Ο Άγιος Ανδρέας και το έθιμο με τις τηγανίτες του

Τελευταία μέρα του Νοεμβρίου, ή του "Αγ' Αντριά" όπως τον λεν, του Αγίου Αντρέα, του επονομαζομένου "Τρυποτηγανά".

«ΠΑΣΑΙ αι οικοδέσποιναι αφ’ εσπέρας της εορτής ταύτης (του Αγίου Ανδρέα) ή και την πρωΐαν κατασκευάζουν τηγανίτας ή μελομακαρόνες κτλ. Όστις δεν θα κάνει τοιούτους, τρυπά το τηγάνιον του ο Άγιος, όθεν και τρυποτηγανάς επικαλείται». (Από το αρχείο του Παύλου Βλαστού).
 

Πώς προέκυψε όμως το ἐθιμο; Ο Ιησούς βρίσκεται σε περιοδεία με τους μαθητές του διδάσκοντας και κηρύττοντας. Βρίσκονται λοιπόν στο χωριό του αποστόλου Ανδρέα, πεινασμένοι και διψασμένοι. Ο Ανδρέας τον προσκαλεί στο σπίτι του μαζί με τους υπολοίπους. Φτάνοντας όμως εκεί, η γυναίκα του τον ενημερώνει ότι δεν υπάρχει τίποτε άλλο παρά νερό, αλεύρι, λάδι και μέλι. Ο Ανδρέας ανησυχεί, αλλά αμέσως σκεφτόμενος τι μπορεί να γίνει πρότεινε στην γυναίκα του μαζί με όλα αυτά που υπάρχουν να φτιάξει τηγανίτες, για να φάνε ο Ιησούς και οι μαθητές του. Το περιστατικό αναφέρεται σε κάποιο κείμενο απόκρυφου ευαγγελίου. Έτσι λοιπόν το Οικουμενικό Πατριαρχείο, τηρώντας την Παράδοση αιώνων, κάθε χρόνο τέτοια μέρα προσφέρει λουκουμάδες με μέλι σε όλους τους παρευρισκόμενους στην πρωινή λειτουργία του.

Στην Κρήτη τη μέρα της γιορτής του οι νοικοκυρές φτιάχνουν τηγανίτες ή λουκουμάδες και λέγαν πως όποια νοικοκυρά το αμελήσει τούτο το έθιμο θα της τρυπούσε ο άγιος το τηγάνι! Δεν είναι και παράξενο που η μέρα τούτη συνδυάστηκε με τηγανιτές λιχουδιές, καθώς είναι μέρα γιορτινή που πέφτει σε περίοδο νηστείας και μάλιστα σε μια εποχή που βγαίνει το πρώτο λάδι της χρονιάς. 

Ο τιμώμενος Άγιος ονομάζεται και Αντριάς, αφού αυτές τις μέρες το κρύο αρχίζει ν’ αντρειεύει. Μαζί όμως με το κρύο ο σοφός λαός πίστευε πως αντρειεύουν και όλα όσα έχουν ζωή.