Η αρπαγή των αρχαιολογικών θησαυρών από τους ΝΑΖΙ

Το πρόσφατο συνέδριο για τις γερμανικές αποζημιώσεις -που διοργανώθηκε στη Βιάννο προ διμήνου- έδωσε την ευκαιρία σε πολιτικούς του αντιμνημονιακού πατριωτικού δημοκρατικού τόξου, προεξάρχοντος του Μανώλη Γλέζου, αλλά και σε πολλούς επιστήμονες και εκπροσώπους των μαρτυρικών πόλεων, να θέσουν επί τάπητος για άλλη μια φορά το ζήτημα του συνόλου των οφειλών της Γερμανίας προς την πατρίδα μας.

Μετά την επανεκλογή Μέρκελ και με δεδομένη την άκαμπτη στάση σχεδόν όλων των πολιτικών δυνάμεων της Γερμανίας, σε σχέση με τις οφειλές τους προς τη χώρα μας, καθίσταται πλέον περισσότερο αναγκαία η χάραξη εθνικής στρατηγικής για τη συστηματική διεκδίκηση των γερμανικών οφειλών προς την πατρίδα μας.

Στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι οι γερμανικές οφειλές προς τη χώρα μας προέρχονται από τις πολεμικές επανορθώσεις που επιδίκασε η Διεθνής Διάσκεψη των Παρισιών το 1946, από το αναγκαστικό κατοχικό δάνειο, από τις αποζημιώσεις των θυμάτων των θηριωδιών του γερμανικού στρατού κατοχής και από την επιστροφή των κλεμμένων αρχαιολογικών θησαυρών. Το αντικείμενο των κλεμμένων αρχαιολογικών θησαυρών αποτελεί μεγάλο κεφάλαιο με πολλές ιδιαιτερότητες.

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι πρόσφατες εξελίξεις στο ζήτημα της κλοπής των αρχαιολογικών θησαυρών από τους ναζί αφού με βάση σχετικά πρόσφατο έγγραφο της πολιτικής ηγεσίας του Υπουργείου Πολιτισμού το οποίο διαβιβάστηκε αρμοδίως στη Βουλή, το Υπουργείο διαβεβαιώνει το Σώμα για την πρόθεση του Μουσείου της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας Pfahlbaumeseum να επιστρέψει 8.000 κομμάτια από αγγεία της νεοελληνικής εποχής. Σύμφωνα με την σχετική ανακοίνωση τα εν λόγω κομμάτια, λεία πολέμου, είναι προϊόντα παράνομης ανασκαφής των ναζί το 1941 σε περιοχή κοντά στο Βελεστίνο τα οποία εν συνεχεία αρχαιολόγος εξήγαγε παρανόμως στη Γερμανία.

Ανά περιόδους έχουν δημοσιευθεί αρκετά κείμενα που αναφέρονται αναλυτικά σε κλαπείσες καθώς επίσης και καταστραφείσες αρχαιότητες από τους ναζί την περίοδο της γερμανικής κατοχής. Τα στοιχεία που έχουν παρουσιασθεί περιλαμβάνονται κυρίως στον ειδικό τόμο του Υπουργείο Παιδείας του 1946 για τις ζημιές των αρχαιοτήτων από τον πόλεμο, στην σχετική έκδοση του Υπουργείου Ανοικοδομήσεως του 1947 και στην ειδική έκθεση του Βρετανικού Υπουργείου Πολέμου.

Σύμφωνα με τον σχετικό τόμο του Υπουργείου Ανοικοδομήσεως «Οι Γερμανοί προκάλεσαν καταστροφές σε ογδόντα επτά (87) αρχαιολογικούς και ιστορικούς χώρους, οι Ιταλοί σε τριάντα εννέα (39) και οι Βούλγαροι σε τρεις (3). Σήμερα, μερικοί σημαντικοί αρχαιολογικοί τόποι, όπως της Βάρης, της Δημητριάδος ή του Παλαιοκάστρου Κρήτης, δεν υπάρχουν».

Στη Γόρτυνα το 1941 οι Γερμανοί για να βρουν θησαυρούς ανατίναξαν το δάπεδο του Ισείου, έκαναν ανατινάξεις κοντά στο ναό του Ποσειδώνα κομματιάζοντας ένα περιστύλιο της ανατολικής πλευράς, με τις ξιφολόγχες αποσπούσαν κατεργασμένα μάρμαρα σπουδαίων μνημείων χωρίς να ξεφύγει από την βαρβαρότητα τους ούτε καν ο Παρθενώνας. Λόγω των αυθαίρετων ανασκαφών προκλήθηκαν καταστροφές από Γερμανούς σε είκοσι τέσσερις (24) τόπους και από Ιταλούς σε δύο (2). Επίσης έγιναν κλοπές αρχαιοτήτων από τους Γερμανούς σε σαράντα δύο (42) μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους όπως αρχαιολογικές συλλογές, αγάλματα κ.λπ., από τους Ιταλούς σε τριάντα τρία (33) και από τους Βούλγαρους σε εννέα (9). Επίσης, λεηλατήθηκαν, καταστράφηκαν και υπέστησαν τεράστιες ζημιές πολλές βυζαντινές αρχαιότητες, εκκλησίες με έργα μεγάλης πολιτιστικής αξίας καθώς και πληθώρα μοναστηριών μεταξύ των οποίων της Αγίας Λαύρας και του Μεγάλου Σπηλαίου.

Πέρα από τη δυσκολία αποτίμησης των αρχαιολογικών θησαυρών οι οποίοι φυσικά είναι ανεκτίμητης αξίας, οι υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού αντιμετωπίζουν και την έλλειψη καταλόγου που να περιλαμβάνει τους αρχαιολογικούς θησαυρούς της χώρας πριν την κατοχή, ώστε να μπορούν ευκολότερα και με ασφάλεια να καταδείξουν τις καταστροφές και τις κλοπές που έκαναν οι κατακτητές στη διάρκεια της κατοχής.

Η ηγεσία όμως του Υπουργείου Πολιτισμού από κοινού με το Υπουργείο Εξωτερικών θα πρέπει να προχωρήσει σε σχεδιασμό κινήσεων για την ενημέρωση της διεθνούς κοινότητας και των καθ’ ύλην αρμόδιων διεθνών οργανισμών, σχετικά με την καταστροφή των ανεκτίμητης αξίας αρχαιοτήτων, καθώς επίσης και των τεράστιας ιστορικής σημασίας εκκλησιών και μοναστηριών.

Μετά από σχετικές κοινοβουλευτικές παρεμβάσεις του Βουλευτή Ηρακλείου Νότη Μαριά συγκροτήθηκε εκ μέρους του Υπουργείου Οικονομικών Ειδική Ομάδα Εργασίας του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους που κατέγραψε το σύνολο των ελληνικών απαιτήσεων από τη Γερμανία, προχώρησε στην έκδοση σχετικού πορίσματος και ανέθεσε στο Νομικό Συμβούλιο του Κράτους (ΝΣΚ) τη σύνταξη σχετικής Έκθεσης για το νομικό τρόπο διεκδίκησης όλων των γερμανικών οφειλών.

Ελπίζουμε ότι το ΝΣΚ με τη γνώση και την εμπειρία του μπορεί να συνεισφέρει στη διαδικασία αναζήτησης και διεκδίκησης και των αρχαιολογικών θησαυρών του ελληνικού κράτους τόσο σε διακρατικό όσο και σε διεθνές επίπεδο.

                                                                                                                            Κατερίνα Πολυχρονάκη, πολιτικός επιστήμονας