Ποδόσφαιρο: Το λαϊκό άθλημα που "γέννησε" η μπουρζουαζία

Ηχεί παράδοξο αλλά ο βασιλιάς των λαϊκών αθλημάτων, το ποδόσφαιρο, έλκει την καταγωγή του από την άκρατη αριστοκρατία. Λίγοι ίσως γνωρίζουν πώς ξεκίνησε η ιστορία του αθλήματος, που μας καθηλώνει σε δέκτες και σε γήπεδα. Οι κανόνες του παιχνιδιού κωδικοποιήθηκαν τον προπερασμένο αιώνα στη Βρετανία. Το 1863, η σύσταση της Ενωσης Ποδοσφαίρου (FA) της Βρετανίας, συνέπεσε με την περίοδο εδραίωσης της βιομηχανικής επανάστασης. Πρώτη η μπουρζουαζία της βικτωριανής εποχής έσπευσε να υποστηρίξει το άθλημα. Ο απώτερος στόχος φυσικά δεν ήταν το ενδιαφέρον για τη σωματική ευεξία και την άθληση των εργατών αλλά η προσπάθεια αποπροσανατολισμού και απομάκρυνσης τους από τον συνδικαλισμό.

Και ενώ το ποδόσφαιρο ξεκίνησε εξυπηρετώντας τα καπιταλιστικά σχέδια και αφήνοντας μάλλον αδιάφορη την εργατική τάξη, ένα τυχαίο γεγονός άλλαξε την ροή της ιστορίας. Συνέβη το 1890, όταν μια αγγλική ομάδα προλετάριων κατατρόπωσε με 11-1 την αντίπαλη ομάδα που αποτελούνταν από αριστοκράτες. Ο λαός -αγανακτισμένος από την καταπίεση της αριστοκρατίας- ανακάλυψε ένα νέο πεδίο για να ... βγάζει τα απωθημένά του. Το ποδόσφαιρο άρχισε να κερδίζει έδαφος στην λαϊκή συνείδηση. Οι μπάλες εμφανίστηκαν στις φτωχογειτονιές και τις αλάνες και η ελίτ περιφρόνησε οριστικά το 'μπανάλ" νέο άθλημα. Έκτοτε το ποδόσφαιρο, που αποκαλείται "η πιο λαϊκή από τις τέχνες", αντικατοπτρίζει, από γενιά σε γενιά, το άθλημα που προσομοιάζει περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο στον χαρακτήρα του απλού λαού.

Ο δρόμος παραμένει πάντα το κυριότερο φυτώριο νέων ταλέντων. Οι προπονήσεις και ο εξοπλισμός δεν απαιτούν δαπάνες. Ίσως για αυτό οι φτωχογειτονιές της Λατινικής Αμερικής ανέδειξαν τους ενδοξότερους ποδοσφαιριστές. Ακόμη και επί των ημερών μας δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι το όνειρο κάθε πιτσιρίκου στον τρίτο κόσμο είναι να γίνει ο νέος Πελέ, ή ο Μαραντόνα της εποχής του. Γιατί το ποδόσφαιρο είναι ταπεινό άθλημα. Αρκεί μια μπάλα και μια αλάνα για να εκπληρωθούν τα όνειρα ενός πιτσιρίκου, που δεν διαθέτει τίποτε άλλο από εξαιρετική ικανότητα στα πόδια. Φαντάζεστε έναν μικρό από τις φαβέλες (φτωχογειτονιές) της Λατινικής Αμερικής να επιδίδεται στο σκι ή στη Φόρμουλα 1;

Το ποδοσφαιρικό στυλ κάθε χώρας φανερώνει πολλά για τον λαό της. Οι Βρετανοί, λ.χ., παίζουν "αφτιασίδωτο" ποδόσφαιρο χωρίς εντυπωσιακές πιρουέτες. Οι παίκτες της Αργεντινής, αντιθέτως, έχουν στο αίμα τους το τάνγκο των λαϊκών συνοικιών, το οποίο δεν είναι καθόλου "υπαινικτικό" αλλά απαιτεί από τους χορευτές να γαντζώνονται ορμητικά ο ένας πάνω στον άλλο, να μπλέκουν τα άκρα τους· έτσι και στο γήπεδο, οι Αργεντίνοι παίζουν άγρια, κλωτσούν τον αντίπαλο σαν να ήταν ο παρτενέρ τους σε ένα επιθετικό τάνγκο.
Οι λατινοαμερικανικές ομάδες παίζουν γενικώς φιγουρατζίδικη μπάλα αλλά κρατώντας μια στάση ελαφρώς ειρωνική. Η πονηριά αυτή που αποπνέουν είναι η ίδια πονηριά που πιθανώς επεδείκνυαν στους δρόμους για να επιζήσουν. Οι Βραζιλιάνοι είναι οι πιο δημιουργικοί αλλά και οι πιο συναισθηματικοί από όλους. Θυμηθείτε τον εξτρέμ της Μποταφόγκο Γκαρίντσα: έμοιαζε σαν τον σολίστ τη στιγμή που ακούγονται οι πρώτες νότες του αλέγκρο ­ ανυπόμονος, περίμενε τη σειρά του σαν για να απελευθερωθεί το σώμα του.

Το ποδόσφαιρο είναι ελευθερία, τραγουδούσε ο Μπομπ Μάρλεϊ. Ελευθερία στην κίνηση και ελευθερία στο όνειρο. Από τη στιγμή που οι ευρωπαϊκές ομάδες άρχισαν να δέχονται παίκτες από τις αποικίες τους, κάθε παιδάκι στην Αφρική που κυνηγούσε ξυπόλητο -αλλά με πάθος- μια μπάλα ονειρευόταν να γίνει ένας Μιλά, ένας Γουεά ή ένας Ντεσαγί.
Το ποδόσφαιρο φέρνει πιο κοντά τους ανθρώπους, επιτρέποντάς τους να μοιραστούν τα ίδια συναισθήματα ­ αγωνία, χαρά, απογοήτευση, ενθουσιασμό ­ σε μια εμπειρία που έχει καθαρτικές ιδιότητες. Ένας αγώνας, με τα συλλογικά συναισθήματα που προκαλεί, καλλιεργεί αναμφισβήτητα την αίσθηση ότι κάποιος ανήκει σε μια κοινότητα.

Μ.Κορνάρου

Το παρόν άρθρο δημοσιεύεται στο ekriti και υπόκειται στους νόμους περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Απαγορεύεται ρητά η αναπαραγωγή του καθ’ οιονδήποτε τρόπο χωρίς την απαραίτητη παραπομπή (link) στην ιστοσελίδα που το δημοσίευσε.