Γιορτές του Κλήδονα σε Καλέσα και Τύλισσο

Το Πνευματικό Κέντρο Καλεσών και ο Πεζοπορικός Όμιλος Ηρακλείου καλούν τα μέλη και τους φίλους τους  σε εκδήλωση που συνδιοργανώνουν για την αναβίωση του εθίμου του «Κλήδονα». Η  εκδήλωση θα υλοποιηθεί σε δύο μέρη, ακολουθώντας πιστά το έθιμο:

Κυριακή, 22 Ιουνίου, ώρα 7.30μμ,  πλατεία Κάτω Καλεσών

Α. Μέρος: Το κλείδωμα του ριζικαριού

Οι κοπέλες φέρνουν από την βρύση το αμίλητο νερό και το αδειάζουν στο ριζικάρι, το οποίο γεμίζουν με προσωπικά τους αντικείμενα. Το ριζικάρι «κλειδώνεται» (σκεπάζεται) με κόκκινο ύφασμα και τοποθετείται σε ανοικτό χώρο κάτω από τ’άστρα .

Δευτέρα, 23 Ιουνίου, ώρα 7.30μμ,  πλατεία Κάτω Καλεσσών

Β. Μέρος : Το άνοιγμα του ριζικαριού

Γύρω από το ριζικάρι δημιουργείται ομήγυρη από τις ανύπαντρες κοπέλες αλλά και παντρεμένες γυναίκες, άνδρες και παιδιά. Κάποιος από την ομήγυρη λέει μία μαντινάδα και η κοπέλα που κουβάλησε την στάμνα με το αμίλητο νερό ανασύρει ένα αντικείμενο από το ριζικάρι και το παραδίδει σε αυτήν που της ανήκει. Στην ίδια κοπέλα ανήκει και η μαντινάδα. Η διαδικασία ( μαντινάδα- παράδοση αντικειμένου) επαναλαμβάνεται μέχρι να αδειάσει το ριζικάρι.

Στην πλατεία θα ανάψουν οι φωτιές του Άη – Γιάννη  και θα ακολουθήσει μουσικό γλέντι με μπουφέ από εδέσματα τα οποία θα φέρουν όλοι οι συμμετέχοντες στην εκδήλωση ( ο καθένας το δικό του).

Μέλη και φίλοι/ες του Πεζοπορικού Ομίλου Ηρακλείου που επιθυμούν να συμμετέχουν ή να παρακολουθήσουν το πρώτο δρώμενο θα μεταβούν την Κυριακή στα Καλέσσα με δικό τους μεταφορικό μέσο.

Την Δευτέρα, ο Πεζοπορικός θα διαθέσει λεωφορείο για την μεταφορά των μελών του, το οποίο θα αναχωρήσει από τα ΚΤΕΛ της Χανιώπορτας στις  6.45μμ.

 Η αναβίωση του εθίμου του «Κλήδονα»

 Πρόκειται για ένα έθιμο που έχει τις ρίζες του στην αρχαιότητα και του οποίου η πρώτη γραπτή περιγραφή ανέρχεται στους βυζαντινούς χρόνους. Ο «Κλήδονας» είναι μια λαϊκή μαντική διαδικασία, από τις πιο τελετουργικές όλων των παραδόσεων του τόπου μας, σύμφωνα με τον οποίο αποκαλύπτεται στις άγαμες κοπέλες η ταυτότητα του μελλοντικού τους συζύγου.

Η ίδια η λέξη υπάρχει από την εποχή του Ομήρου, «Κλήδων» ονομαζόταν ο προγνωστικός ήχος, και κατ' επέκταση το άκουσμα σιωνισμού ή προφητείας, ο συνδυασμός τυχαίων και ασυνάρτητων λέξεων ή πράξεων κατά τη διάρκεια μαντικής τελετής, στον οποίο αποδιδόταν προφητική σημασία. Την παραμονή του Αη-Γιαννιού, οι ανύπανδρες κοπέλες μαζεύονται σε ένα από τα σπίτια του χωριού, όπου αναθέτουν σε κάποιο μέλος της συντροφιάς, συνήθως σε μια «Μαρία» (στη Θράκη ο ρόλος αυτός δίνεται στην ονομαζόμενη «Καλλινίτσα»), της οποίας και οι δύο γονείς είναι εν ζωή, να φέρει από το πηγάδι ή την πηγή το «αμίλητο νερό». Η ονομασία αυτή οφείλεται στο γεγονός ότι η εν λόγω κοπέλα και η συνοδεία της πρέπει να ολοκληρώσουν την αποστολή αυτή, τηρώντας απόλυτη σιωπή. Επιστρέφοντας στο σπίτι όπου τελείται ο κλήδονας, το νερό αδειάζεται σε πήλινο -ως επί το πλείστον- δοχείο, στο οποίο η κάθε κοπέλα ρίχνει ένα αντικείμενο, το λεγόμενο ριζικάρι. Συνήθως, πρόκειται για κάποιο προσωπικό αντικείμενο, συχνά μάλιστα πολύτιμο. Στη συνέχεια, το δοχείο σκεπάζεται με κόκκινο ύφασμα «κλειδώνεται» και τοποθετείται σε ανοιχτό χώρο. «Κλειδώνουμε τον κλήδονα με τ' Αγιαννιού τη χάρη, κι όποια 'χει καλό ριζικό να δώσει να τον πάρει». Εκεί παραμένει όλη τη νύχτα υπό το φως των άστρων, για να «ξαστριστεί». Οι κοπέλες επιστρέφουν ύστερα στα σπίτια τους. Λέγεται ότι τη νύχτα αυτή θα δουν στα όνειρα τους το μελλοντικό τους σύζυγο.

Την παραμονή της γιορτής των γενεθλίων του Αγίου Ιωάννη, εκτός από την τέλεση του κλήδονα, οι κάτοικοι του χωριού ανάβουν φωτιές, τις λεγόμενες «μπουμπούνες». Μια μεγάλη φωτιά στήνεται στην πλατεία του χωριού ή σ' ένα μέρος ανοιχτό, ώστε να φαίνεται από παντού. Άλλες μικρότερες φωτιές ανάβουν σε όλους τους μαχαλάδες προσπαθώντας ο κάθε ένας να ανάψει την μεγαλύτερη φωτιά, πάνω από τις οποίες πηδάνε όλοι οι κάτοικοι του χωριού. Έλεγαν ότι αν πηδούσαν 3 φορές θα έφευγαν οι ψύλλοι και οι κοριοί. Ανήμερα του Αϊ-Γιαννιού, αλλά πριν βγει ο ήλιος - ώστε να μην εξουδετερωθεί η μαγική επιρροή των άστρων-, η υδροφόρος νεαρή της προηγουμένης φέρνει μέσα στο σπίτι το αγγείο. Το μεσημέρι, ή το απόγευμα, συναθροίζονται πάλι οι ανύπανδρες κοπέλες. Αυτήν τη φορά όμως στην ομήγυρη μπορούν να συμμετέχουν και παντρεμένες γυναίκες, συγγενείς και γείτονες και των δύο φύλων, καλεσμένοι για να παίξουν το ρόλο μαρτύρων της μαντικής διαδικασίας. Καθισμένη στο κέντρο της συντροφιάς, η «Μαρία» ανοίγει τον κλήδονα. «Ανοίγουμε τον κλήδονα με τ' Αγιαννιού την χάρη, και όποια έχει καλό ριζικό σήμερα ναν το πάρει». Και ανασύρει ένα-ένα από το αγγείο τα αντικείμενα, που αντιστοιχούν στο «ριζικό» κάθε κοπέλας, απαγγέλλοντας ταυτόχρονα δίστιχα, είτε όπως τα θυμάται, είτε από συλλογή τραγουδιών ή ακόμη από ημεροδείκτες. Το δίστιχο που αντιστοιχεί στο αντικείμενο της κάθε κοπέλας θεωρείται ότι προμηνύει το μέλλον της και σχολιάζεται από τους υπόλοιπους, που προτείνουν τη δική τους ερμηνεία σε σχέση με την ενδιαφερόμενη. Προς το σούρουπο, όταν τελειώσει η μαντική διαδικασία, η κάθε κοπέλα γεμίζει το στόμα της με μια γουλιά αμίλητο νερό και στέκεται μπροστά σε ανοιχτό παράθυρο, έως ότου ακούσει το πρώτο ανδρικό όνομα. Λυτό πιστεύεται ότι θα είναι και το όνομα του άνδρα που θα παντρευτεί. Μετά το τέλος όλης αυτής της διαδικασίας στήνεται μεγάλο γλέντι στο οποίο συμμετέχει όλο το χωριό

Γιορτή του κλήδονα στην Τύλισσο

Ο Πολιτιστικός Σύλλογος Τυλίσσου όπως κάθε χρόνο έτσι και φέτος παραμένει πιστός στό έθιμο του κλήδονα και σας προσκαλεί την Τρίτη 24 Ιουνίου 2014 ώρα 21:00 στο προάυλιο χώρο του Δημοτικού σχολείου της Τυλίσσου! Ελάτε να αναβιώσουμε το έθιμο και να διασκεδάσουμε παρέα με τους μουσικούς:

Σταυρακάκης Κώστας στη Λύρα,
Αστυρακάκης Νίκος στο Λαούτο,
Χαλκιαδάκης Κώστας στο Μαντολίνο
Αστυρακάκης Γιώργος στη Κιθάρα.