Άγιος Μηνάς: Αισθητήρες στα καμπαναριά και τομές στο ναό για έρευνα της στατικότητας

Ρεπορτάζ: Γιώργος Λαμπράκης

Με αισθητήρες που τοποθέτησαν στα κωδωνοστάσια του Αγίου Μηνά και με τομές που έγιναν στο εσωτερικό του, οι επιστήμονες του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου επιχειρούν να αναλύσουν την κατάσταση του Ιερού Μητροπολιτικού Ναού, ώστε στη συνέχεια να προχωρήσουν τα έργα αποκατάστασης.

Τα στελέχη και οι μηχανικοί του ΕΜΠ με επικεφαλής τον  κ. Βλάση Κουμούση που βρέθηκαν στο Ηράκλειο, επί μία εβδομάδα μελετούσαν σπιθαμή προς σπιθαμή τον Ι.Μ.Ν. του Αγίου Μηνά και με τις κατάλληλες μεθόδους πήραν στοιχεία που θα τους βοηθήσουν να διαπιστώσουν την στατική κατάσταση του ναού. Η έρευνα γίνεται στο πλαίσιο της σύμβασης που έχει υπογραφεί μεταξύ του υπουργείου Πολιτισμού, της Περιφέρειας Κρήτης και του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, το οποίο και θα εκπονήσει την σχετική έρευνα.

Το ekriti.gr, παρουσιάζει σήμερα, τις τομές που έχουν γίνει στο εσωτερικό του ναού, τις παρεμβάσεις στο εξωτερικό του, αλλά και τα πρώτα ευρήματα της επιστημονικής ομάδας. Κύριος στόχος της προσπάθειας, σε αυτό το στάδιο, ήταν η συλλογή στοιχείων και μετρήσεων προκειμένου να αποτυπωθεί λεπτομερώς σημερινή κατάσταση την οποία βρίσκεται ο ναός του Αγίου Μηνά.

Τα καμπαναριά

Στα δύο κωδωνοστάσια του Ι.Μ.Ν., τα οποία εμφανίζουν σοβαρά προβλήματα, με αποκοπές πετρών και άλλες φθορές από τον χρόνο, έχει επικεντρωθεί ένα μεγάλο μέρος της όλης προσπάθειας των ερευνητών.

Μάλιστα, έχουν τοποθετηθεί ειδικοί αισθητήρες οι οποίοι θα καταγράψουν την συμπεριφορά των καμπαναριών στις δονήσεις. Οι μετρήσεις θα δείξουν το μέγεθος του προβλήματος, ώστε αν αποφασιστεί και ο ενδεδειγμένος τρόπος αποκατάστασής τους.

Στο εσωτερικό του ναού

Εντός του Μητροπολιτικού Ναού, έχουν γίνει τομές με ειδικά μηχανήματα και συσκευές. Μάλιστα, από τις εργασίες προέκυψε ένα πολύ ενδιαφέρον στοιχείο. Σύμφωνα με πληροφορίες, οι επιστήμονες εντόπισαν τα διαφορετικά υλικά και τον τρόπο κατασκευής του ναού, από την έναρξη των εργασιών, μέχρι και την επανάσταση του Αρκαδίου, οπότε και η ανέγερση είχε διακοπεί. Μέχρι εκείνο το σημείο, η κατασκευή γινόταν με τούβλα, ενώ με την επανέναρξη των εργασιών, ο ναός συνεχίστηκε να κατασκευάζεται με μεγάλες πέτρες. Το ύψος της κατασκευής όπου τα υλικά (τούβλα και πέτρες) αλλάζουν, φαίνεται ξεκάθαρα με την αποκόλληση του σοβά κατά την διάρκεια των ελέγχων των στελεχών του ΕΜΠ.

Αξίζει να σημειωθεί πως – σύμφωνα με μαρτυρίες – τα τούβλα μεταφέρθηκαν εκείνη την εποχή με καΐκια στο Ηράκλειο, οπότε από την εξέταση του υλικού ενδέχεται να αποκαλυφθεί και ο τόπος προμήθειάς τους, μιας και πάνω στα τούβλα οι εταιρείες κατασκευής τους είχαν τα αρχικά τους.

Η αρχική μελέτη του ΕΜΠ

Ο κίνδυνος κατάρρευσης τμημάτων του Ιερού Μητροπολιτικού Ναού του Αγίου Μηνά και τα έντονα προβλήματα που παρουσιάζει χρήζουν άμεσης παρέμβασης, όπως είχε δείξει και η αρχική μελέτη του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου.

Τα κυριότερα ζητήματα που είχαν προκύψει είναι τα εξής:

- Στη στάθμη του τυμπάνου παρατηρείται εκτεταμένη ρηγμάτωση σε όλους τους πεσσούς των προφητών, τόσο στον πόδα όσο και σε αρκετά σημεία καθ’ ύψος αυτών.

- Στη βάση του τυμπάνου και πιο συγκεκριμένα στα μεγάλα κεντρικά κύρια τόξα στήριξης του ναού υπάρχουν ίχνη συσσωρευμένης υγρασίας, γεγονός που προκαλεί βλάβες στις αγιογραφίες, με συνοδευόμενη αποκόλληση τμημάτων σοβά, που μπορεί να οδηγήσουν σε τραυματισμούς προσκυνητών, σε περίπτωση πτώσης τους λόγω του σημαντικού ύψους από το έδαφος (τουλάχιστον 8 μέτρα). Επιπρόσθετα, στο ανατολικό και στο δυτικό κύριο τόξο είναι εμφανής η ρηγμάτωσή τους στην περιοχή του “κλειδιού”, γεγονός που υποδεικνύει την ανάγκη περαιτέρω έρευνας για το βάθος των ρωγμών αυτών, καθώς και για την ενδεχόμενη σχεδίαση μέτρων ενίσχυσης του συστήματος “κύρια τόξα-τύμπανο-τρούλος”.

- Δεδομένης της σημερινής ύπαρξης επιχρίσματος, που δυσχεραίνει την παρατήρηση και την εξαγωγή συμπερασμάτων σε βάθος των βλαβών των δομικών μελών και λαμβάνοντας υπόψη ότι στο παρελθόν έχουν πραγματοποιηθεί εργασίας ανακατασκευής του τρούλου, κρίνεται απαραίτητη η αναγνώριση των περιοχών του τυμπάνου στις οποίες έχει χρησιμοποιηθεί οπλισμένο σκυρόδεμα και στη συνέχεια η εξέταση της κατάστασης (οξειδωμένος ή μη) του οπλισμού στο εσωτερικό του και του βάθους ενανθράκωσης.

- Στο ύψος του γυναικωνίτη και γενικότερα σε όλα σχεδόν τα τόξα που συγκρατούν την υπόλοιπη θολοδομία διαπιστώνονται ρωγμές που θέτουν ζήτημα αντοχής τους σε μελλοντικό σημαντικό σεισμό. Επισημαίνεται ακόμη ότι σήμερα υπάρχουν δοκοί διαστάσεων 4,53 εκ. x 4,5 εκ. και 4,5 εκ. x 9,0 εκ., οι οποίες, εκτός της μικρής τους διατομής, έχουν τοποθετηθεί χαμηλότερα από τη στατική γένεση των τόξων κι επομένως είναι απαραίτητος ο έλεγχος της αποτελεσματικότητάς τους.

Σύμφωνα με τον σχεδιασμό των επιστημόνων, τα αποτελέσματα των διερευνητικών τομών στα θεμέλια του ναού θα «δείξουν» και τον τρόπο αντιμετώπισης και αποκατάστασης των συνολικών προβλημάτων του Αγίου Μηνά, του εμβληματικού αυτού θρησκευτικού μνημείου της Κρήτης.