηθεί κυρίως στο Χαλέπι, ενώ το STK επικεντρώνεται στο Μπαϊρμπουτσάκ. Το STK διοικείται από γραφεία σε περιοχές στα σύνορα Τουρκίας- Συρίας , ενώ η δραστηριότητα στη Λαττάκεια διευθύνεται από το Γεϊλαντάγ, στη Ράκα από το Ακτσάκαλε και στο Χαλέπι από το Γαζιαντέπ. Υπό την τουρκική επιρροή, το Συριακό Εθνικό Συμβούλιο έχει δώσει 16 έδρες στους Τουρκένους, ενώ ο Συριακός Εθνικός Συνασπισμός τους έχει δώσει τρεις. Πέραν των δύο αυτών οργανώσεων, υπάρχουν ισχυροί τουρκμενικοί παράγοντες στην Τουρκία, που συνθέτουν τη Συριακή Τουρκμενική Πλατφόρμα, η οποία είναι υπό την καθοδήγηση του τουρκικού ΥΠΕΞ. Η οργάνωση αυτή δραστηριοποιήθηκε για τη δημιουργία της Συριακής Τουρκμενικής Συνέλευσης, που επιδιώκει την ένωση των Τουρκμένων. Η Συνέλευση ιδρύθηκε επίσημα τον Μάρτιο του 2013, σε συνάντηση στην οποία ήταν παρόντες ο Ερντογάν και ο Νταβούτογλου, και η τουρκική βουλή έχει αναγνωρίσει την Τουρκμενική Συνέλευση ως τον νόμιμο εκπρόσωπο των Τουρκμένων.

Ο ρόλος των Τουρκμένων στις επιχειρήσεις
Όσον αφορά στη στρατιωτική δραστηριότητα των Τουρκμένων, πολλές ένοπλες ομάδες στήθηκαν μετά το 2012. Επίσης, τουρκμενικές μονάδες συμμετείχαν τον Μάρτιο του 2014 στην επιχείρηση «Ανφάλ», από ισλαμιστικές δυνάμεις, για την κατάληψη των πόλεων Κασάμπ και Σάμρα. Ακόμη, σε επιχειρήσεις το 2013 (Αύγουστος) Τουρκμένοι λεηλάτησαν χωριά Αλεβιτών και σκότωσαν περίπου 200 αμάχους, με τη συνεργασία μαχητών του Ισλαμικού Κράτους και του Μετώπου αλ Νόσρα, ενώ τακτικές ήταν οι εκτοξεύσεις ρουκετών από το Βουνό των Τουρκμένων προς τη Λαττάκεια.

Γενικότερα, οι Σύριοι Τουρκμένοι – που, όταν ιδρύθηκε το συριακό κράτος, θεωρούνταν η «κληρονομιά των Οθωμανών» - έχουν μπει στη σύγκρουση εκπροσωπώντας με τα όπλα την τουρκική πλευρά, ωστόσο, όπως σημειώνεται στην ανάλυση, ουδέποτε είχαν ισχυρούς πολιτικούς δεσμούς με την Τουρκία, η οποία ήταν περισσότερο απασχολημένη με τους Τουρκμένους του Κιρκούκ και της Μοσούλης (Ιράκ). Ωστόσο, αφού άφησε τους Ιρακινούς Τουρκμένους στο Ισλαμικό Κράτος, η Άγκυρα θεώρησε ότι οι Σύριοι Τουρκμένοι θα ήταν χρήσιμοι, οπότε και σφυρηλάτησε δεσμούς μαζί τους- και ειδικά με αυτούς που βρίσκονταν στο Μπάμπα Αμρ της Χομς (που από πολλούς θεωρείται ως η «κοιτίδα» της επανάστασης).

Εάν ο συριακός στρατός θέσει υπό τον έλεγχό του την περιοχή, οι Σύριοι Τουρκμένοι είναι πολύ πιθανό να αντιμετωπιστούν ως η «Πέμπτη Φάλαγγα» της Τουρκίας στην περιοχή, με τους κινδύνους που αυτό συνεπάγεται, ενώ – όπως καταλήγει η ανάλυση- η αντιπαράθεσή τους με τους Κούρδους δημιουργεί εκ των πραγμάτων έχθρα μεταξύ των δύο εθνοτικών ομάδων.