Οικονομική ή μήπως αξιακή κρίση;

Για πρώτη φορά η Ελλάδα βρίσκεται στη δίνη μιας διεθνούς οικονομικής κρίσης. Μιας κρίσης, που το «πέρασμα» της μπορεί να συνδεθεί άμεσα με αρνητικές ή ακόμα και καταστροφικές επιπτώσεις, που αφορούν τόσο τη γενικότερη οικονομία μιας χώρας, όσο και τη κοινωνικο-ψυχολογική κατάσταση των ανθρώπων που την αποτελούν.

Τι σημαίνει όμως στ αλήθεια ο όρος «οικονομική κρίση» ;

Οικονομική κρίση είναι το φαινόμενο κατά το οποίο μειώνεται η οικονομική δραστηριότητα σε μια Χώρα. Ο βασικότερος δείκτης της οικονομικής δραστηριότητας είναι οι επενδύσεις. Όταν λοιπόν οι επενδύσεις αυξομειώνονται, τότε συμπαρασύρουν και άλλες μεταβλητές της οικονομίας, όπως είναι  η απασχόληση, οι τιμές, το εθνικό προϊόν, κ.τ.λ.  

Ο πληθωρισμός και η ακρίβεια , αποτελούν πλέον μείζον πρόβλημα για όλες τις Χώρες που μαστίζονται από την οικονομική κρίση. Η αύξηση των επιτοκίων και η άνοδος στις τιμές των εμπορευμάτων και των καυσίμων, είχαν ως απόρροια τη μείωση της αγοραστικής δύναμης των καταναλωτών. Κατ’ επέκταση, η αύξηση της ανεργίας, η μείωση των ρυθμών ανάπτυξης της Ε.Ε , αλλά και η κατάρρευση μεγάλων οικονομικών οργανισμών, είναι μόνο κάποια από τα αρνητικά αποτελέσματα της κρίσης.

Είναι αναμφισβήτητο το γεγονός ότι η οικονομική κρίση επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό και τη κοινωνική ζωή, δεδομένου ότι η μείωση ή η απουσία εισοδήματος ωθεί ένα μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού στη φτώχεια και την εξαθλίωση. Οι θέσεις εργασίας είναι περιορισμένες, τα μέτρα που προωθεί η κυβέρνηση είναι δυσβάστακτα και το μεγαλύτερο μέρος των πολιτών  αδυνατεί πλέον να ανταπεξέλθει στις παράλογες και αδιάλλακτες απαιτήσεις του μνημονίου και των οπαδών του.

Ωστόσο, σήμερα, βλέποντας πιο σφαιρικά τα πράγματα, ζούμε το τέλος μιας εποχής. Μιας εποχής του εύκολου χρήματος και της αλόγιστης σπατάλης. Για 15 συναπτά έτη (1994-2008) η ελληνική οικονομία αναπτυσσόταν. Ως Έλληνες αλλάξαμε τρόπο ζωής, καταναλωτικές συνήθειες και συμπεριφορές. Την απλότητα διαδέχτηκε η επίδειξη μιας πολυδάπανης ζωής. Ακριβά ρούχα και αυτοκίνητα δίνουν νόημα στην έννοια του «φαίνεσθαι» , αγνοώντας την έννοια του «είναι». Κάποτε η εργασία ήταν δείγμα  κοινωνικού «γίγνεσθαι», σήμερα δεν έχει σημασία τι δουλειά κάνεις, αλλά πόσα χρήματα βγάζεις.

Η ανάπτυξη, ο καταναλωτισμός και ο μιμητισμός, είχαν ως αποτέλεσμα να ισοπεδωθούν οι πραγματικές αξίες και να επικρατήσει ο ζήλος για την κατάκτηση του χρήματος. Το χρήμα έγινε επιδίωξη και αυτοσκοπός…Απέκτησε αξία και ισοπέδωσε οτιδήποτε σχετίζεται με τις πραγματικές και ανθρώπινες αξίες, όπως είναι η εντιμότητα, το ήθος, η ειλικρίνεια, η εργατικότητα, η αξιοπρέπεια και η ανιδιοτέλεια. Τίποτε πλέον δεν αποτελεί ιδανικό αν δεν ντύνεται με τον χρυσοκέντητο μανδύα του χρήματος.

Η αλλαγή του αξιακού συστήματος σε επίπεδο διαπροσωπικών και κοινωνικών σχέσεων είναι ορατή από το γεγονός ότι ο νεόπλουτος έλληνας είχε προ ετών χάσει- ως ένα βαθμό- κάθε είδους ανθρωπιά, συμπόνια και σεβασμό προς το συνάνθρωπό του. Στην ουσία έχασε την πίστη του σε οτιδήποτε άυλο, σε οτιδήποτε μη –χρηματικά- μετρήσιμο.

Το πιο ανησυχητικό βέβαια είναι ότι η κρίση των αξιών δεν αφορά μόνο τους αλλοτριωμένους μεσήλικες αλλά και τα νέα παιδιά. Από μικρή κιόλας ηλικία τα παιδιά συνηθίζουν στη νοοτροπία της βαθμοθηρίας. Ο «καλός» βαθμός αποτελεί βασική επιδίωξη για την εισαγωγή ενός μαθητή στη τριτοβάθμια εκπαίδευση και έπειτα, σειρά παίρνει η αγχωτική επιδίωξη να περάσει όλα τα μαθήματα, για να αποκτήσει το πολυπόθητο πτυχίο, που θα του ανοίξει το δρόμο για μια θέση στον ιδιωτικό ή δημόσιο τομέα. Η γνώση δηλαδή λειτουργεί στις περισσότερες των περιπτώσεων ως διαβατήριο για την επαγγελματική αποκατάσταση, παρά ως αυτοσκοπός.

Τη κρίση λοιπόν, θα μπορούσαμε να τη δούμε σαν μια ευκαιρία , ώστε να επαναπροσδιορίσουμε την υπάρχουσα κατάσταση και πραγματικότητα. Ζήσαμε πάνω από τις οικονομικές μας δυνατότητες, υιοθετώντας ένα μοντέλο υλικού ευδαιμονισμού. Κατά πόσο όμως ο συγκεκριμένος τρόπος ζωής οδηγεί σε μια υγιή κοινωνία;

Πρέπει όλοι μας να ξαναρχίσουμε από εκεί που αφήσαμε την πολιτισμική μας υπόσταση. Να αναζητήσουμε εκείνες τις αρχές και αξίες που θα συντελέσουν στην ανάπτυξη μιας καλύτερης κοινωνίας. Μιας κοινωνίας που θα μπορεί εν μέσω κρίσης, να διαχειριστεί με επιτυχία μια πιθανή αύξηση της εγκληματικότητας και της ανεργίας, τον κίνδυνο της έξαρσης του ρατσιστικού φαινομένου και της ξενοφοβίας και τη διατάραξη της κοινωνικής συνοχής γενικότερα.

 Για να ξεπεραστεί η κρίση σε ένα ευρύτερο επίπεδο, θα πρέπει ως λαός να επισημάνουμε τα λάθη του παρελθόντος και να τα διορθώσουμε.

Η αυτοκριτική και η ευσυνειδησία θα βοηθήσει ώστε να περάσουμε από τον υποβάθμιση στην αναβάθμιση και τελικά στην επιβράβευση των ηθικών μας αξιών και ιδανικών.

Τέλος, όπως είπε και ο φιλόλογος -συγγραφέας, κος  Γεώργιος Ψωμιάδης σε κάποια ομιλία του, απ όπου και δανείζομαι τη παρακάτω φράση, « κάποιες αξίες έχουν την τιμή τους και , παρόλη τη λυσσαλέα  προσπάθεια να πεισθούμε για το αντίθετο, είναι δυστυχής όποιος προσπαθεί να την εντοπίσει γραμμένη σε καρτελάκι με το σύμβολο του ευρώ να την συνοδεύει».

Στέλλα Μανουρά, Οικονομικές και κοινωνικές επιστήμες