Υπαπαντή: Μεγάλη αργία και ημέρα... καιρικών προβλέψεων - Πως γιόρταζαν στην Κρήτη

07:15 | 02/02/2024

newsroom ekriti.gr

Η Δεσποτο-θεομητορική εορτή της Υπαπαντής του Κυρίου, που εορτάζεται στις 2 Φεβρουαρίου, θεωρείται στην Κρήτη μεγάλη γιορτή, από τις μεγαλύτερες του ετήσιου κύκλου. Γιορτάζεται η Παναγία, σε ανάμνηση της έλευσης του μικρού Χριστού από τους γονείς του στο Ναό των Ιεροσολύμων και της υποδοχής του από τον πρεσβευτή ιερέα Συμεών, μαζί με την ανάμνηση του γεγονότος του καθαρισμού της Παναγίας από τη λοχεία (σαραντισμός).

Την ημέρα αυτή οι έγκυες γυναίκες και οι μητέρες όλων των μικρών παιδιών τιμούν την γιορτή και κρεμούν στην εικόνα της Υπαπαντής τάματα ή κάνουν προσφορές. Σε περασμένες δεκαετίες η ημέρα αυτή ήταν αργία και κανείς άνδρας ούτε γυναίκα, δεν δούλευε. Οι μύλοι που άλεθαν, ακόμα και τις μεγάλες γιορτές, είχαν αργία εκείνη την ημέρα.

Οι μύλοι αργούν κι οι δούλοι αργούν κι οι γαϊδάροι σκόλην έχουν.

Η Παναγία που γιορτάζει την ημέρα αυτή είναι η «Μυλιαργούσα». Γιόρταζαν οι μυλωνάδες και είχαν τάμα να πάνε άρτους και να ανάψουν μια λαμπάδα στη χάρη της. Λέγανε πώς αν δεν σταματήσουν οι μυλωνάδες να δουλεύουν θα σταματήσουν οι μύλοι μόνοι τους!

Ημέρα καιρικών προβλέψεων

Στις προβιομηχανικές κοινωνίες η Υπαπαντή ήταν ημέρα καιρικών προβλέψεων. Ότι καιρό κάνει την ημέρα αυτή θα συνεχίσει να κάνει για σαράντα μέρες, αν και σε περιοχές της Κρήτης πίστευαν πως αν ο καιρός είναι καλός αυτή την ημέρα, ο χειμώνας θα κρατήσει πολύ. Ο αγροτικός πληθυσμός αγωνιούσε για την τύχη της παραγωγής του. Τα σπαρτά βρίσκονται σε κρίσιμη περίοδο, έχουν φυτρώσει αλλά δεν έχουν καρπίσει και αν την ημέρα αυτή βρέξει θα τα βοηθήσει να κλείσουν τον κύκλο τους, όπως θα βοηθήσει και τα υπόλοιπα γεννήματα της γης.

Παπαντή καλοβρεμένη κι η κοφίνα γεμισμένη.

Καλοκαιριά της Παπαντής, μαρτιάτικος χειμώνας.

Υπαπαντή - Γιορτή των ξυλουργών του Ηρακλείου

Ο δημοσιογράφος – συγγραφέας Νίκος Ψιλάκης καταγράφοντας τα έθιμα της μεγάλης γιορτής στην Κρήτη αναφέρει για το πως γιόρταζαν οι Ηρακλειώτες την ημέρα αυτή. «Στο Ηράκλειο γινόταν παλιότερα μεγάλη γιορτή και ήταν υποχρεωτική η συμμετοχή των ξυλουργών. Πήγαιναν σύσσωμοι στην εκκλησία με τη σημαία της συντεχνίας τους και ένας απ’ αυτούς έπαιρνε την εικόνα στο σπίτι του όπου στρωνόταν πλούσιο τραπέζι με τις μυζηθρόπιτες να κυριαρχούν.

Ιδιαίτερα λαμπρός ήταν ο εορτασμός της Υπαπαντής στο Μεγάλο Κάστρο, στα χρόνια της Οθωμανικής κατοχής. Ο μοναδικός ορθόδοξος ναός που υπήρχε στην πόλη και ανήκε στην Εκκλησία της Κρήτης ήταν κατά το ήμισυ αφιερωμένος στην Υπαπαντή.

Είναι ο παλιός (μικρός) Άγιος Μηνάς που εγκαινιάστηκε στα 1735.

Η εικόνα του τέμπλου (1746) έχει φιλοτεχνηθεί από τον σπουδαίο μεταβυζαντινό ζωγράφο Γεώργιο Καστροφύλακα».

Στην Κρήτη υπάρχουν τρείς σπηλαιώδεις ναοί αφιερωμένοι στην Υπαπαντή. Στο Ακρωτήρι κοντά στο ιστορικό μοναστήρι του Γουβερνέτου η Παναγία η Αρκουδιώτισσα και δυό στο νομό Ρεθύμνου, στον Αβδελά πρ. κοινότητας Αγίου Μάμαντος και στο Μαριού Αγ. Βασιλείου.