Η προπαγάνδα και ο πόλεμος της πληροφόρησης

Η προπαγάνδα δεν έχει καμία σχέση με την «κανονική» επικοινωνία όπως την ξέρουμε. Το λήμμα προπαγάνδα σημαίνει παρουσίαση ενός μηνύματος με έναν συγκεκριμένο τρόπο για να εξυπηρετήσει συγκεκριμένους σκοπούς.

Η προπαγάνδα διαφέρει από την «κανονική» επικοινωνία γιατί αντί να μεταδώσει απλώς τα γεγονότα, τα διαφοροποιεί με έμμεσες και συχνά δόλιες μεθόδους.

Η προπαγάνδα χρησιμοποιείται στις μέρες μας, στην πολιτική, στην εκπαίδευση, στην καθημερινή μας ζωή και κυρίως στους πολέμους που κατά καιρούς ξεσπάνε στον κόσμο.

Σύμφωνα με τον George Orwell «ένα από τα τρομακτικότερα χαρακτηριστικά του πολέμου είναι η πολεμική προπαγάνδα. Όλα αυτά τα ουρλιαχτά, τα ψέματα και το μίσος έρχονται πάντοτε από αυτούς που δεν πολεμούν». Και όλα αυτά ελέχθησαν πριν από τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, όταν τα μέσα επικοινωνίας ήταν μετρημένα στα δάχτυλα του ενός χεριού. Φανταστείτε στις μέρες μας, με την έλευση των κοινωνικών δικτύων, ποια η δυνατότητα των πολιτών να φιλτράρουν την αλήθεια, που είναι και το πρώτο και μεγαλύτερο θύμα σε κάθε πόλεμο, όπως ο Αισχύλος είχε πει πρώτος.

Στόχος της προπαγάνδας είναι η χειραγώγηση της κοινής γνώμης και η αποδοχή της δικαιολογίας για την ανάγκη της όποιας στρατιωτικής επέμβασης.

Η ιστορία είναι γεμάτη από παραδείγματα χωρών που για διάφορους λόγους, οικονομικούς, ιδεολογικούς, ιμπεριαλιστικούς, ξεκίνησαν πολεμικές επιχειρήσεις, στηριζόμενες στα φίλια μέσα επικοινωνίας, που θα δικαίωναν τις πράξεις τους και θα εξέπεμπαν «αφιλτράριστα» τα προπαγανδιστικά τους μηνύματα. Πολλές φορές η προπαγάνδα προηγείται μιας πολεμικής σύρραξης ή ακόμα και οποιασδήποτε συνθήκης κατάπαυσης πυρός.

Η μορφή των μηνυμάτων της προπαγάνδας είναι συναισθηματική, έχουν έξαρση πατριωτισμού, ένα μείγμα άμεσης χειραγώγησης και αντιδράσεων, σύμφωνα με τους στόχους.

Προπαγάνδα ακόμη και με στόχο την προσέλκυση εθελοντών να συμμετάσχουν στον πόλεμο, να συγκεντρωθούν χρήματα για την αγορά πολεμικού υλικού ή υλικών αγαθών.

Στην πολιτική η προπαγάνδα παίζει κυρίαρχο ρόλο. Η μεγάλη διασπορά των παραδοσιακών μέσων ενημέρωσης καθώς και η ανεξέλεγκτη δράση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, δημιούργησαν τη νέα μορφή επικοινωνίας, τη λεγόμενη και «μαύρη» προπαγάνδα, με στρατιές νέων εργαζομένων που δημιουργούν τα λεγόμενα fake news, και τρολάρουν, λέξεις, προτάσεις και υπολήψεις πολιτικών, αλλά και γνωστών παραγόντων μιας κοινωνίας.

Καθώς συνεχίζεται ο πόλεμος στην Ουκρανία, ο πόλεμος της παραπληροφόρησης καλά κρατεί, και από τα δύο αντιμαχόμενα μέρη. Κυριαρχεί η προώθηση ψευδών ειδήσεων, στην αφήγηση των μέσων ενημέρωσης και τα ανεπιβεβαίωτα βίντεο που προβάλουν μη επαληθευμένα περιεχόμενα. Πολλά από τα μέσα χρησιμοποιούν τα σχόλια χρηστών των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και παρουσιάζουν παραπλανητικούς τίτλους και ψεύτικες ιστορίες.

Μετά το τέλος του πολέμου θα μάθουμε την πραγματική αλήθεια. Προς το παρόν έχουμε ενημέρωση από τρολ και ψεύτικους λογαριασμούς, με μοναδικό στόχο το ηθικό των μαχητών και του άμαχου πληθυσμού.

*** Ο Θανάσης Παπαμιχαήλ είναι Επικοινωνιολόγος

Διαβάστε επίσης:

Πόλεμος στην Ουκρανία: Οι εμπλεκόμενοι και οι ηθικοί αυτουργοί

Ιντερνετομανία: Η παθολογική εξάρτηση από το διαδίκτυο. Του Γιώργου Πιπερόπουλου