Όταν ο Μανώλης Γλέζος έψαχνε τα "ψωμιά του Δία" στον Ψηλορείτη, του δρ Χαρ. Φασουλά (ΜΦΙΚ)

Αυτές οι μικρές σβούρες που στροβιλίζονται  συνεχώς στο χάος που μας περιβάλλει, άλλοτε διασταυρώνοντας τις  τροχιές τους, άλλοτε συμπορευόμενες, συγκλίνουσες  ή αποκλίνουσες, κάποια στιγμή μπορεί να συναντήσουν σβούρες  που το «ειδικό τους βάρος» θα τους δώσει μια τέτοια κουτουλιά που η τροχιά τους θα μπει πλέον σε άλλες «ανώτερες» ή και «κατώτερες» στοιβάδες. Αυτές οι ιδιαίτερες σβούρες μπορεί να είναι οι άνθρωποι της καθημερινής μας ζωής, οι γονείς, οι δάσκαλοι, οι φίλοι αλλά καμιά φορά μπορεί να είναι κάποιοι ξεχωριστοί, χαρισματικοί συνάνθρωποί μας που αρκεί μια πράξη, μια λέξη τους, μια συναναστροφή για να αλλάξει την πορεία της ζωής  μας. Είχα την τύχη να γνωρίσω δύο τέτοιες, ιδιαίτερες σβούρες, η μια δυστυχώς μας αποχαιρέτισε νωρίς, ο Μάνος Χατζηδάκης και η άλλη συνεχίζει ακόμα και σήμερα να αναστατώνει τον κουρνιαχτό των πραγμάτων και να ξεσηκώνει το σύμπαν.

Ο Μανώλης ο Γλέζος είναι μια ξεχωριστή πάστα έλληνα, ενός ανθρώπου που δυστυχώς δεν υπάρχουν πολλοί  στις μέρες μας. Είχα την τύχη να συναντηθώ μερικές φορές μαζί του. Μία όμως ήταν ξεχωριστή. Είχα ακούσει πολλά για αυτόν, είχα ακούσει την φανταστική ομιλία του για την πέτρα και το νερό όταν το τμήμα Γεωλογίας του ΑΠΘ τον έκανε επίτιμο διδάκτορα, ήξερα πως ήταν ένας αγωνιστής, ένας άνθρωπος που δεν παρατηρούσε απλά τη φύση, βουτούσε μέσα σε αυτήν και έβγαζε όλα τα κρυμμένα μυστικά της, σαν τον Προμηθέα για να τα προσφέρει στους συνανθρώπους του.

Για όσους δεν το γνωρίζουν ο Μανώλης ο Γλέζος είναι ένας εξαίρετος γεωλόγος, που έμαθε τη γεωλογία μέσα στους τοίχους της εξορίας συνομιλώντας με άλλους γεωλόγους συγκρατούμενούς του και διαβάζοντας. Εφάρμοσε στην πράξη τις γνώσεις του σαν κοινοτάρχης στο χωρίο του τα’ Απειράθου, όπου το πρωτοποριακό  του πρόγραμμα των μικρών (και ελαχίστου κόστους-που για αυτό και πολεμήθηκαν) φραγμάτων εμπλουτισμού έκανε όλες τις πηγές να ξανατρέξουν νερό και να αποτελεί πλέον σημείο αναφοράς παγκοσμίως, της αειφορικής διαχείρισης.

Στα πρώτα χρόνια μου  στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης σκεφτήκαμε να οργανώσουμε μια ημερίδα για τη διαχείριση του νερού. Έψαξα λοιπόν και βρήκα το τηλέφωνο του Μανώλη και χωρίς να γνωριζόμαστε καθόλου τόλμησα να τον πάρω τηλέφωνο και να του ζητήσω να έρθει στην ημερίδα. Μου μίλησε σαν να με ήξερε από χθες, με το μικρό μου όνομα και αφού του εξήγησα γιατί και πως δέχθηκε αμέσως να έρθει. Πριν από 16 και βάλε χρόνια μπορούσε να  ταξιδεύει με το αεροπλάνο και ένα μεσημέρι, πριν την ημέρα της εκδήλωσης πήγα και τον παρέλαβα από το αεροδρόμιο. Μου ζήτησε να πάμε να δει το Μουσείο μας, τότε στο κτήριο του παλιού Παγκρήτιου εκπαιδευτηρίου, μια που και αυτός είχε φτιάξει ένα μικρό Μουσείο πετρωμάτων στη Νάξο. Όταν τελειώσαμε τη σύντομη ξενάγηση του πρότεινα να πάμε κάπου για φαγητό. Σαν να μην είχε ακούσει την πρόταση με ρώτησε εάν έχουμε στο μουσείο μας τα «ψωμιά του Δία».  Ήταν σαν να με πλάκωσε το ταβάνι και δυσκολεύτηκα πολύ να του πω ότι δεν ήξερα καν τι ήταν. Η κατσάδα που μου έβαλε συγκρίνεται με αυτή του πρωτάρη μαθητή που τον μαλώνει η δασκάλα για την προπαίδεια.  Μου εξήγησε για τα σφαιρικά και πεπλατυσμένα συσσωματώματα ψαμμίτη που βρίσκονται μέσα στις μάργες στην περιοχή της Αγίας Βαρβάρας και της Μεσαράς και τα οποία η λαϊκή παράδοση απέδωσε στην προσφορά του Δία προς το γιο του Μίνωα, όταν αυτός τον παρακάλεσε να βοηθήσει το λαό του να επιβιώσει από το μεγάλο λιμό. Τα ψωμιά που έπεφταν σαν βροχή θάφτηκαν στη συνέχεια και «απολιθώθηκαν» στη μορφή που τα βρίσκουμε σήμερα.

«Πάμε μου λέει να τα βρούμε». Τώρα, τον ρωτάω εγώ. Τώρα μου λέει. Και το φαγητό αντιλέγω ξανά. Θα φάμε τα ψωμιά απαντά εκείνος. Οι δύο ώρες οδήγησης προς και από την Αγία Βαρβάρα και η ώρα που περάσαμε ψάχνοντας το βουνό, ήταν για μένα ένα μάθημα ζωής. Με τρεμάμενα χέρα στο τιμόνι, για να μην φύγουμε από το δρόμο, άκουγα για το πώς έμαθε τη γεωλογία μέσα στα κελιά της εξορίας, για το πώς ξεκίνησε το έργο των μικρών φραγμάτων και πως είδε τους καρπούς να τρέχουν σαν νερό, για τις ιστορίες της πέτρας και για τους κοινούς γνωστούς και συναγωνιστές του της πατρικής Γης. Πολύ αργότερα ξαναβρεθήκαμε πάλι στο καινούριο Μουσείο και θυμηθήκαμε για λίγο αυτή τη συνάντηση, ο χρόνος έτρεχε και ο αγώνας που είχε βάλει μπροστά του τον καλούσε σε νέους αγώνες.

Σήμερα στα 90 κάτι του, βλέποντάς τον  το ίδιο αγέρωχο, αδάμαστο και ενεργό πολίτη να γυρίζει στις πλατείες της Ευρώπης και να ξεσηκώνει με το παράδειγμά του τους λαούς για να στραφούν ξανά στον άνθρωπο, στις αξίες και στα ιδανικά του, θυμάμαι ξανά με συγκίνηση το μικρό «ψωμί του Δία», την απόθεση που σχημάτισε η περιδίνηση του νερού στην πανάρχαια θάλασσα, που μαζέψαμε και έχω κάπου καταχωνιασμένο στις αποθήκες μας. Ο θεός να του δίνει χρόνους.

* Ο δρ Χαράλαμπος Φασουλάς είναι γεωλόγος και υπεύθυνος του τμήματος Βιοποικιλότητας του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Κρήτης