Ηράκλειο: Η Ιερά Μονή Παναγίας Παλιανής και η ιστορία της Αγίας Μυρτιάς

Η γυναικεία Μονή Παλιανής βρίσκεται σε υψόμετρο 280μ δίπλα στα χωριά Βενεράτο και Αυγενική, 20χλμ νοτιοδυτικά του Ηρακλείου και ανατολικά από το φαράγγι του Βενεράτου.

Το καθολικό της είναι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου που εορτάζει στις 15 Αυγούστου. Η Μονή Παλιανής θεωρείται μια από τις αρχαιότερες μονές της Κρήτης, χωρίς να είναι ωστόσο γνωστή η ακριβής χρονολογία της ίδρυσής της.

Το όνομα της συνδέεται με την ονομασία Παλιά Μονή, που με το πέρασμα των αιώνων έγινε παλιανή. Ωστόσο, υπάρχει μια δεύτερη εκδοχή, σύμφωνα με την οποία το όνομα Παλιανή συνδέεται με την Απολωνία, την αρχαία πόλη που πιστεύεται ότι ήταν κτισμένη κοντά.

Η μονή υπήρξε πατριαρχική και ανά περιόδους είχε τεράστια περιουσία και πολλά μετόχια, που όμως κατά την Ενετοκρατία πέρασε στο Βενετικό δημόσιο.

Αργότερα κατά την Τουρκοκρατία, η Παλιανή πλήρωσε πολύ βαρύ τίμημα, καθώς καταστράφηκε από τους Τούρκους τουλάχιστον δύο φορές και οι μοναχές της σφαγιάστηκαν. Ανασυγκροτήθηκε πολύ γρήγορα και έκτοτε ανήκει στα πλουσιότερα μοναστήρια της Κρήτης.

Το μοναστηριακό συγκρότημα αναπτύσσεται με ισόγεια και διώφορα κτίσματα γύρω από μια μεγάλη αυλή, στο κέντρο της οποίας βρίσκεται ο κεντρικός ναός, μια τρίκλιτη βασιλική του 14ου αιώνα, με τα τρία κλίτη αφιερωμένα στην Κοίμηση της Θεοτόκου (15 Αυγούστου), στους Τρεις Ιεράρχες (30 Ιανουαρίου) και στον Άγιο Παντελεήμονα (27 Ιουλίου). Επίσης υπάρχει κι ένα μικρό παρεκκλήσι των Αγίων Αποστόλων (30 Ιουνίου).

Ο ναός υποστηριζόταν από κίονες Βυζαντινού ρυθμού με φύλλα άκανθας, μέρη από τους οποίους υπάρχουν διάσπαρτα στο μοναστήρι.

Γενικά, παντού υπάρχουν μαρμάρινα μέλη παλαιοχριστιανικής εποχής, που υποδεικνύουν ότι το καθολικό έχει κτιστεί στη θέση παλαιοχριστιανικής βασιλικής τμήματα της οποίας (π.χ. αψίδα) έχουν ενσωματωθεί στη βασιλική του 14ου αιώνα. 

Γύρω από τον ναό υπάρχουν τα κελιά των μοναζουσών και οι βοηθητικοί χώροι, ενώ ο επισκέπτης μπορεί ακόμη να διακρίνει ίχνη του φρουριακού τείχους που προστάτευε παλαιότερα την Παλιανή. Στη μονή ανήκει και ο βυζαντινός ναός του Αγίου Ιωάννου με τις τοιχογραφίες του 14ου αιώνα. Στο μοναστήρι λειτουργεί μουσείο που φιλοξενεί εικόνες, ιερά κειμήλια και διάφορα βιβλία μεγάλης ιστορικής αλλά και αρχαιολογικής αξίας. Το μοναστήρι είναι ανοικτό και επισκέψιμο από την ανατολή έως τη δύση του ήλιου.

Η ΑΓΙΑ ΜΥΡΤΙΑ

Σήμα κατατεθέν της Παλιανής είναι η ιερή Μυρτιά, ένα αιωνόβιο δέντρο το οποίο εορτάζει 24 Σεπτεμβρίου. Μέσα στον περιπεπλεγμένο κορμό της Αγίας Μυρτιάς, όπως λέγεται, πιστεύεται ότι είναι κρυμμένη η εικόνα της Παναγίας της Μυρτιδιώτισσας. Σύμφωνα με την παράδοση, κάποτε η περιοχή καλυπτόταν από δάσος και οι χωρικοί έβαλαν φωτιά για να δημιουργήσουν καλλιεργούμενες εκτάσεις.

Ξαφνικά, μέσα από τα βάτα ακούστηκε η φωνή της Παναγίας και με έκπληξη οι χωρικοί είδαν την εικόνα της Παναγίας. Γύρω από τη μορφή της, ήταν ζωγραφισμένα κλαδιά μυρτιάς. Ύστερα από καιρό, όταν πήγαν κάποια παιδιά στο ίδιο σημείο, τα ζωγραφισμένα κλαδιά είχαν φυτρώσει στα αλήθεια, μεγάλωσαν και σταδιακά κάλυψαν την εικόνα! Την εικόνα της Παναγίας θεωρείται ότι μπορούν να τη δουν μόνο παιδιά.

Αν επισκεφτείτε την Παλιανή, θα δείτε ένα αναμμένο καντήλι δίπλα στη μυρτιά και πολλά τάματα κρεμασμένα στα κλαδιά, καθώς θεωρείται θαυματουργή. Μάλιστα η ευλογία των άρτων γίνεται κάθε χρόνο κάτω από το ιερό αυτό δέντρο και ως τράπεζα χρησιμοποιείται ένα αρχαίο κιονόκρανο, ενώ οι πιστοί παίρνουν φύλλα από κλαδιά!

Η λατρεία της «Αγίας Μυρτιάς» αποτελεί επιβίωση πανάρχαιων λατρευτικών συνηθειών και πιο συγκεκριμένα της λατρείας των ιερών δέντρων της Μινωικής θρησκείας.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:

Κρήτη: Ανακαλύψτε τα πανέμορφα χωριά Αυγενική και Βενεράτο

Βύρωνας Αττικής: Ιερά Αγρυπνία στην Παναγία την Παρηγορήτρια

Σητεία: Η πόλη υποδέχθηκε την Μικρασιάτισσα Παναγιά την Ελεούσα - Την θαυματουργή εικόνα του Ρεϊσδερέ