Ανησυχητικές οι τάσεις εκδήλωσης καρκίνου του μαστού στην Κρήτη

Αρκετά αυξητικές είναι οι τάσεις εκδήλωσης καρκίνου του μαστού στην Κρήτη, οι οποίες βέβαια είναι αντίστοιχες με τις συνεχώς αυξανόμενες τάσεις πανελλαδικά. 

Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός πως σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία που προέκυψαν από έρευνα της Περιφέρειας Κρήτης, ο αριθμός των γυναικών που θα εκδηλώσουν κάποια στιγμή καρκίνο στο μαστό μέσα στο 2019, υπολογίζεται σε περίπου 80 ανά 100.000 κατοίκους στο νησί, ενώ ο αντίστοιχος αριθμός προηγούμενων ετών βρίσκονταν λίγο πάνω από 50.
 
Ενώ όμως τα νούμερα ανεβαίνουν προς τα πάνω, η θνησιμότητα από καρκίνο του μαστού, ο οποίος παραμένει η νούμερο ένα αιτία γυναικείων θανάτων στον κόσμο, πέφτει διαρκώς. 

Όπως αναφέρθηκε κατά τη διάρκεια παρουσίασης σχετικής έρευνας στην Περιφέρεια Κρήτης, η έγκαιρη διάγνωση καρκίνου του μαστού συνεπάγεται σχεδόν σε ποσοστό 100 % και πλήρη ίαση. 

Στο πλαίσιο παρουσίασης της έρευνας από τον Πρόεδρο του Περιφερειακού Συμβουλίου Γιώργο Πιτσούλη, τον εντεταλμένο σύμβουλο θεμάτων υγείας Λάμπρο Βαμβακά και τις υπεύθυνες για τον Μαστογράφο κ. Κάββαλου και Σφακιανάκη, έγινε σαφές πως η σημασία της πρόληψης είναι σημαντικότερη απ’ οτιδήποτε άλλο.

Κατά τη διάρκεια παρουσίασης της έρευνας τονίστηκε επίσης η σπουδαιότητα της κίνησης, καθώς και του τρόπου ζωής, αλλά και στο έργο της κινητής μονάδας μαστογράφου που έχει πραγματοποιήσει χιλιάδες χιλιόμετρα στην Κρήτη και πάνω από 4.000 μαστογραφίες.

Εισαγωγικά στοιχεία μελέτης
Ο καρκίνος του μαστού είναι ο πιο συχνός καρκίνος που παρατηρείται τις γυναίκες, ενώ αποτελεί τη δεύτερη σε συχνότητα αιτία θανάτου από κακοήθη νόσο μετά από τον καρκίνο του πνεύμονα (American Cancer Society 2017) με 2.088.842 νέες περιπτώσεις και 626.679 εκτιμώμενους θανάτους, παγκοσμίως για το 2018 (GLOBOCAN, 2018). 
Στην Ευρώπη, ο καρκίνος του μαστού στις γυναίκες είναι η πιο κοινή μορφή με 522.513 νέες περιπτώσεις το 2018 (74.4/100.000 γυναίκες), (GLOBOCAN, 2018 ) και 137.707 θανάτους (35.8/100.000) για το ίδιο έτος. Στην Ευρώπη, ο καρκίνος του μαστού στις γυναίκες είναι η πιο κοινή μορφή με 522.513 νέες περιπτώσεις το 2018 (74.4/100.000 γυναίκες), (GLOBOCAN, 2018 ) και 137.707 θανάτους (35.8/100.000) για το ίδιο έτος. Τα στοιχεία για την Ελλάδα δείχνουν ότι  εκτιμώμενος αριθμός νέων περιπτώσεων ήταν 7.734 (69.3/100.000) και 2.207 θάνατοι  για το 2018 (GLOBOCAN, 2018).  
Στοιχεία του Κέντρου Καταγραφής Καρκίνου (Κ.Κ.Κ) στην Κρήτη για την περίοδο 1992-2013 αναδεικνύουν ότι ο καρκίνος του μαστού είναι η πιο συνήθης κακοήθης νεοπλασία στον γυναικείο πληθυσμό της Κρήτης με 56.8 νέες περιπτώσεις /100.000 γυναίκες/ ανά έτος. Συνολικά καταγράφηκαν 3522 νέες περιπτώσεις και 1240 θάνατοι. 
Επιπλέον, παρατηρείται σημαντική αύξηση στον δείκτη επίπτωσης της νόσου, προσαρμοσμένο ως προς την ηλικία, από το 1992  (AAIR 1992=48.5 νέες περιπτώσεις /100.000 γυναίκες/ ανά έτος) έως το 2013 (AAIR 2013=66.7 νέες περιπτώσεις /100.000 γυναίκες/ ανά έτος).
H επίπτωση αυξάνει σημαντικά από την ηλικία των 45 ετών, ιδιαίτερα στις ηλικίες 65-69 και 80-84 ετών. Η 5/ετής επιβίωση των γυναικών με διάγνωση καρκίνου του μαστού ήταν 87.9% και δέκα χρόνια μετά την διάγνωση 78.1% με το υψηλότερο ποσοστό για την ηλικιακή ομάδα 60-69 (76.2%).
Τέλος, από το Κ.Κ.Κ εφαρμόστηκε ένα μοντέλο πρόβλεψης για να εκτιμήσει τον ρυθμό επίπτωσης προσαρμοσμένο ως προς την ηλικία ανά δήμο για την επόμενη δεκαετία (2014-2023) από όπου και προέκυψε ότι  οι τάσεις θα συνεχίσουν να αυξάνονται για την επόμενη δεκαετία (αναμενόμενο AAIR=76,2 νέες περιπτώσεις/100,000/ανά έτος), (Sifaki-Pistolla et al., 2016).
Το γενικό συμπέρασμα που προκύπτει με βάση τα παραπάνω είναι ότι παρόλο που η Ελλάδα και η Κρήτη παρουσιάζουν χαμηλά επίπεδα καρκίνου του μαστού σε σχέση με άλλες Ευρωπαϊκές χώρες, οι αυξητικές τάσεις είναι υψηλότερες τα τελευταία χρόνια.
Από την μελέτη των Trigoni et al., (2008), που διενεργήθηκε στην Κρήτη, προέκυψε ότι η χρήση ή μη της μαστογραφίας από τις γυναίκες στο νησί είναι ένα πολυσύνθετο πρόβλημα το οποίο επηρεάζεται από διάφορους κοινωνικοοικονομικούς παράγοντες όπως το μορφωτικό επίπεδο, η κοινωνική και οικονομική κατάσταση της γυναίκας. 
Η εφαρμογή προγραμμάτων προληπτικού ελέγχου μπορεί να βοηθήσει στην μείωση εξάπλωσης της νόσου. Από την μια συμβάλει στην αύξηση του ποσοστού εντοπισμού σε πρώιμο στάδιο και από την άλλη στην ελάττωση του αριθμού των συμπληρωματικών θεραπειών, (Rodriguez et al., 2003).
Είναι βασικό να γνωρίζουμε ότι η αποτελεσματικότητα στο σχεδιασμό και την εφαρμογή προληπτικών παρεμβάσεων εξαρτάται από πολλούς παράγοντες όπως τα δημογραφικά χαρακτηριστικά των γυναικών στις οποίες απευθύνεται η παρέμβαση αλλά και οι ψυχοκοινωνικοί παράγοντες που επιδρούν. Επομένως, η κατανόηση των χαρακτηριστικών του πληθυσμού στον οποίο απευθύνεται μια δράση και η ενίσχυση των παραγόντων που μπορούν να συντελέσουν στην αλλαγή στάσεων και την προώθηση συμπεριφορών υγείας, αποτελούν στοιχεία πρωταρχικής σημασίας για την επιτυχία της (DiMatteo & Martin, 2011).

Δράσεις Περιφέρειας Κρήτης

Από τον Απρίλιο 2017 έως τον Απρίλιο 2019 έχουν πραγματοποιηθεί περισσότερες από 4000 μαστογραφίες σε ολόκληρη την Κρήτη.
Στα πλαίσια αυτά και προκειμένου να σχεδιαστεί μια καμπάνια ενημέρωσης και έγκαιρης πρόληψης, διενεργήθηκε στην οποία συμμετείχαν 2371 γυναίκες της Κρήτης που επισκέφθηκαν την μονάδα του Κινητού Μαστογράφου της Περιφέρειας Κρήτης, τα 2 τελευταία χρόνια (Απρίλιος 2017-2019).
Η μέση ηλικία τους ήταν 54,02 έτη, στην πλειοψηφία τους παντρεμένες (70,3%), απόφοιτες δημοτικού  (36,6%), με οικογενειακό εισόδημα < 1000 ευρώ (63,1%).
Μεταξύ των συμμετεχουσών, το 21% δεν είχε πραγματοποιήσει μαστογραφία στο παρελθόν. Το 97,6% των γυναικών που δεν είχαν υποβληθεί σε μαστογραφία στο παρελθόν γνωρίζουν για την πρόληψη και την μαστογραφία. Οι περισσότερες γνωρίζουν για την μαστογραφία (43.8%) από τον ιατρό, τους φίλους/οικογένεια (23.%) ενώ το 8.1% από τα Μέσα μαζικής ενημέρωσης/διαδίκτυο. Για την πρόληψη, σημαντικός είναι ο ρόλος των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης/Διαδίκτυο  αφού  οι περισσότερες ενημερώνονται από εκεί (32.3%) αλλά  και από τον ιατρό τους (26.5%). Μεταξύ των γυναικών που δεν έχουν κάνει ποτέ στη ζωή τους μαστογραφία, η βασική αιτία είναι η αμέλεια (28,9) ενώ το 15,4% δηλώνει ότι δεν ότι δεν το έπραξε λόγω του ότι είναι επίπονη διαδικασία ενώ άλλοι λόγοι είναι η δύσκολη πρόσβαση στην κατάλληλη υπηρεσία υγείας, ο φόβος του αποτελέσματος, η έλλειψη συμπτωμάτων και η έλλειψη ασφάλισης.
Τα ευρήματα επίσης φανερώνουν ότι το 48,1% των γυναικών έχουν να υποβληθούν  σε μαστογραφία πάνω από 3 έτη ενώ βασική αιτία  είναι οι οικονομικοί λόγοι (66.2%). Η μέση ηλικία πραγματοποίησης της πρώτης μαστογραφίας είναι τα 44 έτη περίπου και η συχνότητα πραγματοποίησης της μαστογραφίας είναι τα 2,6 έτη, φανερώνοντας την ανάγκη για περαιτέρω ευαισθητοποίηση και κινητοποίηση των γυναικών.  Επιπλέον,  το 66,4% δηλώνει ότι το έχει κάνει στα πλαίσια προληπτικού  ελέγχου με τις περισσότερες ενώ στο 36,7% το υπέδειξε ο γυναικολόγος τους. Τέλος, το 79,7% είναι υποχρεωμένο να μετακινηθεί από τον τόπο διαμονής για την πραγματοποίηση της εξέτασης.
 Ωστόσο, παράγοντες που ευνοούν την διενέργεια μαστογραφίας είναι  ο έγγαμος βίος, η ενασχόληση με τα οικιακά και η δημόσια ασφάλιση. Επιπλέον, οι γυναίκες που βρίσκονται σε μεταεμμηνοπαυσιακή περίοδο πραγματοποιούν μαστογραφία σε μεγαλύτερο ποσοστό.
Τα παραπάνω στοιχείαπρόκειται να υποβληθούν για δημοσίευση σε έγκριτο επιστημονικό περιοδικό του εξωτερικού. 
Τα αποτελέσματα αυτά αποτέλεσαν την βάση για ένα πλέγμα δράσεων που θα λάβει χώρα το προσεχές διάστημα στο πλαίσιο της καμπάνιας πρόληψης και έγκαιρης διάγνωσης του καρκίνου του μαστού από την Περιφέρεια Κρήτης και ονομάζεται «Είναι στο χέρι μου». Η καμπάνια περιλαμβάνει:
Την εφαρμογή κινητού «Thyli» (Θήλυ ή θηλή) η οποία αναπτύχθηκε για κινητές συσκευές με λειτουργικό σύστημα Android και iOS. Κατά την πρώτη εκκίνηση της εφαρμογής, θα εμφανίζεται μία φόρμα για την καταχώρηση των απαιτούμενων πληροφοριών του χρήστη. Οι πληροφορίες αυτές θα είναι: η ημερομηνία γέννησης, αν υπήρχε ή όχι ιστορικό καρκίνου στην οικογένεια, στοιχεία του κύκλου της περιόδου, και αν έχει πραγματοποιηθεί μαστογραφία στο παρελθόν. Τα δεδομένα αυτά θα αποθηκεύονται τοπικά στην μνήμη της συσκευής και θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν μεταγενέστερα. Οι καταχωρημένες πληροφορίες θα χρησιμοποιούνται για να προγραμματίσουν ημερολογιακές ειδοποιήσεις για μαστογραφία και αυτοεξέταση του χρήστη. Σημαντικό επίσης είναι ότι  παρέχει πληροφορίες που αφορούν στην πρόληψη όπως  και quiz /τεστ γνώσεων  με τη φόρμα Σωστό/Λάθος που θα υπηρετούν τον ίδιο σκοπό, το οποίο θα ανανεώνεται.