Μάρτης γδάρτης και κακός παλουκοκαύτης - Πώς «βγήκε» η παροιμία

Στη δημώδη παράδοση, ο λαός μας έχει δώσει στον Μάρτιο διάφορες ονομασίες που σχετίζονται κυρίως με τις ασταθείς καιρικές συνθήκες που επικρατούν στη διάρκειά του. Γι’ αυτό είναι γνωστός ως Κλαψομάρτης, αλλά και Πεντάγνωμος: «Ο Μάρτης ο Πεντάγνωμος, πέντε φορές εχιόνισε και πάλι το μετάνιωσε πως δεν εξαναχιόνισε», και «Μάρτης, γδάρτης και κακός παλουκοκαύτης», και «Κάλιο Μάρτης στις γωνιές, παρά Μάρτης στις αυλές».

Η λέξη «παλουκοκαύτης» χρησιμοποιείται μόνο στην παροιμιώδη έκφραση «Μάρτης γδάρτης και κακός παλουκοκαύτης», επειδή τα κρύα του Μαρτίου έρχονταν ξαφνικά και ενώ είχαν πια εξαντληθεί μετά το χειμώνα τα αποθέματα σε ξύλα για κάψιμο.

Παρ’ όλα αυτά ο Μάρτης θεωρείται ο καταλληλότερος μήνας για φύτεμα δένδρων και γι’ αυτό ονομάζεται και Φυτευτής, ενώ λόγω της γιορτής του Ευαγγελισμού ονομάζεται και Βαγγελιώτης. Τον Μάρτη πάντως ξεκινάει και η Άνοιξη, γι’ αυτό ονομάζεται και Ανοιξιάτης, ενώ χαρακτηριστική είναι και η παροιμία «από Μαρτιού καλοκαιριά, κι απ’ Αύγουστο χειμώνας». Ο Μάρτης περιλαμβάνει επίσης και το κύριο μέρος της νηστείας της μεγάλης τεσσαρακοστής: «Δεν λείπει ο Μάρτης από την Σαρακοστή», όπως χαρακτηριστικά λέγεται.

Για αυτό και στη λαϊκή μας παράδοση υπάρχουν παροιμίες για τον μήνα Μάρτιο και της κηπουρικής/γεωργίας:

Άλλα λογαριάζει ο Μάρτης κι άλλα η Σαρακοστή.

Τα παλιόβοϊδα τα γδέρνει, τα δαμάλια τα παιδεύει.

Μάρτης, γδάρτης και κακός παλουκοκαύτης.

Αν δώσει ο Μάρτης δυο νερά κι ο Απρίλης άλλο ένα, χαρά σ’ εκείνο το ζευγά που ’χει πολλά σπαρμένα.

Λείπει ο Μάρτης απ’ τη Σαρακοστή;

Του Μάρτη ο ήλιος βάφει και πέντε μήνες δεν ξεβάφει.

Αν δώσει ο Μάρτης και κακιώσει, μες στα χιόνια θα μας χώσει.

Από Μάρτη καλοκαίρι κι από Αύγουστο χειμώνα.

Από Μαρτιού πουκάμισο κι από Αυγούστου κάπα.

Από τον Μάρτη πουκάμισο, από τον Αύγουστο σεγκούνι.

Κάλλιο Μάρτη καρβουνιάρη, παρά Μάρτη καψαλιάρη /Καλύτερα κρύο παρά ζέστη.

Κάλλιο Μάρτη στις γωνιές, παρά Μάρτη στις αυλές. /Καλύτερα να κάνει ο Μάρτης βροχές, κρύο και να είμαστε στη γωνιά, παρά ήλιο και να είμαστε στις αυλές.

Μάρτη βροχερέ κι Απρίλη χιονερέ.

Μάρτη έβρεχε; Θεριστής χαιρότανε.

Μάρτη φύλαγε τ’ άχυρα, μη χάσεις το ζευγάρι.

Μάρτη, Μάρτη βροχερέ κι Απρίλη δροσερέ.

Μάρτης είναι νάζια κάνει, πότε κλαίει, πότε γελάει.

Τον Μάρτη ξύλα φύλαγε, μην κάψεις τα παλούκια.

Μη σε γελάσει ο Μάρτης το πρωί και χάσεις την ημέρα.

Ο Μάρτης ο πεντάγνωμος, πέντε φορές εχιόνισε και πάλι το μετάνιωσε πως δεν εξαναχιόνισε!

Ο Μάρτης πενταδείλινος και ματαπεινασμένος.

Όποιος εχει κόρη ακριβή, του Μάρτη ο ήλιος μην τη δει.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

Τέμπη: Ποιος έδωσε εντολή για το μπάζωμα -«Μπαλάκι» οι ευθύνες μετά την καταγγελία της Καρυστιανού

 

Ηράκλειο: Πρόστιμο ακόμα και 900.000 ευρώ για αυθαίρετο - Σε απόγνωση οι ιδιοκτήτες

Ηράκλειο: Ένοχη η 39χρονη για την επίθεση με βιτριόλι