Nεο καθεστώς για την προστασία των γεωπάρκων

Νομοθετική πρωτοβουλία σκοπεύει να αναλάβει ο αναπληρωτής Υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Σωκράτης Φάμελλος για τον χαρακτηρισμό και την προστασία των γεωτόπων. Για αυτόν τον λόγο συνέστησε ήδη, όπως αποκαλύπτουμε σήμερα, εξειδικευμένη Ομάδας Εργασίας με έργο την εισήγηση των απαιτούμενων νομοθετικών παρεμβάσεων αλλά και, παράλληλα, τη σύνταξη προδιαγραφών γεωπεριβαλλοντικών μελετών και Ειδικών Περιβαλλοντικών Μελετών (ΕΠΜ) για τους γεωτόπους και τα γεωπάρκα.
Θυμίζουμε ότι σύμφωνα με το ν. 3947/2011 ("Διατήρηση της βιοποικιλότητας και άλλες διατάξεις" - ΦΕΚ Α 60) ως γεώτοποι έχουν ορισθεί (αρθρ. 2 παρ. 2) «οι γεωλογικές – γεωμορφολογικές δομές που συνιστούν φυσικούς σχηματισμούς και αντιπροσωπεύουν σημαντικές στιγμές της γεωλογικής ιστορίας της γης, είναι σημαντικοί μάρτυρες της μακράς εξέλιξης της ή δείχνουν σύγχρονες φυσικές, γεωλογικές διεργασίες που συνεχίζουν να εξελίσσονται στην επιφάνεια της Γης». Στον ίδιο νόμο προβλέπεται στην κατηγορία των φυσικών πάρκων η δημιουργία γεωπάρκων. Συγκεκριμένα ορίζεται ότι: «Όταν το φυσικό πάρκο ή μεγάλο τμήμα του καταλαμβάνει θαλάσσια ή δασική περιοχή ή όταν περιλαμβάνει μεγάλης σημασίας γεωτόπους, μπορεί να ονομάζεται ειδικότερα θαλάσσιο πάρκο, εθνικός ή περιφερειακός δρυμός ή γεωπάρκο, αντίστοιχα». Το πρόβλημα είναι ότι ενώ έχουμε διαδικασίες και ορισμούς εθνικών ή περιφερειακών πάρκων και δρυμών, δεν υπάρχουν ακόμη αντίστοιχα για τους γεωτόπους ή τα γεωπάρκα. Δεν είναι ακόμη σαφής, νομικά, αν υπάρχει διαχωρισμός μεταξύ των δύο εννοιών.
Αξίζει επίσης να σημειώσουμε ότι χαρακτηρισμό γεωπάρκων κάνει, σε διεθνές επίπεδο, η UNESCO χαρακτηρίζοντας σημαντικές περιοχές ως μνημεία, τα οποία εξ αντανακλάσεως μπορεί να προστατεύονται από το Υπουργείο Πολιτισμού που έχει την ευθύνη για τα μνημεία της UNESCO. Δεν υπάρχει όμως ξεκάθαρη εθνική διαδικασία χαρακτηρισμού και προστασίας φυσικών γεωλογικών πάρκων. Και η UNESCO έχει δικά της κριτήρια που άπτονται, μεταξύ άλλων, και αναπτυξιακών στόχων για τον χαρακτηρισμό. Επίσης σημειώνουμε ότι το Υπουργείο Πολιτισμού έχει τη μοναδική, μαζί με το ΙΓΜΕ, υπηρεσία με εμπειρία σε θέματα τέτοιων γεωλογικών σχηματισμών και των αναγκών τους, την Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας – Σπηλαιολογίας, η οποία παρά το επιστημονικό της δυναμικό έχει περιορισμένο αντικείμενο.
Όπως αναφέρει σε άρθρο του ο Γενικός Διευθυντής Ορυκτών Πόρων, σήμερα, του ΥΠΕΝ Πέτρος Τζαφέρης (ο οποίος συμμετέχει και στην ομάδα εργασίας) «η ανάδειξη θέσεων γεωτόπων και η θεσμοθέτηση γεωπάρκων, η δημιουργία θεματικών τοπικών μουσείων, κέντρων πληροφόρησης και υποδομών για την προσπέλαση των πολιτών στις περιοχές αυτές, η ανάπτυξη υπαίθριων δραστηριοτήτων παρατήρησης της φύσης, περιβαλλοντικής ενημέρωσης και αναψυχής καθώς και η προβολή των φυσικών μνημείων συντέλεσε στην ανάπτυξη νέων μορφών τουρισμού όπως ο γεω-τουρισμός που εστιάζει το ενδιαφέρον των επισκεπτών στα γεω-μνημεία και συνδυάζει το επιστημονικό ενδιαφέρον, την εκπαιδευτική διάσταση και την αισθητική απόλαυση των δημιουργημάτων της φύσης. Στον Ν.3937/2011 (ΦΕΚ Α 60) "Διατήρηση της βιοποικιλότητας και άλλες διατάξεις" έχουν συμπεριληφθεί ως προστατευόμενα τοπία οι γεώτοποι, δηλ. γεωλογικές δομές που αντιπροσωπεύουν τη μακρά εξέλιξη της γεωλογικής ιστορίας της γης ή δείχνουν σύγχρονες φυσικές, γεωλογικές διεργασίες που συνεχίζουν να εξελίσσονται στην επιφάνεια της Γης. Το Ελληνικό Φόρουμ Γεωπάρκων ιδρύθηκε με στόχο τον συντονισμό των ενεργειών και δράσεων των περιοχών που έχουν αναγνωρισθεί ως Γεωπάρκα και είναι: το Απολιθωμένο Δάσος Λέσβου (2000), το Φυσικό Πάρκο Ψηλορείτη (2001), το Εθνικό Πάρκο Χελμού – Βουραϊκού (2009) και η περιοχή του Εθνικού Δρυμού Βίκου – Αώου (2010). Οι δράσεις του Ελληνικού Φόρουμ Γεωπάρκων περιλαμβάνουν πρωτοβουλίες για την ανάπτυξη και αναγνώριση των Γεωπάρκων σε εθνικό επίπεδο, όπως επίσης και τη στήριξη και ενίσχυση του Ευρωπαϊκού Δικτύου Γεωπάρκων και του Παγκόσμιου Δικτύου Γεωπάρκων με δράσεις». Επίσης «το ΙΓΜΕ/EKBAA έχει εκπονήσει σημαντικό έργο ανάδειξης της γεωλογικής κληρονομιάς και της γεωποικιλότητας της χώρας, τόσο στο Γ ΚΠΣ όσο και στο ΕΣΠΑ, με αποτέλεσμα την ανάδειξη χώρων ως γεωπάρκων (πχ. περιοχή Βίκου-Αώου, πρόταση για τη Λαυρεωτική) και ένταξή τους στο δίκτυο Ευρωπαϊκών Γεωπάρκων (www.europeangeoparks.org) και στο Παγκόσμιο Δίκτυο Γεωπάρκων της UNESCO (www.unesco.org), την ανάδειξη γεωδιαδρομών, των ανάδειξη του γεωλογικού-ηφαιστειολογικού και φυσικού πλούτου της Νισύρου κλπ.».
Η Ομάδα Εργασίας του ΥΠΕΝ, που δεν θα είναι αμειβόμενη, θα πρέπει να παραδώσει τελικό κείμενο εισήγησης νομοθετικών παρεμβάσεων για την προστασία και το χαρακτηρισμό γεωτόπων, καθώς και για τις προδιαγραφές γεωπεριβαλλοντικών μελετών και Ειδικών Περιβαλλοντικών Μελετών. Το έργο πρέπει να ολοκληρωθεί μέσα σε διάστημα 5 μηνών με δυνατότητα παράτασης τριών μηνών σε περίπτωση που αυτό κριθεί αναγκαίο κατά την πορεία των εργασιών της ομάδας.
Η ομάδα εργασίας αποτελείται από τους:
1. Μιχαλοπούλου Κωνσταντίνα, Γεωλόγος, Συνεργάτης Αναπληρωτή Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας με αναπληρώτρια τη Καββαδία Δέσποινα, Γεωλόγο, Ειδική Σύμβουλο Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας.
2. Βότση Νεύτα – Ελευθερία, Δρ. Βιολόγος, Συνεργάτης Αναπληρωτή Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας με αναπληρώτρια τη Στυλογιάννη Αικατερίνη, ΠΕ Περιβάλλοντος, Επιστημονικό Συνεργάτη Αναπληρωτή Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας.
3. Μηνιώτη Θεοδώρα, Νομικός, Συνεργάτης Αναπληρωτή Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας με αναπληρωτή τον Κανελλόπουλο Χρήστο, Ειδικό Σύμβουλο Υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας.
4. Ζούρος Νικόλαος, Συντονιστής Δικτύου Ευρωπαϊκών Γεωπάρκων, Αναπληρωτής Καθηγητής Φυσικής Γεωγραφίας με έμφαση στη Γεωμορφολογία– Γεωτεκτονική και Γεωδυναμική.
5. Θεοδώρου Γεώργιος, ομότιμος καθηγητής Ιστορικής Γεωλογίας και Παλαιοντολογίας ΕΚΠΑ με αναπληρώτρια την Κοσκερίδου Ευτέρπη επίκουρη καθηγήτρια Τμ. Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος ΕΚΠΑ.
6. Τσουκαλά Ευαγγελία, καθηγήτρια Τμ. Γεωλογίας ΑΠΘ με αναπληρωτή τον Ηλιόπουλο Γεώργιο, επίκουρο καθηγητή Παλαιοντολογίας και Στρωματογραφίας, Τμ. Γεωλογίας Πανεπιστημίου Πατρών.
7. Φασουλάς Χαράλαμπος, Συντονιστής του Ελληνικού Φόρουμ Γεωπάρκων, Υπεύθυνος Τμ. Γεωποικιλότητας Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Κρήτης-Πανεπιστημίου Κρήτης.
8. Αντωνιάδης Κωνσταντίνος, Ειδικός Επιστήμονας στο Συνήγορο του Πολίτη - Γεωλόγος.
9. Ελευθερίου Μαριλένα, Γεωλόγος αποσπασμένη από το ΙΓΜΕ στο ΕΚΠΑΑ. 10. Τζιάλας Γεώργιος, Γενικός Γραμματέας Τουριστικής Πολιτικής και Ανάπτυξης με αναπληρώτρια την Κοκκώνη Μαργαρίτα, Συνεργάτη του Γ.Γ. Τουριστικής Πολιτικής και Ανάπτυξης.
11. Μωραΐτη Ευγενία, Γεωλόγος Διεύθυνση Γενικής Γεωλογίας και Χαρτογράφησης ΙΓΜΕ.
12. Ντάρλας Ανδρέας, Προϊστάμενος Εφορίας Παλαιοανθρωπολογίας – Σπηλαιολογίας Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού.
13. Παπαθανάσογλου Αντωνίνα, Ειδική Επιστήμονας στο Συνήγορο του Πολίτη - Νομικός
14. Τσαγκάς Δημήτριος, Γενικός Διευθυντής ΙΓΜΕ με αναπληρωτή τον Πάσχο Παναγιώτη, Γεωλόγο, ΙΓΜΕ Παράρτημα Πρέβεζας, Συντονιστή Γεωπάρκου Βίκου-Αώου.
15. Τζεφέρης Πέτρος, Γενικός Διευθυντής Ορυκτών Πρώτων Υλών ΥΠΕΝ.
Σημειώνουμε την πολυπληθή εκπροσώπηση στην επιτροπή του γραφείου του αναπληρωτή υπουργού Σωκράτη Φάμελλου αλλά και τον ορισμό ως συντονιστή ενός συμβούλου του ΑνΥΠΕΝ, παρά το γεγονός οτί συμμετέχουν στην ομάδα τόσο ένας Γενικός Γραμματέας (άλλου) Υπουργείου όσο και Γενικός Διευθυντής του ίδιου του ΥΠΕΝ. Κάτι τέτοιο ομολογουμένως δεν είναι συνηθισμένο. Η επιλογή αυτή δείχνει τη σημασία που αποδίδει η πολιτική ηγεσία αφενός αλλά αφετέρου δημιουργεί μια προφανή διακινδύνευση για το πέρας του έργου σε περίπτωση ανασχηματισμού ή διενέργειας εκλογών πριν την ολοκλήρωση των εργασιών.
Αξίζει ακόμη να σημειώσουμε τη σημαντική συμμετοχή επιστημόνων του Συνηγόρου του Πολίτη, μια ανεξάρτητη αρχή που δεν φαίνεται να έχει άμεση σχέση με το θέμα αλλά έχει ασχοληθεί έμπρακτα, προσπαθώντας να επιλύσει προβλήματα τα περασμένα χρόνια. Μάλιστα έχει δημοσιεύσει το 2017 μια εξαιρετικά αναλυτική ενημέρωση για τις υποθέσεις που αντιμετώπισε αλλά και τις προτάσεις που έχει καταθέσει στην Πολιτεία. Οι συμμετοχές ακαδημαϊκών, επιστημόνων του ΙΓΜΕ και του ΥΠΠΟ τεκμηριώνονται από την ενασχόληση τους. Όμως η συμμετοχή του Γενικού Γραμματέα Τουρισμού και του Γενικού Διευθυντή Ορυκτων Πρώτων Υλών του ΥΠΕΝ δείχνει και τη μεγάλη οικονομική σημασία της πρωτοβουλίας αυτής.