Η επίδραση της ψυχολογίας στις οικονομικές αποφάσεις. Του Βασίλη Σπυριδάκη*

Η οικονομική επιστήμη και η επιστήμη της ψυχολογίας αποτελούν δύο διαφορετικές επιστήμες μεταξύ των οποίων ωστόσο υπάρχουν αρκετά κοινά στοιχεία. Σε αυτό έχει συντελέσει και η ανάπτυξη της επιστήμης της Οικονομικής Ψυχολογίας, η οποία επιδιώκει να εξηγήσει πως τα συναισθήματα και γενικότερα η ανθρώπινη συμπεριφορά επηρεάζουν την λήψη οικονομικών αποφάσεων.

Στην συγκεκριμένη περίπτωση, όπως υποστηρίζει μία από τις βασικότερες θεωρίες των Οικονομικών Επιστημών, οι καταναλωτές στοχεύουν στην μεγιστοποίηση της ευημερίας τους, κατανέμοντας με σωστό τρόπο το εισόδημα τους και οι δε αποφάσεις τους πρέπει να χαρακτηρίζονται από ορθολογική συμπεριφορά.

Κατά την λήψη οικονομικών αποφάσεων, διάφορα μέρη του εγκεφάλου ενεργοποιούνται και προκαλούν ερεθίσματα στον καταναλωτή, ο οποίος είτε αναμένει να αποκομίσει κάποια ωφέλεια από την επιλογή του, είτε να απωλέσει αξία.

Παράγοντες όπως πολιτικοί, προσωπικοί και φυσικά οικονομικοί επηρεάζουν σε σημαντικό βαθμό την συγκεκριμένη διαδικασία.

Για παράδειγμα, ένας καταναλωτής ίσως επηρεάζεται από το λεγόμενο και ως "οικονομικό άγχος", διότι θεωρεί πως το εισόδημα του δεν επαρκεί για να καλύψει τις βασικές τους ανάγκες, με αποτέλεσμα κατά την διάρκεια των αγορών, διάφοροι νευροδιαβιβαστές του στέλνουν "μηνύματα" τα οποία χαρακτηρίζονται από ανησυχία και ενοχή για τις αποφάσεις που λαμβάνει ή κάποια ανάμνηση που μπορεί να έχει όταν προχώρησε στην επιλογή ενός συγκεκριμένου προϊόντος και την συνδέει με κάποιο προσωπικό γεγονός, ένα είδος δηλαδή μακρόχρονος δηλωτικής επεισοδιακής μνήμης.

Παράλληλα πολλοί οικονομολόγοι υποστηρίζουν πως οι άνθρωποι χαρακτηρίζονται από ένα είδος συμπεριφοράς, γνωστό και ως <<συμπεριφορά του κοπαδιού>> κατά την οποία ακολουθούν τις οικονομικές κινήσεις των συνανθρώπων τους, ανεξάρτητα εάν αυτές ανταποκρίνονται στις προτιμήσεις τους ή όχι. Αδιαμφιβήτητα, η κοινή γνώμη και οι αντιλήψεις που επικρατούν σε μία δεδομένη χρονική συγκυρία επηρεάζουν τις αποφάσεις του ενώ παράλληλα διαμορφώνουν σημαντικά τον χαρακτήρα τους. Πιο συγκεκριμένα, ερευνητές του Ολλανδικού Κέντρου Γνωσιακής Νευροαπεικόνισης F.C Donders, διεξήγαγαν ένα πείραμα με την χρήση τομογραφίας μαγνητικού συντονισμού σε εθελοντές και αποδείχτηκε πως η συγκεκριμένη νοοτροπία πυροδοτεί μία έντονη εγκεφαλική δραστηριότητα, η οποία προκαλεί μία αυτόματη συμμόρφωση και προσαρμογή με τις απόψεις της κοινής γνώμης από την πλευρά τους (Brain Mechanisms of Social Conformity, Eurekalert, 2009) κάτι που ωστόσο αναιρεί την ατομικότητα και διαφορετικότητα καθενός ανθρώπου

Επιπρόσθετα, μπορούμε να εντοπίσουμε επιδράσεις της ψυχολογίας όχι μόνο στους καταναλωτές, αλλά και στους επενδυτές. Η ψυχολογία της αγοράς αποτελείται από τα συναισθήματα και τις προβλέψεις που σχηματίζουν σε μία χρηματοπιστωτική αγορά, όπου μπορούν να υπάρχουν τόσο θετικές όσο και αρνητικές περιστάσεις. Στην περίπτωση που έχουμε θετικές περιστάσεις, η αγορά είναι ανατιμητική κάτι που προκαλεί αύξηση των τιμών οι οποίες προσδίδουν ένα κλίμα σιγουριάς και αισιοδοξίας. Ωστόσο οι επενδυτές είναι υπέρμετρα σίγουροι για τις απόψεις τους και αρκετές φορές, λαμβάνουν αποφάσεις δίχως να υπολογίζουν τις αρνητικές παραμέτρους καθώς θεωρούν πως η αγορά θα συνεχίσει να επεκτείνεται, με αποτέλεσμα να δημιουργείται μια <<οικονομική φούσκα>>, με τις τιμές να γνωρίζουν μία ξαφνική πτώση και αυτοί να βρίσκονται σε δυσμενή θέση. Αν σας θυμίζει κάτι αυτό, ίσως σας ξυπνήσουν μνήμες από το Ελληνικό Χρηματιστηριακό Κραχ του 1999 στο οποίο ένας συνδυασμός οικονομικών παραγόντων αλλά και αθέμιτων πρακτικών απέφερε οικονομική καταστροφή σε αρκετούς επενδυτές διότι δυσκολεύτηκαν να διαχωρίσουν την ψυχολογία της αγοράς από την δική τους ψυχολογία και ακολούθησαν κατά την προσωπική μου γνώμη την <<νοοτροπία του κοπαδιού>> που αναφέραμε προηγουμένως.

Συνοψίζοντας, γίνεται απολύτως κατανοητό πως η ψυχολογία επηρεάζει τις αποφάσεις μας, ως οικονομικά και καταναλωτικά όντα, πόσο μάλλον σήμερα σε μία εποχή η οποία χαρακτηρίζεται από ένα πνεύμα υπερκατανάλωσης και από μία μεγάλη πλειοψηφία καταναλωτών που δεν διαθέτει την απαραίτητη παιδεία και μόρφωση για την διαχείριση αντίστοιχων καταστάσεων.

* Βασίλης Σπυριδάκης - Φοιτητής Οικονομικού Πανεπιστημίου Κρήτης

Τα άρθρα που δημοσιεύονται στην κατηγορία «Απόψεις» εκφράζουν τον/την συντάκτη/τριά τους και οι θέσεις δεν συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του ekriti.gr

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:

Ο "κυρ Παντελής" δεν σηκώνεται με επιδόματα. Του Θανάση Παπαμιχαήλ

ΟΧΙ στο αντισυνταγματικό bypass για την ίδρυση ιδιωτικών ΑΕΙ. του Νότη Μαριά*

Πέντε μύθοι για τις καταλήψεις των σχολείων. Του καθηγητή Χαράλαμπου Παπαδόπουλου