Λίγη Αισιοδοξία Επιτέλους, βρε Άγιε Βασίλη - Του Γιώργου Σφακιανάκη

Πριν λίγες μέρες, ανέβηκε στο σάιτ ένα άρθρο με θέμα τη μελαγχολία των εορτών. Ένα παράξενο, ίσως, φαινόμενο, που συναντάται όμως σε πολλούς ανθρώπους. Είναι όμως μονάχα γνώρισμα των εορτών, αυτή η μελαγχολία, αυτή η απαισιοδοξία; Κάθε χρόνο που περνάει νοιώθω ότι αυτά τα αρνητικά συναισθήματα όλο κι εξαπλώνονται, μη γνωρίζοντας πλέον χρόνο, τόπο, ηλικία. Κι όσο κι αν υπάρχουν σίγουρα λόγοι για αυτό, θεωρώ τελικά λάθος να δηλητηριάζουμε έτσι τις ψυχές μας, αδυνατώντας να εισπράξουμε τις, μικρές ή μεγάλες, χαρές της ζωής.

«Θεέ μου, δώσ’ μου τη γαλήνη να αποδεχτώ τα πράγματα που δεν μπορώ να αλλάξω, το κουράγιο να αλλάξω όσα μπορώ, και τη σοφία να διακρίνω τη διαφορά». Γνωστό ως «προσευχή της γαλήνης», το παραπάνω ρητό του Αμερικανού θεολόγου Reinhold Niebuhr αντανακλά με ένα θαυμαστό τρόπο τη στάση ζωής που εξασφαλίζει χαρά και ψυχική γαλήνη. Ο Niebuhr κάνει, πολύ σωστά, το διαχωρισμό μεταξύ πραγμάτων μεταβλητών κι αμετάβλητων, και τονίζει την ανάγκη να μπορούμε να κρίνουμε τι είναι το κάθε ζήτημα, αφού κάθε κατηγορία χρειάζεται διαφορετική αντιμετώπιση.

Ας εξετάσουμε αρχικά την πρώτη, που είναι κι ευρύτερη. Όσον αφορά λοιπόν τα πράγματα που μπορούν να αλλάξουν, πρέπει, αντί να μεμψιμοιρούμε και να γκρινιάζουμε άσκοπα, να προσπαθούμε με όλες μας τις δυνάμεις να τα αλλάξουμε. Το «με όλες μας τις δυνάμεις», είναι η φράση κλειδί εδώ. Πολλοί άνθρωποι τείνουν να απογοητεύονται και να παραιτούνται χωρίς να τα έχουν δώσει όλα, προηγουμένως. Πολύ μεγάλο λάθος, αφού συχνά προσπαθώντας περισσότερο, ή με διαφορετικό τρόπο (είναι σημαντικό να προσπαθούμε και σωστά, εκτός από πολύ), μπορούμε να πετύχουμε αυτό που θέλουμε.

Η άλλη κατηγορία, τα μη μεταβλητά πράγματα, είναι σαφώς δυσκολότερη στη διαχείρισή της. Η προσωπική μου προσέγγιση, και των περισσότερων μάλλον ψυχολόγων, σχετικά με αυτή, είναι ότι, ό,τι δεν μπορούμε να αλλάξουμε, πρέπει να το αποδεχόμαστε. Οι περισσότεροι, νομίζω, τώρα θα μου απαντούσατε, αν με είχατε μπροστά σας, «μια κουβέντα είναι αυτό». Και θα είχατε, σε ένα μεγάλο βαθμό, δίκιο. Το να αποδεχόμαστε κάτι αρνητικό, στη ζωή μας, είναι πολύ δύσκολο. Μπορεί όμως να διευκολυνθεί, αν γνωρίζουμε ορισμένα πράγματα. Το πρώτο είναι, ότι δεν είναι όλα στο χέρι μας. Θεωρητικά, το ξέρουμε όλοι. Αλλά, κι από προσωπική πείρα, σας λέω ότι στην πράξη πολύ λίγοι το έχουν συνειδητοποιήσει. Οι άνθρωποι έχουμε ανάγκη να αισθανόμαστε δυνατοί, κύριοι της μοίρας μας. Μας είναι λοιπόν δύσκολο να αποδεχτούμε ότι αυτό δεν συμβαίνει σε πλήρη βαθμό. Ότι κάποια πράγματα δεν είναι στο χέρι μας. Είναι όμως κάτι εξεχούντως σημαντικό, που μπορεί να διασφαλίσει την ψυχική μας ηρεμία. Κάτι ακόμα, που πρέπει να γνωρίζουμε, είναι ότι ο τρόπος που βλέπουμε τα πράγματα επηρεάζει σε τεράστιο βαθμό τη συναισθηματική μας κατάσταση. Για παράδειγμα, ένας άνθρωπος που θα απολυθεί και θα σκέφτεται «έχω προσόντα κι όρεξη να δουλέψω, οπότε, αργά ή γρήγορα, θα ξαναβρώ δουλειά», θα αισθάνεται πολύ καλύτερα συγκριτικά με αν σκεφτόταν «υπάρχει μεγάλη ανεργία, οπότε οι πιθανότητες να ξαναβρώ δουλειά είναι μηδαμινές». 

Το πραγματικά εντυπωσιακό με το παραπάνω, είναι ότι το άτομο νοιώθει διαφορετικά ανάλογα με τον τρόπο σκέψης του, ενώ ουσιαστικά κάνει, και στις δύο περιπτώσεις, το ίδιο, βγάζει ένα συμπέρασμα, που ναι μεν βασίζεται κάπου(ύπαρξη προσόντων & όρεξης για δουλειά – υψηλή ανεργία), αλλά δεν προκύπτει σίγουρα ότι θα επιβεβαιωθεί. Οπότε, δεν είναι καλύτερα να υιοθετήσει την αισιόδοξη λογική, προκειμένου να είναι χαρούμενο; Γενικά, θεωρώ πάντα την αισιοδοξία καλύτερη επιλογή. Με δύο, ωστόσο, περιορισμούς. Πρώτον, να μην είναι ανεδαφική, μην πιστεύουμε σε κάτι, με μηδαμινές πιθανότητες εκπλήρωσης. Δεύτερον, να κρατάμε πάντα μία «πισινή», το ενδεχόμενο, δηλαδή, στο μυαλό μας, να μην πάνε τα πράγματα όπως θα θέλαμε, ώστε να μην «προσγειωθούμε ανώμαλα», αν συμβεί αυτό. Εφόσον έχουμε αυτά υπόψιν, πιστεύω ακράδαντα ότι η αισιοδοξία είναι καθ’ όλα χρησιμότερη, από την απαισιοδοξία. Εκτός από ότι μας κάνει να αισθανόμαστε καλύτερα, μας καθιστά πιο ευχάριστους κοινωνικά και πιο αποδοτικούς-ένα άτομο που θεωρεί ότι μπορεί να πετύχει, προσπαθεί, συνήθως, περισσότερο από ένα, που θεωρεί τον εαυτό του «χαμένο από χέρι».

Επομένως, την επόμενη φορά που θα αντιμετωπίσετε ένα τέτοιο δίλημμα, προσπαθείστε να δείτε το ποτήρι μισογεμάτο, να εστιάσετε στα, έστω και λίγα ίσως, θετικά της κατάστασης. Είναι στο χέρι σας. Κάπου εδώ, θα ήθελα να κλείσω, όπως ξεκίνησα, με ένα ακόμη ρητό. Αυτή τη φορά, από τον Άλμπους Ντάμπλντορ, φανταστικό χαρακτήρα του πασίγνωστου «Χάρι Πότερ». «Η ευτυχία μπορεί να βρεθεί ακόμα και στις πιο σκοτεινές εποχές, αν μονάχα κάποιος θυμηθεί να ανάψει το φως». 

Ευτυχισμένο κι Αισιόδοξο 2019, για όλους!

Γράφει ο Γιώργος Σφακιανάκης, Ψυχολόγος