Ελληνικά ήθη και έθιμα "μετά Βαΐων και κλάδων"

'Ηθη και Έθιμα
Σε ανάμνηση της θριαμβευτικής εισόδου του Χριστού στα Ιεροσόλυμα, όλοι οι ναοί στολίζονται με κλαδιά από βάγια, από φοίνικες δηλαδή ή από άλλα νικητήρια φυτά, όπως δάφνη, ιτιά, μυρτιά και ελιά. Μετά τη λειτουργία μοιράζονται στους πιστούς.
Η εκκλησία μας καθιέρωσε ήδη από τον 9ο αιώνα το έθιμο αυτό μια και όπως αναφέρει ο Ευαγγελιστής Ιωάννης «όχλος πολύς…έλαβον τα βαΐα των φοινίκων και εξήλθον εις υπάντησιν αυτώ».

kyriaki_vaion.jpg, by eva

Σημειώνεται ότι στις πρώτες εκκλησίες εορτάζονταν η μνήμη αυτή με αναπαράσταση του γεγονότος. Συγκεκριμένα στους Αγίους Τόπους κατά τον 4ο αιώνα ο επίσκοπος ξεκινώντας με πομπή από το Όρος των Ελαιών εισέρχονταν στα Ιεροσόλυμα επί «πώλου όνου» περιστοιχιζόμενος από τον κλήρο ενώ οι πιστοί προπορεύονταν κρατώντας κλάδους φοινίκων.
Στους βυζαντινούς χρόνους τελούνταν ο λεγόμενος «περίπατος του Αυτοκράτορα» όπου η πομπή ξεκινούσε από τα ανάκτορα στην οποία συμμετείχε ο αυτοκράτορας κρατώντας την εικόνα του Χριστού πλαισιωμένος από το ιερατείο όπου και κατέληγε στην Αγιά Σοφιά. Της αυτοκρατορικής αυτής πομπής προηγούνταν ο λαμπαδάριος ο οποίος έψελνε «Εξέλθατε έθνη και θεώσασθε σήμερον τον βασιλέα των ουρανών…».
Σύμφωνα με την μαρτυρία του Βαλσαμώνα στο τέλος της εορτής ο μεν Αυτοκράτορας διένειμε ιδιόχειρα βάγια και σταυρούς, ο δε Πατριάρχης κεριά για την Μεγάλη Εβδομάδα.
 

bagia.jpg, by eva

Στην Κρήτη συναντάμε πολλά έθιμα που αναβιώνουν κάθε χρόνο τέτοια μέρα.

Όπως στην Κίσαμο, που για να μπουν τα βάγια μέσα στο σπίτι έπρεπε οι νοικοκυρές να έχουν φροντίσει την καθαριότητά του πολλές μέρες πριν. Σε άλλα μέρη φορούσαν το βαγιόκλαδο στο πέτο και σαν έμπαιναν στο σπίτι η πρώτη τους δουλειά ήταν να το βάλουν στο εικονοστάσι.

Στη δυτική Κρήτη, με τα βαγιόφυλλα πίστευαν πως «ανέβαινε» το προζύμι τους, καίγοντάς το και χρησιμοποιώντας τη στάχτη του. Κι όταν ακόμα ανθούσε στο νησί η καλλιέργεια του μεταξοσκώληκα, οι κοπελιές έπαιρναν το πρώτο αβγό που είχαν βρει και το βράδυ της Κυριακής των Βαΐων το πήγαιναν στην εκκλησιά, κι αν θα χτυπούσε μετά η καμπάνα, τότε το μετάξι τους θα πήγαινε καλά.
Το πιο χαρακτηριστικό έθιμο ήταν η μεταφορά ενός κλάδου ελιάς ή και ολόκληρου δέντρου μέσα στην εκκλησία. Μάλιστα, ήταν μεγάλη ευλογία να φυτευτεί μετά το κλαδί αυτό σε έναν ελαιώνα, που έλεγαν μάλιστα πως συνήθως μέσα σε 40 μέρες έβγαζε ρίζες και το δέντρο αυτό θεωρούνταν ευλογημένο.
 

vaion.jpg, by eva

Τα «βαγιοχτυπήματα»
Τα παλιότερα χρόνια τους τα προμήθευαν τα νιόπαντρα ζευγάρια της χρονιάς ή και μόνο οι νιόπαντρες γυναίκες, για το καλό του γάμου τους. Πίστευαν πως η γονιμοποιός δύναμη που κρύβουν τα φυτά αυτά θα μεταφερόταν και στις ίδιες και η μια χτυπούσε την άλλη με τα βάγια. Τα «βαγιοχτυπήματα» σιγά-σιγά άρχισαν να γίνονται και από τις άλλες γυναίκες
και τα παιδιά τις μιμούνταν και όπως χτυπιούνταν μεταξύ τους εύχονταν: «Και του χρόνου, να μη σε πιάν’ η μυίγα».
Δυνάμεις ιαματικές και αποτρεπτικές, μαζί με τις γονιμοποιές, αποδίδονταν στα βάγια και γι αυτό έπρεπε μετά την εκκλησία όλα να τα «βατσάσουν» για το καλό. Τα δέντρα, τα περβόλια, τα κλήματα, τις στάνες, τα ζώα, τους μύλους, τις βάρκες. Από ένα κλαδάκι κρεμούσαν στα οπωροφόρα, για να καρπίζουν και στα κηπευτικά, για να μην τα πιάνει το σκουλήκι.