Skip to main content
ΆΡΘΡΑ

Το εαρινό ρέκβιεμ της χωροταξίας, του Κωστή Μαυρικάκη, Πολ.Μηχ. ΕΜΠ

Image
xvr.jpg
 clock 11:51 | 19/05/2015
writer icon newsroom ekriti.gr

Η Κρήτη, το χωροταξικό σχέδιο και η τραγωδία μιας αντίφασης
χωρίς από μηχανής Θεό
 
Του ΚΩΣΤΗ Ε. ΜΑΥΡΙΚΑΚΗ
Πολιτικού Μηχανικού ΕΜΠ
 
«Η νύχτα είναι ατέλειωτη, γι αυτό και ποτέ δε συναντά τη μέρα» γράφει ο Σαίξπηρ στην τραγωδία του, «Μάκβεθ». Επίκαιρος υπαινιγμός του μεγάλου τραγωδού, σε μεταγενέστερες απ’ αυτόν συνθήκες, και σε άλλου είδους τραγωδίες, πέραν της λογοτεχνίας. Αυτές της Πολιτείας και της Κοινωνίας. Και εξηγούμαι ευθύς. Κανένας δεν αμφιβάλλει ότι η ανάγκη σχεδιασμού του χώρου από συντεταγμένες κοινωνίες είναι τόσο παλιά όσο και ο άνθρωπος, αλλά αυτό που είναι αμφισβητούμενο και έωλο, είναι η αποτελεσματικότητα των εργαλείων σχεδιασμού και των μηχανισμών ελέγχου, ιδιαίτερα όταν αυτά έχουν κριθεί από το χρόνο και την αναποτελεσματική πολιτική διαχείριση.
Αφορμή για το παρόν σημείωμα είναι ο δημόσιος διάλογος που έχει ξεκινήσει για την «αξιολόγηση, αναθεώρηση και εξειδίκευση» του «Περιφερειακού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού & Αειφόρου Ανάπτυξης Κρήτης» (εφεξής Χωροταξικό Κρήτης).
Προφανώς, πιο κρίσιμη και πιο περιεκτική της τριάδας των παραπάνω λέξεων, που αποτελεί και προϋπόθεση για τις άλλες δύο, είναι η πρώτη εξ αυτών: «αξιολόγηση». Αν θέλετε, «αξιολόγηση» είναι η απόπειρα κρίσης, εκτίμησης και ο προσδιορισμός της αξίας σε σύγκριση με άλλα, λένε τα λεξικά. Βέβαια, η κρίση έγκειται στο θεσμοθετημένο και δοκιμασμένο Χωροταξικό Κρήτης, στα πλαίσια υλοποίησης της πυραμιδωτής διαβάθμισης του υπερκείμενου εθνικού χωροταξικού σχεδιασμού. Και αυτή η κρίση, μετά από μια 12ετία εφαρμογής του και μέσα σε ένα γενικότερο τοπίο κοινωνικής, οικονομικής και πολιτικής χρεωκοπίας και παρακμής της χώρας, (ανεξάρτητα από τις διοικητικές ενέργειες αξιολόγησής του που έχουν ολοκληρωθεί) δεν μας επιτρέπει να είμαστε καθόλου αισιόδοξοι. Η επιμέρους εξειδίκευση του χωροταξικού με τα ΣΧΟΟΑΠ των δήμων στον τομέα διασφάλισης και περιφρούρησης των προστατευτέων περιοχών που συνιστούν κεφαλαιώδες περιβαλλοντικό, ιστορικό και τοπιακό απόθεμα της Κρήτης, βρίσκεται σε μια θλιβερή αντίφαση με την ωμή πραγματικότητα. Την τελευταία 15ετία (και όσοι δεν το βλέπουν στρουθοκαμηλίζουν προκλητικά) συνεχίστηκε επιμελώς στο όνομα της ανάπτυξης μια παλαιόθεν ληστρική επέλαση στο τοπίο, ιδίως στο βόρειο μέτωπο της μεγαλονήσου. Ακόμα και μια εικονική πτήση μέσα από το google  earth πάνω από την Κρήτη, αρκεί για να πιστοποιήσει κανείς την απελπιστική βεβήλωση και ατίμωση («γαίας ατίμωσης» που έλεγε και ο ξεχασμένος δάσκαλος Δημ. Πικιώνης) που έχει υποστεί το κρητικό τοπίο από «αναπτυξιακά σχέδια» πολλά εξ αυτών μάλιστα αδειοδοτημένα από κρατικές και ευρωπαϊκές επιχορηγίες (ω τι κυνισμός και υποκρισία!) στο όνομα της …βιωσιμότητας και της αειφορίας!
Είναι να αναρωτιέται κανένας αν δεν υπήρχε θεσμοθετημένο χωροταξικό Κρήτης, πόσο μεγαλύτερες και πόσο πιο βάναυσες περιβαλλοντικές κακουργίες θα μπορούσαν να τελεστούν. Είναι γνωστές οι εκ βαρβαρικής αλώσεως τουριστικές ζώνες της βόρειας Κρήτης (τουριστικά «ανεπτυγμένες» τις ονομάζει το χωροταξικό τρομάρα του!) όπου επί σχεδόν μισόν αιώνα συντελείται μια τριτοκοσμική κατασπάραξη στις κρητικές ακτογραμμές. Δρόμοι και πρόσβαση προς αυτές έχουν αποκλειστεί από φαραωνικής κλίμακας ξενοδοχεία, αιγιαλοί μπαζώνονται ασύστολα και προκλητικά, ομηρικά βράχια και ακρογιάλια εξαφανίζονται κάτω από τόνους μπετόν, πλωτά εστιατόρια και μπαρ αλλά Ταϊλάνδη, αστικοποιημένες εκτός σχεδίου περιοχές που στερούνται ρυμοτομικού σχεδιασμού, ρέματα μπαζωμένα, παραλιακοί οικισμοί με ανυπέρβλητα συγκοινωνιακά και πολεοδομικά προβλήματα, παράλιες κηρυγμένες αρχαιολογικές ζώνες και περιοχές ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους παραδομένες σε ανεξέλεγκτες χωροθετήσεις αυθαίρετων τουριστικών δραστηριοτήτων αναψυχής, περιοχές ενάλιων αρχαιοτήτων με καταστροφικές και ασφυκτικές τουριστικές ακτοπλοϊκές δράσεις, γιγάντια ξεκοιλιάσματα ολόκληρων βουνοπλαγιών με θέα το γαλάζιο ορατά πλέον και από το διάστημα, τεράστιες επιφανειακές λατομικές εκμεταλλεύσεις δίπλα σε αρχαιολογικούς χώρους με μηδενική ή ανύπαρκτη περιβαλλοντική αποκατάσταση, κηρυγμένες δασικές εκτάσεις, περιοχές Natura, ζώνες καταφυγίων άγριας ζωής και αναδασωτέες περιοχές σε συστηματική υποβάθμιση και αφανισμό…
Το κρητικό τοπίο σε συντριπτικό βαθμό είναι πλέον μη αναγνωρίσιμο. Αφέθηκε στην τύχη του, ή μάλλον στην ατυχία να «υπερασπίζεται» από τον κυνισμό και την υποκρισία θεσμικών κειμένων. Πληγώθηκε, σταδιακά εξαφανίστηκε και απώλεσε τις αισθητικές ιδιαιτερότητες, την ταυτότητα και διαφορετικότητά του, συμπαρασύροντας δεσμούς, μνήμες, παραδόσεις και άυλα πολιτιστικά αγαθά.
Όλες οι παραπάνω απογοητευτικές διαπιστώσεις όφειλαν να αποτελούν κατά προτεραιότητα χωρικές δράσεις του ισχύοντος χωροταξικού που θα προσανατολίζονταν στους κυρίαρχους «πόλους ανάπτυξης» με λήψη θεσμικών μέτρων αλλά κυρίως με εφημερία και βούληση ελεγκτικών και κατασταλτικών μηχανισμών.  
 
Σήμερα, κρητικό περιβάλλον και τοπίο είναι βυθισμένα στην παραλυτική παρακμή διολίσθηση και πρωτογονισμό μιας φρενήρης και κανιβαλιστικής υστερίας, μιας ισοπεδωτικής λεηλασίας απέναντι σε οτιδήποτε συνιστά φυσικό αποταμίευμα αιώνων. Και η τραγικότητα αυτή είναι πολλαπλάσια απέναντι στην επίσης παραλυτική απουσία και τυφλότητα ενός συντεταγμένου κράτους που οφείλει να επιβάλλει τη Νέμεσι. Έφτιαξαν τον εισαγγελέα περιβάλλοντος (όπως έφτιαξαν το συνήγορο του πολίτη και άλλους ανεξάρτητους θεσμούς) για να εφεύρουν ενύπνια και φύλλα συκής και να καλύψουν τη γύμνια και τη φαυλότητα μιας διαλυμένης και διεφθαρμένης Πολιτείας.
 
Στην Κρήτη, όπως άλλωστε σε ολόκληρο το αιγιακό αρχιπέλαγος, το τοπίο αποτελεί μια διαχρονική αξία, ένα ανυπέρβλητο ταμίευμα, και ένα αναντικατάστατο απόθεμα, άρρηκτα συνδεδεμένο με την ιστορία, τον πολιτισμό και τις αξίες του τόπου. Είναι η μνήμη της ιστορικής μας στρωματογραφίας. Όταν ο Ελύτης έγραφε ότι «ένα τοπίο δεν είναι όπως το αντιλαμβάνονται μερικοί, κάποιο απλώς σύνολο γης, φυτών και υδάτων, αλλά είναι και η προβολή της ψυχής ενός λαού στην ύλη» ασφαλώς υιοθετούσε αυτή την αντίληψη που ξεπερνά τον εκχυδαϊσμένο και αγοραίο εξευτελισμό του αμφιβληστροειδή μας, όπου κι αν τον ταξιδέψεις σήμερα στην «ανεπτυγμένη» Κρήτη. Υιοθετούσε μια υπερρεαλιστική αειφορία πιο αποτελεσματική από τους τεχνοκρατικούς τόμους των ειδημόνων της επιστήμης του χώρου.
 
Η ένταξη και η αυστηρή υιοθέτηση των αρχών που απορρέουν από την ευρωπαϊκή κύρωση της σύμβασης για το τοπίο, στις συνιστώσες του περιφερειακού χωροταξικού σχεδιασμού, είναι αναγκαίο να γίνει άμεσα και στα ήδη εκπονούμενα σχέδια. Περισσότερο όμως είναι επιβεβλημένο να γίνει, αυτό που χρόνια πολλά άλλωστε, από συστάσεως του ελληνικού κράτους  απουσιάζει: Η εφαρμογή των θεσπισμένων. Και όταν έχεις μπροστά σου μια διεφθαρμένη και φαυλεπίφαυλη μεταπολιτευτική πολιτική τάξη και αυτοδιοίκηση, μια ολίγιστη και ανεπαρκή δημόσια διοίκηση και δικαιοσύνη για να λειτουργήσει ένα σύγχρονο κράτος δικαίου, είναι σαν να κυνηγάς χίμαιρες… Απλά περιορίζεσαι στο ναρκισσισμό των θρυμμάτων του ειδώλου σου στον καθρέφτη κάθε πρωί, και στα πλανόδιά σου όνειρα. Ή ακριβέστερα όπως έγραψε ο Χ. Λ. Μπόρχες στο καταπληκτικό ποίημά του   «Ο Ενδυμίων στον Λάτμο»:
«Μ’ άρεσε να κοιμάμαι και να ονειρεύομαι
στο καθαρτήριο όνειρο που ξεγελά τη μνήμη
και μας λυτρώνει από τη δέσμευση»

 
Ας είναι λοιπόν, ελαφρύς ο ύπνος της μακαριότητάς σας (μας)…
 
ΚΩΣΤΗΣ Ε. ΜΑΥΡΙΚΑΚΗΣ
Πολιτικός Μηχανικός ΕΜΠ
[email protected]

google news icon

Ακολουθήστε το ekriti.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις για την Κρήτη και όχι μόνο.

ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ

Ράδιο Κρήτη © | 2013 -2024 ekriti.gr Όροι Χρήσης | Ταυτότητα Designed by Cloudevo, developed by Pixelthis