Μύθοι και αλήθειες για το Δικταίο Άνδρο από το Υπουργείο Πολιτισμού

Τα πράγματα στη θέση τους από επιστημονικής απόψεως επιχειρεί να βάλει το Υπουργείο Πολιτισμού σχετικά με το Δικταίο Άνδρο. Απαντώντας σε σχετική ερώτηση των βουλευτών Νότη Μαριά και Γιάννη Δημαρά ξεκαθαρίζει αφ' ενός ότι το σπήλαιο Ψυχρού (Δικταίο Άντρο) αποτελεί κηρυγμένο αρχαιολογικό χώρο, με μία ζώνη προστασίας τριακοσίων μέτρων από την είσοδό του. Και αφ' ετέρου -με ιδιαίτερα προσεκτικό ομολογουμένως τρόπο- διαλύει τους μύθους περί γεννήσεως του Διός εκεί. 

Ειδικότερα, το υπουργείο αναφέρει, ότι : Από την σύγχρονη μελέτη των ευρημάτων των παλαιών «ανασκαφών» και περισυλλογών δεν προκύπτουν τα τεκμήρια εκείνα που να επιτρέπουν με βεβαιότητα την ταύτιση του σπηλαίου με το Δικταίο Άντρο και την άσκηση λατρείας του Διός. Αντιθέτως, υπάρχουν ενδείξεις και έχουν διατυπωθεί απόψεις για την άσκηση λατρείας γυναικείας θεότητας στο σπήλαιο Ψυχρού και την αναζήτηση του «Δικταίου Άντρου» σε άλλο χώρο. Ως εκ τούτου, μέχρι την ολοκλήρωση των μελετών και την διατύπωση τελικών συμπερασμάτων, οφείλουμε να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί προς αποφυγή παρερμηνειών και αναπαραγωγής απόψεων που έχουν ιδιαίτερη γοητεία, πλην όμως βασίζονται στο μύθο και όχι στην τεκμηριωμένη αρχαιολογική έρευνα και μελέτη, αναφέρεται, μεταξύ άλλων, στην απάντηση του υπουργείου. 

Και το Υπουργείο συνεχίζει: Το σπήλαιο του Ψυχρού έχει αναδειχθεί και αξιοποιηθεί τουριστικά ύστερα από  Υπουργική Απόφαση και έκτοτε η ευθύνη λειτουργίας του χώρου ανήκει στην ΚΔ' Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, η κατάσταση του σπηλαίου ως φυσικού μνημείου και ως επισκέψιμου αρχαιολογικού χώρου εποπτεύεται από την Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας Νότιας Ελλάδας, ενώ τα έσοδα από τα εισιτήρια εισπράττονται από το Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων. Είναι το μοναδικό αξιοποιημένο σπήλαιο του οποίου την εκμετάλλευση ασκεί το ΥΠ.ΠΟ.Α. Η επισκεψιμότητα του χώρου είναι ιδιαίτερα υψηλή (136.257 εισιτήρια το 2012).

Από την υπερδεκαπενταετή τουριστική αξιοποίηση του σπηλαίου, προέκυψαν σοβαρά προβλήματα στο μνημείο, τα οποία εγκαίρως διαπίστωσε η ΕΠΣΝΕ και ως εκ τούτου ζήτησε την σχετική χρηματοδότηση από το Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων (ΤΑΠΑ) προκειμένου να εκπονηθούν οι απαραίτητες μελέτες αποκατάστασης των φθορών στο εσωτερικό του σπηλαίου και στον περιβάλλοντα χώρο του. Η χρηματοδότηση εγκρίθηκε το 2010 και δαπανήθηκε για την εκπόνηση των μελετών, οι οποίες ολοκληρώθηκαν εντός του 2011. Εν τω μεταξύ, προέκυψαν καταπτώσεις βράχων από την οροφή του «Επάνω Σπηλαίου» (εκτός τουριστικής διαδρομής) και, όπως διαπιστώθηκε από επί τόπου έρευνα εξειδικευμένου κλιμακίου της Εφορείας ΠΣΝΕ, υπάρχουν αστάθειες στη βραχόμαζα της οροφής του σπηλαίου, οι οποίες πρέπει να αντιμετωπιστούν με ειδικές μελέτες και έργα αντιστήριξης.

Η ολοκλήρωση των μελετών και έργων αντιστήριξης, αποκατάστασης φθορών και συνολικής ανάδειξης του σπηλαίου και του περιβάλλοντος χώρου του εγκρίθηκαν πρόσφατα με Υπουργική Απόφαση, ύστερα από την σχετική γνωμοδότηση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου. Η ολοκλήρωση των μελετών εφαρμογής και η υλοποίηση των έργων που θα προβλέπουν, πρόκειται να ενταχθεί άμεσα σε χρηματοδοτικό πρόγραμμα ΕΣΠΑ με ορίζοντα ολοκλήρωσης των εργασιών το τέλος του έτους 2015.

Το σπήλαιο του Ψυχρού έχει ταυτιστεί με το Δικταίο Άντρο από την ελληνική μυθολογία (Ησίοδος, Θεογονία) και αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα λατρευτικά σπήλαια της αρχαιότητας, με χρονικό ορίζοντα λατρευτικής χρήσης από την Πρωτοανακτορική περίοδο (2000-1700 π.Χ) έως την Ρωμαϊκή εποχή.

Επισημαίνεται ότι, από πλευράς αρχαιολογικής έρευνας, το σπήλαιο δεν ερευνήθηκε ποτέ με συστηματικό τρόπο. Τα ευρήματα είναι σήμερα μοιρασμένα ανάμεσα στο Αρχαιολογικό Μουσείο του Ηρακλείου και το Ashmolean Museum της Οξφόρδης. Υπάρχουν επίσης κάποια στο Μουσείο του Λούβρου και σε ιδιωτικές συλλογές. Η συνέχιση των ανασκαφικών ερευνών κρίνεται σήμερα σχεδόν αδύνατη λόγω των καταπτώσεων μεγάλων βράχων στο δάπεδο του σπηλαίου, αλλά και της τουριστικής αξιοποίησής του.