Κουδουνάτοι: Οι μασκαράδες της Σμύρνης - Τα αποκριάτικα γλέντια των Μικρασιατών

Οι Απόκριες των Μικρασιατών Ελλήνων στη Σμύρνη, ήταν μια περίοδος χαράς, διασκέδασης και κεφιού.

Τα γλέντια ξεκινούσαν την Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου που ονομάζονταν και Προφωνή, με τραγούδια, χορούς, τουμπερλέκια, ροκάνες και τσαμπούνες και συμμετείχαν σχεδόν όλοι.

Οι μασκαράδες της Σμύρνης ονομάζονταν ‘’ Κουδουνάτοι’’ και όπως απαιτούσε το αντέτι (έθιμο) πετύχαιναν το στόχο τους μόνο αν δεν τους αναγνώριζαν οι γνωστοί.

Γύριζαν από σπίτι σε σπίτι σατιρίζοντας τους πάντες, σκορπίζοντας κέφι με τα γκεβεζελίκια (αστεία) και τα ζεβζέκικα (ανόητα) καμώματά τους.

Συνήθιζαν να μεταμφιέζονταν το αντίθετο από αυτό που πραγματικά ήταν καθώς ένας από τους στόχους της Αποκριάς ήταν η ανατροπή της καθιερωμένης τάξης, το ανακάτεμα και η παραπλάνηση.

Οι άντρες ντυνόντουσαν γυναίκες, οι φτωχοί πλούσιοι, οι γριές κορίτσια και κάποιοι πιο τολμηροί αψηφώντας τη δυσφορία των Τούρκων φορούσαν φουστανέλες και φορεσιές των αγωνιστών της επανάστασης του 1821.

Η Σμύρνη αυτή την περίοδο με τις γιορτές και τους χορούς, έδειχνε το κοσμοπολίτικο πρόσωπό της. Είχε καθιερωθεί την συγκεκριμένη περίοδο ένας φιλανθρωπικός χορός από την Ελληνική Λέσχη της Σμύρνης μας του οποίου τα έσοδα πήγαιναν υπέρ του Νοσοκομείου «Άγιος Χαράλαμπος».

Από την Κυριακή που άρχιζε η αποκριά, άρχιζαν οι διασκεδάσεις στα σπίτια, στις αυλές, στις πλατείες και στους δρόμους. Κολομπίνες με δαντελωτές φούστες και χειροποίητες στολές, χόρευαν τσιφτετέλια, βαλς και καντρίλιες. Φορούσαν παλιά ρούχα ή μεταμφιεζόντουσαν σε διάφορα ζωάκια και καβαλιέροι, φορώντας φράκο, σμόκιν και μαύρα λουστρίνια παπούτσια, χόρευαν με ντάμες ντυμένες με την Παριζιάνικη μόδα.

Σημαντικές ήταν οι παρελάσεις των μεταμφιεσμένων που γινόταν στην οδό Τρασών σε μια συνοικία, όπου ζούσαν κυρίως οι μεγαλοαστοί της Σμύρνης και παρήλαυναν με άμαξες κρατώντας καλαθάκια γεμάτα μενεξέδες, ζουμπούλια και σοκολατάκια και έπαιζαν λουλουδοπόλεμο και σοκολατοπόλεμο.

Στόχος των νέων ήταν οι κοπέλες που συμπαθούσαν, οι οποίες απαντούσαν στα ‘’πυρά’’ με σερπαντίνες. Η παρέλαση ξεκινούσε από το Φασουλά και τερμάτιζε στην πλατεία της Καλλιθέας (Μπέλα Βίστα), κάνοντας κύκλους στα τετράγωνα από τις τρεις το απόγευμα μέχρι που νύχτωνε. Βέβαια το γλέντι συνεχιζόταν στα σπίτια μέχρι το πρωί.

Ταυτόχρονα σε άλλη πλευρά της Σμύρνης γινόταν ένα είδος λαϊκού πανηγυριού για τους νέους στο δρόμο που ένωνε δύο συνοικίες, τον Αϊ-Δημήτρη και τον Αϊ-Τρύφωνα. Αντί για λουλουδοπόλεμο, γινόταν ο πόλεμος με το ‘’Ντάρι’’ δηλαδή το καλαμπόκι. Οι νέοι είχανε διάφορα όργανα που προξενούσαν θόρυβο και πετούσε ο ένας στον άλλο κορδέλες και σερπαντίνες.

 Στις αυλές και στα σπίτια έστηναν χορό και τραπέζια με πάρα πολλές λιχουδιές και Σμυρναίικα γλυκά, μεταξύ των οποίων και τα υπέροχα γλυκά της αποκριάς τα αυγοκαλάμαρα. Τα αποκριάτικα γεύματα περιλάμβαναν λουκάνικα, πατσά, πηχτή, μπουμπάρι και λαχανοντολμάδες.

Την Τσικνοπέμπτη και την Κρεατινή υπήρχαν κρέατα διάφορων ειδών. Την Τυρινή έφτιαχναν σπιτίσα ή χερίσα ή βρουλίτικα μακαρόνια, χυλοπίτες και χερίσο φιδέ (κριθαράκι) ενώ την Κυριακή της Τυρινής δεν έλειπαν οι τυρόπιτες, το γαλακτομπούρεκο, κατιμέρια, ρυζομπούρεκο, σιμιγδαλένιο χαλβά, ρυζόγαλα, κανταίφια, μπουρέκια, τσακλαμάδες (χορτόπιτες), μπαλίκια (χορτοκεφτέδες), κολοκυθίτικα μπουρέκια, ακαρονόπιτες- παυλόπιτες (κρεμμυδόπιτες), ξίγαλο-λιγούρτι (γιαούρτι) και διάφορα τυριά.

Την Καθαρά Δευτέρα έφτιαχναν ταχινόπιτα, ταραμοσαλάτα, χαβιαροσαλάτα, έβραζαν ρύζι με ζάχαρη και κρόκο ή χοσάφι από ξερά βερίκοκα, δαμάσκηνα , σταφίδες, ξύσμα πορτοκαλιού και λίγη ζάχαρη.

Το πρωί της Καθαρά Δευτέρας, άκουγες στους δρόμους τους τσιγγάνους οι οποίοι κρατούσαν διάφορα σκεύη και μάζευαν τα ‘’Πασχαλινά'', δηλαδή όλα τα φαγητά που είχαν να κάνουν με κρέας, γιατί η νηστεία την Μεγάλη Εβδομάδα στη Σμύρνη ήταν παραπάνω από υποχρεωτική.

Αυτοί λοιπόν οι τσιγγάνοι φώναζαν ‘’Μάντζα Μακαρόνια'', δηλαδή μάζευαν μακαρόνια για να τα χρησιμοποιήσουν στα χοιροστάσια τους και κοντά σε αυτά μάζευαν και τα κρεατικά. 

Την τελευταία μέρα του γλεντιού συνήθιζαν να τρώνε ένα αυγό για να έχουν το στόμα τους κλειστό και να τηρήσουν την νηστεία μέχρι το Πάσχα.

 Πηγές: Σύλλογος Μικρασιατών Ανατολικής Αττικής rembetikoidialogoigmail.blogspot.gr),  Η Καθ΄ Ημάς Μικρά Ασία, Οι Απόκριες στη Σμύρνη- Μνήμες Ελληνισμού

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:

Από πού προέρχεται ο έθιμο του χαρταετού - Τί συμβολίζει

Κρήτη: Εθιμα της Αποκριάς και της Καθαράς Δευτέρας

Σαν σήμερα: Σημαντικά γεγονότα της 26ης Φεβρουαρίου