Με μηνύματα για το προσφυγικό ολοκληρώθηκε το 12ο Κρητολογικό Συνέδριο

Με ιδιαίτερη επιτυχία ολοκληρώθηκε το 12 Διεθνές Κρητολογικό Συνέδριο, συμβάλλοντας στην εμβάθυνση της αρχαιολογικής και ιστορικής έρευνας του νησιού. Ειδικά ο φετινός θεματικός άξονας, «οι μετακινήσεις -ανθρώπων, ιδεών, αγαθών- με επίκεντρο, αφετηρία ή κατάληξη το νησί της Κρήτης», έδωσε αφορμές για αμεσότερη σύνδεση με τον παρόντα χρόνο της Κρήτης. Το ζήτημα του προσφυγικού, στο οποίο εμπλέκεται πλέον και η Κρήτη (όπως συμβαίνει εδώ και αιώνες για το νησί) διέτρεξε όλο το πρόγραμμα του συνεδρίου καθώς η ίδια η προσφυγιά αποτελεί μια βίαιη μετακίνηση που έχει σημαδέψει τόσο το παρόν όσο και το παρελθόν του τόπου.
 

κρητολογικό συνέδριο, by renas

Μεγάλο μέρος των πρωτότυπων ανακοινώσεων που παρουσιάστηκαν στο συνέδριο είχε ως θέμα τις πολιτικές, κοινωνικές, οικονομικές και πολιτισμικές διαστάσεις των μετακινήσεων ατόμων και πληθυσμών. Οι περίπου 500 επιστήμονες που συμμετείχαν στο συνέδριο, αρχαιολόγοι, ιστορικοί, φιλόλογοι, κοινωνιολόγοι κ.α. ασχολήθηκαν με τις ξεχωριστές διαστάσεις που προσέδωσε στην Κρήτη ο ρόλος της, άλλοτε ως υποδοχέας μετακινούμενων πληθυσμών και άλλες φορές ως τόπος αναχώρησης προσφύγων, διωκόμενων κτλ.
 
Χαρακτηριστικές ήταν οι παρουσιάσεις για την περίοδο της βενετοκρτατίας που περιέλαβε και τις δύο παραπάνω εκφάνσεις του φαινομένου. Παρουσιάστηκε η ευεργετική για την κρητική ύπαιθρο επίδραση των προσφυγικών ροών του 13ου και 14ου αιώνα, (με την ανοχή των Βενετών) αλλά και η διαλυτική κυρίως για τα ορεινά χωριά της Κρήτης βίαιη εκδίωξη του γηγενούς πληθυσμού, επίσης από τους Βενετούς, μεταξύ του 13ου και 17ου αιώνα, λόγω της αντίστασης που προέβαλαν οι περιοχές αυτές στην κυριαρχία τους.
Ξεχωριστές ήταν οι αναφορές για τους μουσουλμάνους Κρητικούς (τουρκοκρητικούς) που εκδιώχθηκαν από το νησί στις αρχές του 20ου αιώνα βρίσκοντας καταφύγιο στην Τουρκία ή την Αίγυπτο.
 

κρητολογικό συνέδριο, by renas

Στις ανακοινώσεις των επιστημόνων περιλήφθηκαν και πολύ πιο εξειδικευμένα θέματα όπως η παρουσίαση των προσφύγων από τον τοπικό ημερήσιο και περιοδικό Τύπο, η μετακίνηση αντικειμένων και η ανταλλαγή πολιτισμικών στοιχείων στην μουσική, στην ποίηση, στη λογοτεχνία, στην αρχιτεκτονική και σε άλλους τομείς της ζωής στο κρητικό τοπίο.
 
Συνολικά στο συνέδριο παρουσιάστηκαν περισσότερες από 300 πρωτότυπες ανακοινώσεις, από περίπου 500 Έλληνες και ξένους ερευνητές. Τη σκυτάλη της φιλοξενίας του επόμενου Κρητολογικού συνεδρίου, το 2021, παρέλαβε ο δήμαρχος Αγίου Νικολάου Αντώνης Ζερβός.
Όπως ανακοινώθηκε στην καταληκτήρια ολομέλεια τα πρακτικά του συνεδρίου θα εκδοθούν εντός του 2017 μόνο σε ηλεκτρονική μορφή και θα υπάρχει η δυνατότητα διεπιστημονικής έρευνας με τη χρήση των σύγχρονων εργαλείων της πληροφορικής.  Ο πρόεδρος του συνεδρίου, καθηγητής Φιλολογίας Γρηγόρης Σηφάκης εξέφρασε την ελπίδα να βρεθούν οι πόροι ώστε να ψηφιοποιηθούν και τα πρακτικά των προηγούμενων συνεδρίων ώστε να δημιουργηθεί μια τεράστια βάση δεδομένων πάνω στις κρητικές σπουδές.
 

κρητολογικό συνέδριο, by renas

Τα ψηφίσματα
 
Το προσφυγικό ζήτημα διαπέρασε και το πνεύμα του ψηφίσματος που ψηφίστηκε ομόφωνα στο τέλος του συνεδρίου και στο οποίο αναφέρεται: «Οι σύνεδροι του 12ου Διεθνούς Κρητολογικού Συνεδρίου, το οποίο είχε ως θεματικό άξονα  τις "μετακινήσεις", στην καταληκτήρια συνεδρία του, αποδοκιμάζουν κάθε ξενοφοβική και ρατσιστική συμπεριφορά και προτρέπουν όλους, εντός και εκτός επιστημονικής κοινότητας, σε έμπρακτες εκδηλώσεις υπεράσπισης και βοήθειας των ανθρώπων που αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τον τόπο τους ως πρόσφυγες και μετανάστες». 
 
Με ακόμα πιο καταγγελτικό λόγο αναφέρθηκαν στο ζήτημα τα παραρτήματα Κρήτης των συλλόγων μονίμων και έκτακτων αρχαιολόγων. Σε σχετική τους ανακοίνωση, που εντάχθηκε στα ψηφίσματα του συνεδρίου, τονίζουν μεταξύ άλλων: «Ως επιστήμονες και ως άνθρωποι δεν μπορούμε να μη σταθούμε σε μια ακόμα τραγική περίοδο της ιστορίας στην οποία μεγάλα ανθρώπινα σύνολα υφίστανται βίαιες μετακινήσεις και θανάτους λόγω πολέμων. [...] Καταδικάζουμε τις μεμονωμένες ενέργειες ξενοφοβίας, ρατσισμού και κοινωνικού αποκλεισμού σε βάρος ανυπεράσπιστων προσφύγων και παιδιών, που το τελευταίο διάστημα παρατηρούνται και στην Κρήτη, σε αντίθεση με την πλειονότητα του πληθυσμού του νησιού που ανέκαθεν αφομοίωνε διάφορα μεταναστευτικά ρεύματα ενώ και οι ίδιοι οι Κρητικοί υπήρξαν μετανάστες».
 
Ξεχωριστό ψήφισμα, τέλος, ενέκρινε το συνέδριο για το θέμα της λειτουργίας του Ελληνικού Ινστιτούτου  της Βενετίας, για τον χαρακτήρα του οποίου υπάρχει έριδα μεταξύ του ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών και της Ακαδημίας Αθηνών και συγκεκριμένα για το ποιος ορίζει τον επιστημονικό του διευθυντή (και συνεπώς ποιος έχει τον έλεγχο του  Ιδρύματος).  Στο ψήφισμα που εγκρίθηκε χθες ομόφωνα αναφέρεται: «οι σύνεδροι του 12ου Διεθνούς Κρητολογικού Συνεδρίου , στην καταληκτήρια συνεδρία τους εξέφρασαν το ενδιαφέρον τους γιατ ην τύχη του ελληνικού Ινστιτούτου Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών της Βενετίας. Οι σύνεδροι ζητούν από την ελληνική πολιτεία να διασφαλίσει τον επιστημονικό χαρακτήρα του Ινστιτούτου και γενικότερα τις προϋποθέσεις συνέχισης του ερευνητικού έργου του».
 
* Αναλυτικά το πρόγραμμα και οι περιλήψεις των ανακοινώσεων του 12ου Κρητολογικού συνεδρίου βρίσκονται στη διεύθυνση www.12-iccs.gr
 
Ρεπορτάζ: Μάριος Διονέλλης