Μανώλης Γλέζος: Ένας αέναος αγωνιστής, ένας αληθινός πατριώτης, ένας ξεχωριστός Κρητικός

Ο Μανώλης Γλέζος (1922-2020) υπήρξε ο κατεξοχήν ήρωας της Εθνικής Αντίστασης, που ξεπέρασε τα στενά εθνικά όρια και έγινε πανευρωπαϊκό σύμβολο του αγώνα για την Ελευθερία και την Ειρήνη. Στο πρόσωπό του ενσαρκώνεται η Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία της Ελλάδας. Ο ίδιος ασχολήθηκε ενεργά, μέχρι το τέλος της ζωής του, με την πολιτική ζωή του τόπου.

Έμεινε στην Ιστορία, όταν τη νύχτα της 30ής προς ξημερώματα της 31ης Μαΐου του 1941, σε μία παρακινδυνευμένη πράξη υψηλού συμβολισμού και αντίστασης, αφαίρεσε, μαζί με τον Απόστολο Σάντα, τη ναζιστική σημαία από τον ιστό, πάνω στον ιερό βράχο της Ακρόπολης.

Ο Μανώλης Γλέζος, φυλακίστηκε, βασανίστηκε, εξορίστηκε, αλλά και τιμήθηκε από την Ελληνική Πολιτεία και άλλους φορείς. Ο διάσημος ζωγράφος Πάμπλο Πικάσο του είχε αφιερώσει ένα έργο του, στο οποίο αναφερόταν στη γενναία πράξη του,  και ο πρόεδρος της Γαλλίας Σαρλ Ντε Γκωλ αναγνώρισε δημόσια τον αγώνα του. Έφυγε πλήρης ημερών, αφήνοντας μία πολύτιμη παρακαταθήκη για τους σύγχρονους και τους μεταγενέστερους.

Υπήρξε ένας αληθινός πατριώτης, που αγάπησε την πατρίδα του με ανιδιοτέλεια. Ο ίδιος ήταν ανήσυχο πνεύμα και αιρετικός. Μπορεί ιδεολογικά να ανήκε στον χώρο της Αριστεράς, αλλά απέδειξε, μέσα από τη ζωή του, πως ήταν πάνω από ιδεολογίες και πολιτικές σκοπιμότητες. Ήταν ασυμβίβαστος και ανυπόκριτος και δεν δίσταζε να εκφράζει, μέχρι το τέλος του βίου του, ελεύθερα τη γνώμη του, ακόμα και αν ερχόταν σε αντίθεση με παλιούς του συντρόφους και συναγωνιστές.

Η σχέση του με την Κρήτη υπήρξε στενή. Γεννήθηκε στην Απείρανθο της Νάξου, έναν οικισμό, που ουσιαστικά δημιουργήθηκε από Κρητικούς (πρβλ. Β. Σφυρόερας, «Απείρανθος, Ιστορία δώδεκα αιώνων», Απεραθίτικο Ημερολόγιο 1996, επιμ. Μ. Γλέζος, έκδοση Απεραθίτικου Συλλόγου, Αθήνα 1996, σ. 33-38) και πιθανότατα είχε καταγωγή από τα Σφακιά. Μάλιστα, η αφαίρεση της σημαίας του Γ΄ Ράιχ από τον ιερό βράχο της Ακρόπολης πραγματοποιήθηκε ως αντίδραση στο γεγονός της κατάληψης της Κρήτης από τους Γερμανούς.

Όπως ο ίδιος είχε αποκαλύψει σε συνέντευξή του στον Φρέντυ Γερμανό (το 1982), η Μάχη της Κρήτης και η κατάληψη της νήσου, το 1941, τον οδήγησαν στην απόφαση της αφαίρεσης της ναζιστικής σημαίας από την Ακρόπολη.  Χαρακτηριστικά αναφέρει:»[…] Είχαμε αγωνία όλοι μας […] τι θα γίνει  με τη Μάχη της Κρήτης. Όταν είδαμε ότι αρχίζει να κάμπτεται πια η Κρήτη, ήταν  η στενοχώρια μας πάρα πολύ μεγάλη και τότε […] την ημέρα  που υπολογίσαμε πια ότι είχε πέσει [το νησί], τότε αποφασίσαμε με τον Λάκη [Σάντα] ότι πρέπει οπωσδήποτε να κατεβάσουμε τότε τη σημαία […]». Όπως ο ίδιος επισημαίνει, η χρονική συγκυρία του τέλους της Μάχης της Κρήτης βρίσκεται σε στενή σχέση και συνάρτηση με την επιλογή της αφαίρεση της ναζιστικής σημαίας. Επρόκειτο για το αποτέλεσμα ώριμης πολιτικής σκέψης που υποδήλωνε, ακριβώς τη μέρα που έπεσε η Κρήτη, ότι οι Έλληνες θα συνέχιζαν τον Αγώνα τους για την Ελευθερία.

Παράλληλα, ως ιδρυτής και πρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου Διεκδίκησης των Οφειλών της Γερμανίας προς την Ελλάδα, αγωνίστηκε για τη διεκδίκηση των πολεμικών αποζημιώσεων, υποστηρίζοντας τα δίκαια αιτήματα πολλών μαρτυρικών τόπων της Κρήτης και της υπόλοιπης Ελλάδας που γνώρισαν το σκληρό πρόσωπο της ναζιστικής κατοχής, ενώ υπήρξε και επίτιμος δημότης δήμων της νήσου και όχι μόνο.

Ο Μανώλης Γλέζος αγωνίστηκε σε όλη του τη ζωή για μία δίκαιη κοινωνία. Ας ακολουθήσουμε τα βήματά του… «Και αν πεθάνω», έλεγε, «θα σας κυνηγάει η ύπαρξή μου, για να κάνετε αυτά που πρέπει να κάνετε. Μη νομίζετε ότι θα γλυτώσετε από μένα ποτέ…». Θυμάμαι τι είχε πει, όταν συζητούσε με τους συναγωνιστές του την πιθανότητα κάποιος από όλους να πεθάνει: «Εάν εσύ ζήσεις, μη με ξεχάσεις…». Αυτήν την υπόσχεση έδινε ό ένας στον άλλο… Αυτήν την υπόσχεση θα κρατήσουμε…

Ο Μανώλης Γλέζος θα μείνει για πάντα ζωντανός μέσα από τη θύμηση των έργων και των λόγων του…

Εμμ. Χαλκιαδάκης

Δρ Ιστορίας Α.Π.Θ.

Διδάσκων (Ε.ΔΙ.Π.) στο Πανεπιστήμιο Κρήτης