Ιερά Μονή Τοπλού: Ένα καλωσόρισμα και μία κουβέντα με τον ηγούμενο

Ο Αρχιμανδρίτης Φιλόθεος Σπανουδάκης είναι ο ηγούμενος της Ιεράς Μονής Ακρωτηριανής, πιο γνωστής ως Μονή Τοπλού.

Η Μονή Τοπλού είναι το ξακουστό μοναστήρι στην ανατολική πλευρά της Κρήτης που βρίσκεται 10χλμ ανατολικά της Σητείας και 6χλμ βόρεια του Παλαικάστρου. Η αρχική ονομασία της μονής είναι «Παναγία η Ακρωτηριανή» όπως προκύπτει από επίσημα έγγραφα και σφραγίδες του 15ου ή του 16ου αιώνα. Με την ονομασία «Τοπλού» αναφέρεται πρώτη φορά σε τουρκικό έγγραφο του 1673. Για την προέλευση του ονόματος της Μονής Τοπλού έχουν διατυπωθεί πολλές εκδοχές με πιο επικρατέστερη την άποψη ότι προέρχεται από την τουρκική λέξη Τοπ ( = κανόνι) εξαιτίας ενός μικρού κανονιού που υπήρχε εκεί από την περίοδο της Ενετοκρατίας και το οποίο όχι μόνο προφύλλασε τη Μονή από τους πειρατές αλλά και ειδοποιούσε τα γύρω χωριά εάν διέτρεχε κίνδυνο.

Η πιο αληθοφανής όμως εκδοχή από τις υπόλοιπες είναι ότι προέρχεται από τη συγκοπή της λέξης πλού(σιο) καθώς το μοναστήρι διέθετε και διαθέτει ακόμα και σήμερα τεράστια ακίνητη περιουσία (κτήματα, αμπελώνες, ελαιώνες). Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι ακόμα και σήμερα οι Σητειακοί όταν αναφέρονται στη Μονή την προσφωνούν ως «Το Μεγάλο Μοναστήρι»

 
Η Ιερά Μονή της Παναγίας Ακρωτηριανής και του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, χτίστηκε κατά τον 14ο αιώνα και από τότε, είχε πάντα ενεργό παρουσία στην κοινωνική αλλά και αμπελοοινική ιστορία του τόπου.
 
Οι μοναχοί ξεκινούν από τις 5 το πρωί, για τα ιερατικά τους καθήκοντα και ασχολούνται καθημερινά έως το βράδυ και με την παραγωγή και την φροντίδα των προϊόντων τους.

Ο Ηγούμενος μας καλωσορίζει όλους, μας τακτοποιεί σε ένα στρογγυλό τραπέζι και μας κερνάει παραδοσιακά Στειακά καλιτσούνια και καφέ. Παράλληλα, αρχίζει την αφήγηση:  "Το πρώτο μοναστήρι εδώ δημιουργήθηκε το 960 μ.Χ., αλλά η σημερινή Μονή θεμελιώθηκε το 1.300. Ακολούθησε μια συναρπαστική πορεία στο χρόνο, από την Ενετοκρατία του 1.204, τον μεγάλο σεισμό του 1.612 έως και την πρόσφατη ιστορία και τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Εδώ λειτουργούν επίσης δύο μουσεία, το εκκλησιαστικό και το λαογραφικό, με ιστορικά κειμήλια, χειρόγραφα και βιβλία από τον 17ο αιώνα.

Αμπέλια εδώ, καθώς μας είπαν, υπήρχαν από αμνημονεύτων χρόνων. Μέσα στο φοινικόδασος υπήρχε ένα παλιό Μετόχι, ενώ στην περιοχή υπάρχει και ένα πατητήρι του 1709. Η αναμπέλωσηστην περιοχή μας ξεκίνησε το 1975 και πλέον καλλιεργούνται 250 στρέμματα με τις αρχές της βιολογικής καλλιέργειας. 

Επιμέλεια - φωτογραφίες: Αντώνης Γενναράκης