5 Νοεμβρίου 1957: Σαν σήμερα η επεισοδιακή κηδεία του Νίκου Καζαντζάκη στην Κρήτη

Στις 26 Οκτωβρίου του 1957 έφυγε από τη ζωή στο Freiburg της Γερμανίας σε ηλικία 74 ετών ο Νίκος Καζαντζάκης, ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες λογοτέχνες.

Πολυγραφότατος και πμεύμα ανήσυχο, άφησε πίσω του ένα ευρύ συγγραφικό έργο που περιλαμβάνει έργα πεζογραφίας, ποίησης, θεάτρου, δοκίμια και πολλά ακόμα. Λατρεύτηκε και αναγνωρίστηκε παγκοσμίως για το έργο του, αλλά πολεμήθηκε από την εκκλησία.

Στις 5 Νοεμβρίου, όταν ετάφη, όλη η Κρήτη και όλη η Ελλάδα στάθηκε όρθια. Χιλιάδες Κρητικοί, βρακοφόροι, μαυροντυμένες, παιδιά, ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, ο Γεώργιος Παπανδρέου και πολλά ακόμα γνωστά πρόσωπα έμειναν παγωμένα στο τελευταίο «αντίο» για το Νίκο Καζαντζάκη.

 

Στις 3 Νοεμβρίου η Ελλάδα αρχίζει να ετοιμάζεται για όσα θα ακολουθούσαν, με την ορθόδοξη Εκκλησία να τον θεωρεί «γιο του Σατανά», «υβριστή» και «ιερόσυλο», εξαιτίας της υποκειμενικής ερμηνείας των όσων αναφέρονται στα έργα του «Ο καπετάν Μιχάλης», «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται», «Ο τελευταίος Πειρασμός» κ.ά.

Η σορός του έφτασε στις 4 Νοεμβρίου στο στρατιωτικό αεροδρόμιο της Ελευσίνας. Η σύζυγός του, Ελένη Καζαντζάκη, ζήτησε από την Εκκλησία της Ελλάδος να τεθεί η σορός του σε λαϊκό προσκύνημα, αλλά ο αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος, Θεόκλητος αρνήθηκε, ακόμα και μετά την επιμονή του Γεωργίου Παπανδρέου και του κυβερνητικού επίτροπου Θ. Σπεράντζα, φίλοι και οι δύο του Καζαντζάκη.

Έτσι το φέρετρο έμεινε σε έναν νεκροθάλαμο στο Πρώτο Νεκροταφείο, χωρίς παρουσία ιερέα. Όλαν ήταν έτοιμα για να μεταφερθεί με αεροπλάνο της Ολυμπιακής στην πατρίδα του, την Κρήτη, με τον μύθο να θέλει τον ίδιο τον Ωνάση να φροντίζει για τα διαδικαστικά.

 

Στις 5 Νοεμβρίου, έπειτα από μεγάλη λειτουργία στον Ναό του Αγίου Μηνά, παρουσία του Αρχιεπισκόπου Κρήτης Ευγενίου και ακόμη 17 ιερέων, έγινε η ταφή του Νίκου Καζαντζάκη στην ντάπια Μαρτινέγκο, πάνω στα Βενετσάνικα τείχη. Σε αυτήν όμως δεν συμμετείχαν οι ιερείς, κατόπιν απαγόρευσης του Αρχιεπισκόπου.

Μετά την κατάθεση των στεφάνων το φέρετρο μεταφέρθηκε από το ναό και τοποθετήθηκε σε ειδικό αυτοκίνητο. Αμέσως μετά, άρχισε η εκκίνηση της νεκρικής πομπής.

Μπροστά η Φιλαρμονική του Δήμου, ακολουθούσε το Τμήμα Οδηγών και Ομάδα Σπουδαστών της Παιδαγωγικής Ακαδημίας, η οποία κρατούσε Ελληνικές Εκδόσεις των Έργων του Καζαντζάκη και στις δυο πλευρές της πομπής έρχονταν Δίδες του Λυκείου Ελληνίδων και νεαροί Βρακοφόροι, με στέφανα. Ακολουθούσαν τα Ιερά Εξαπτέρυγα και στη συνέχεια το φέρετρο.

Στον τάφο του Νίκου Καζαντζάκη χαράχθηκε, όπως το θέλησε ο ίδιος, η επιγραφή: «Δεν ελπίζω τίποτα, δε φοβούμαι τίποτα, είμαι λέφτερος».

 

Η αντίδραση της εκκλησίας λέγεται ότι δίχασε τον λαό. Κάποιοι πίστεψαν ότι όντως ο συγγραφέας προσέβαλε τα Θεία, άλλοι όμως υποστήριξαν ότι όσα έγραψε ήταν συγγραφικά αριστουργήματα και δεν είχαν καμία πρόθεση να προσβάλουν τη Θρησκεία.

Λόγω των αντιρρήσεων από τον Οικουμενικό Πατριάρχη, Αθηναγόρα, δεν αφορίστηκε, ωστόσο, η Ιεραρχία της Εκκλησίας της Ελλάδας τον καταράστηκε. «Μου δώσατε μια κατάρα, Άγιοι Πατέρες, σας δίνω μια ευχή: Σας εύχομαι να ‘ναι η συνείδησή σας τόσο καθαρή όσο η δική μου και να ‘στε τόσο ηθικοί και θρήσκοι όσο είμαι εγώ», έγραψε ο ίδιος ο Καζαντζάκης σε επιστολή του, απευθυνόμενος στους εκπροσώπους της εκκλησίας.

 

Το «ξύλινο τείχος»

Η ιστορία για το ξύλινο τείχος και την κηδεία του Καζαντζάκη δεν είναι ιδιαίτερα διάσημη και μοιάζει να πέρασε σχεδόν απαρατήρητη. Σημάδεψε ωστόσο τα όσα έγιναν κατά το επεισοδιακό τελευταίο «αντίο».

Στη δεκαετία του ’50, καμία εκκλησία στην πόλη δεν είχε καθίσματα στον κυρίως ναό. Γυναίκες και άνδρες εκκλησιάζονταν όρθιοι. Όμως, υπήρχαν τα λεγόμενα «στασίδια» κατά μήκος των τοίχων της εκκλησίας.

Στην αδυναμία της να εμποδίσει την είσοδο και παραμονή της σορού στο ναό, η εκκλησία λέγεται ότι δημιούργησε λοιπόν ένα «ξύλινο τείχος», αφαιρώντας τα στασίδια που υπήρχαν.

Με αυτόν τον τρόπο έφτιαξε ένα «εμπόδιο» λίγο πριν τα δύο σκαλοπάτια, που οδηγούν στον ανυψωμένο χώρο, όπου βρίσκονται οι θέσεις των ψαλτών, ο Σολέας και η Ωραία Πύλη.

Στην ουσία, ο ναός χωρίστηκε στα δύο, δίνοντας ένα ξεκάθαρο μήνυμα: Ότι ναι μεν μπορεί να εισέλθει όποιος το επιθυμεί, αλλά ταυτόχρονα δεν επιτρέπεται η είσοδος πέρα από ένα σημείο, όπου βρίσκεται το Ιερό.

Μέχρι και σήμερα δεν έχει γίνει γνωστό ποιανού πρωτοβουλία ήταν η εντολή για τη δημιουργία της εν λόγω κατασκευής.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

Νίκος Καζαντζάκης: 65 χρόνια από τον θάνατό του - Τα τελευταία του λόγια

Ο Ανήφορος: Το ανέκδοτο μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη κυκλοφορεί 76 χρόνια μετά τη συγγραφή του