Ο Κρητικός τραπεζίτης που έφερε τα πάνω - κάτω στον δανεισμό (φωτο)

Το 1969, ο Neil Armstrong περπάτησε στο φεγγάρι, o Ρίτσαρντ Νίξον έγινε πρόεδρος των ΗΠΑ και 400.000 χίπις μαζεύτηκαν σε ένα αγρόκτημα της Νέας Υόρκης κοντά στο Woodstock. Από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού, μια μέρα του χειμώνα στο Λονδίνο, ένα μουστακαλής Έλληνας τραπεζίτης που ονομάζεται Μίνως Ζομπανάκης έκανε το δικό του μικρό βήμα στην ιστορία.  Σκέφτηκε ένα νέο τρόπο για να δανείζονται μεγάλα χρηματικά ποσά οι εταιρείες και οι χώρες που ήθελαν να δανειστούν δολάρια, θα απέφευγαν  τις ακαμψίες  δημοσιονομικού κανονισμού των ΗΠΑ.

Καθώς ο ήλιος έδυε πάνω από τις στέγες του West End στο Λονδίνου,  ο Ζομπανάκης στεκόταν δίπλα στο νέο γραφείο του στον τελευταίου όροφο της Manufacturers Hanover , πίνοντας σαμπάνια και τρώγοντας χαβιάρι παρέα με τον  διοικητή της κεντρικής τράπεζας του Ιράν Khodadad Farmanfarmaian. Ο Ζομπανάκης είχε μόλις καταφέρει την μεγαλύτερη κίνηση της καριέρας του με την υπογραφή ενός δανείου $ 80 εκατομμυρίων με τον χρεοκοπημένο Σάχη του Ιράν.

Οι Ιρανοί είχαν φέρει το χαβιάρι beluga και Ζομπανάκης την παλαιωμένη σαμπάνια -  και ο εορτασμός κράτησε μέχρι τη νύχτα. Το ιρανική αυτό δάνειο ήταν ένα από τα πρώτα δάνεια που  χρεώνουν ένα μεταβλητό επιτόκιο, πράγμα που αντανακλούσε τις μεταβαλλόμενες συνθήκες της αγοράς και που χωρίζονταν σε μια ομάδα τραπεζών. Ήταν τόσο επαναστατικό όσο και η προσσελήνωση , αν και γιορτάστηκε με λιγότερες φανφάρες, και σηματοδότησε τη γέννηση του διατραπεζικού επιτοκίου Libor. 

"Ένιωσα μια αίσθηση επιτυχίας για τη δημιουργία του, αλλά δεν πίστευα ότι βάζαμε το λίθο  για μια νέα περίοδο στον οικονομικό κόσμο», λέει ο Ζομπανάκης, που τώρα πια ζει στις Καλύβες της Κρήτης, ανάμεσα στα ελαιόδεντρα της οικογένειά του. 

"Εμείς απλά χρειαζόμασταν μια τιμή για την αγορά κοινοπρακτικών δανείων με την οποία θα θα είναι ευχαριστημένοι όλοι. Όταν ξεκινάνε αυτά τα πράγματα, ποτέ δεν ξέρεις πώς πρόκειται να καταλήξουν, πώς πρόκειται να χρησιμοποιηθούν". Ο Ζομπανάκης είχε μια ταπεινή αρχή στη ζωή.

Ηταν το δεύτερο από  επτά παιδιά, μεγάλωσε σε ένα σπίτι με πάτωμα απο χώμα και χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα ή τρεχούμενο νερό, αναφέρει ο βιογράφος David Lascelles. Έφυγε από το σπίτι στα 17 του,  για να ξεφύγει από τους Ναζί που κατέλαβαν την Κρήτη μέσα σε ένα πλοίο ενός λαθρεμπόρου για να κάνει το ταξίδι 200 μιλίων και να εγγραφεί στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Δεν είχε επαρκή λεφτά, εγκατέλειψε στο δεύτερο έτος του και βρήκε δουλειά στο βρετανικό στρατό: Κυριολεκτικά, σταμάτησε ένα στρατιώτη στο δρόμο και του ζήτησε δουλειά. Μετά την αναχώρηση του από την Ελλάδα, ο Ζομπανάκης έφτασε τελικά στο Χάρβαρντ, όπου, με τη χαρακτηριστική γοητεία του, κατάφερε να μπει σε ένα μεταπτυχιακό πρόγραμμα, παρά το γεγονός οτι δεν είχε τα προσόντα. Από το Χάρβαρντ μετακόμισε στη Ρώμη και μπήκε στον κόσμο των τραπεζών, σαν εκπρόσωπος στη Μέση Ανατολή για την Κατασκευαστική Hanover Trust, γνωστός και ως «Manny Hanny".

Η πραγματική δράση, όμως, ήταν αλλού. Το Λονδίνο εξελισσόταν σε ένα παγκόσμιο οικονομικό κέντρο. Ρωσία,  Κίνα και πολλές αραβικές χώρες ήθελαν να κρατήσουν τα χρήματά τους μακριά από τις ΗΠΑ για πολιτικούς λόγους ή από φόβο ότι θα μπορούσαν να κατασχεθούν, και επέλεξαν τράπεζες στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Η ίδια η πόλη του Λονδίνου επωφελούνται επίσης από τους αυστηρούς κανονισμούς των ΗΠΑ που κάλυπτε  το πόσο οι αμερικανικές τράπεζες θα μπορούσαν να πληρώσουν για τις καταθέσεις σε δολάρια και έκοβε το ποσό των τόκων που θα μπορούσαν να χρεώνουν για τα ομόλογα που πωλούνταν σε ξένους. Πολλές εταιρείες που είχαν υπεράκτια γραφεία στο Λονδίνο, μπορούσαν να ασκούν το διεθνές τους εμπόριο ανεμπόδιστα. Το 1968, μετά από 10 χρόνια στη Ρώμη, ο Ζομπανάκης είδε μια ευκαιρία να προωθήσει την καριέρα του.

Η αγορά των Ευρωδολαρίων, όπως και η μεγάλη πισίνα των δολαρίων που βρίσκεται σε τράπεζες εκτός των ΗΠΑ, είχε ήδη αναπτυχθεί, αλλά ο Ζομπανάκης είχε εντοπίσει ένα κενό: την προμήθεια για μεγάλα δάνεια σε δανειολήπτες που αναζητούν μια εναλλακτική πηγή κεφαλαίων για αγορές ομολόγων Έπεισε τα αφεντικά του στη Νέα Υόρκη να του δώσουν $ 5 εκατομμύρια για να ιδρύσει ένα υποκατάστημα στο Λονδίνο. Ο Ζομπανάκης έκανε μια εντυπωσιακή εμφάνιση, και πριν περάσει πολύς καιρός, έγινε γνωστός στον κλειστό βρετανικό οικονομικό κύκλο ως  "ο Ελληνας τραπεζίτης". Ανηκε σε μια μικρή ομάδα διεθνών χρηματοδοτών που άνοιξαν τις αγορές του κόσμου με τον διασυνοριακό δανεισμό για πρώτη φορά μετά το κραχ της Wall Street το 1929.

Ο Ζομπανάκης συναντήθηκε για πρώτη φορά με τον Farmanfarmaian στη Βηρυτό το 1956, και τα βρήκαν κατευθέιαν. Έτσι, όταν οι Ιρανοί χρειαζόντουσαν χρήματα, πήγαιναν κατ 'ευθείαν στο γραφείο Manny Hanny στο Λονδίνο. Ο Ζομπανάκης ήξερε ότι καμία μεμονωμένη επιχείρηση δεν θα δ;aνειζε $ 80 εκατομμύρια σε μια αναπτυσσόμενη χώρα όπως το Ιράν, που δεν έχει αρκετά συναλλαγματικά αποθέματα για να καλύψει το χρέος.

Έτσι, ξεκίνησε να προωθεί τη συμφωνία σε πολλές ξένες και εγχώριες τράπεζες που θα μπορούσαν να αναλάβουν ένα κομμάτι του κινδύνου. Με τα βρετανικά επιτόκια στο 8% και τον πληθωρισμό σε άνοδο, οι τράπεζες ήταν δύσπιστες όσον αφορά τη δέσμευση για δανεισμό με σταθερό επιτόκιο για μεγάλα χρονικά διαστήματα. 

Εκείνος και η ομάδα του σκέφτηκαν μια λύση: να χρεώνουν στους δανειολήπτες επιτόκιο που θα υπολογίζεται εκ νέου κάθε λίγους μήνες και η χρηματοδότηση του δανείου θα γίνεται με μια σειρά καταθέσεων. Η φόρμουλα ήταν απλή. Οι τράπεζες στο δάνειο θα αναφέρουν το κόστος χρηματοδότησής τους λίγο πριν από την αλλαγή αυτή. Το μέσο όρο, στρογγυλοποιείται στο πλησιέστερο όγδοο της εκατοστιαίας μονάδας συν ένα spread για κέρδος και γίνεται η τιμή του δανείου για την επόμενη περίοδο. Ο Ζομπανάκης την αποκάλεσε το διατραπεζικό επιτόκιο του Λονδίνου. Από το 1982 το κοινοπρακτικό δάνειο αγοράς είχε διογκωθεί σε περίπου $ 46 δισεκατομμυρίων.

Ολα αυτά τα δάνεια χρησιμοποιούσαν το Libor για τον υπολογισμό των τόκων. Σύντομα το Libor υιοθετήθηκε από τραπεζίτες εκτός της αγοράς δανείων, oι οποίοι και έψαχναν για ένα κομψό τρόπο να υπολογίζουν το κόστος τραπεζικού δανεισμού που φαινόταν απλό, δίκαιο και ανεξάρτητο. Το 1970, ο Evan Galbraith, ο οποίος ήταν και πρεσβευτής των ΗΠΑ στη Γαλλία κατά την προεδρία του Ρόναλντ Ρέιγκαν, λέγεται ότι εφηύρε την ιδέα της  ιδέα της πρόσδεσης του πρώτου ομολόγου με το Libor- γνωστό ως κυμαινόμενο επιτόκιο. Καθώς οι χρηματοπιστωτικές αγορές του Λονδίνου απογειώθηκαν, έγιναν όλα όλο και πιο πολύπλοκα.

Μέσα σε λίγα χρόνια, το Libor είχε μεταμορφωθεί από το να είναι ένα εργαλείο για να τιμολογεί ατομικά δάνεια και ομόλογα. σε να είναι ένα σημείο αναφοράς για τα παράγωγα από συμφωνίες αξίας εκατοντάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων. Η σημαντικότερη από αυτές είναι η συμφωνία ανταλλαγής επιτοκίου, η οποία επέτρεψε στις εταιρείες να μετριάσουν τον κίνδυνο της διακύμανσης των επιτοκίων.

Ο Μίνως σε ηλικία δύο ετών με τον πατέρα του Ανδρέα Ζομπανάκη, το 1928

Η ανταλλαγή επινοήθηκε κατά τη διάρκεια μιας περιόδου της ακραίας μεταβλητότητας στις παγκόσμιες τιμές στη δεκαετία του 1970 και στις αρχές της δεκαετίας του 1980. Η ιδέα είναι απλή: τα δύο μέρη συμφωνούν να ανταλλάξουν πληρωμές τόκων σε συγκεκριμένο ποσό για ένα ορισμένο χρονικό διάστημα, ο ένας πληρώνει ένα σταθερό επιτόκιο στην πεποίθηση ότι τα επιτόκια θα αυξηθούν, ενώ ο άλλος πληρώνει ένα  κυμαινόμενο επιτόκιο με την πεποίθηση οτι αυτά θα πέσουν.

Η σύμβαση είναι συνδεδεμένη με το Libor. Επειδή αυτές οι ανταλλαγές απαιτούν ελάχιστη προκαταβολή κεφαλαίου, δίνουν στους εμπόρους ένα πολύ φθηνότερο τρόπο γαι να υπολογίσουν τις κινήσεις των επιτοκίων από τα κρατικά ομόλογα.

Καθώς το Libor έπαιρνε μια πιο κεντρική θέση στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα, η πίεση αυξήθηκε και χρειάστηκε να κωδικοποιηθεί. Τον Οκτώβριο του 1984, ο Βρετανικός Σύνδεσμος Τραπεζών ξεκίνησε διαβούλευση με την Τράπεζα της Αγγλίας και άλλων για το πώς ένα τέτοιο σημείο αναφοράς θα μπορούσε να λειτουργήσει.

Από τη δεκαετία του 1990 και μετά, το Libor ήταν μέσα στο σύστημα ως σημείο αναφοράς για τα πάντα, από στεγαστικά και φοιτητικά δάνεια και ανταλλαγές. Ωστόσο, ήταν η υιοθέτησή του από το Chicago Mercantile Exchange ως επιτόκιο αναφοράς για τα συμβόλαια Ευρωδολαρίων που το εδραίωσε στην καρδιά των χρηματοπιστωτικών αγορών.

Πηγή: http://economictimes.indiatimes.com/
Επιμέλεια και Μετάφραση για το ekriti.gr : Χαρά Μαυρομάτη