Πουλώντας τον μύθο της ... ιδανικής μητέρας (supermom - βίντεο)

Θυμάμαι στην ηλικία των 8 ή 9, να φτιάχνω μια παρτίδα με brownies. Όσο περίμενα το χρονόμετρο του φούρνου να χτυπήσει, χάιδεψα λίγο αλεύρι στο μάγουλό μου. Ήθελα να μιμηθώ μια διαφήμιση που είχα δει, όπου μια μητέρα καθόταν στην κουζίνα και διάβαζε ένα βιβλίο, ενώ στο διπλανό δωμάτιο ήταν η κόρη που ρωτούσε αν είναι έτοιμες οι βάφλες. Η μαμά απαντούσε πως θέλουν λίγη δουλίτσα ακόμα (ψέματα). Έπειτα άφηνε κάτω το βιβλίο της, πετούσε αλεύρι στο πρόσωπό της και μερικές πιτσιλιές από νερό που πήρε από το μπολ με τα ψάρια, άνοιγε την ετοιματζίδικη συσκευασία και μετέφερε τις προετοιμασμένες βάφλες στο .. τραπέζι. “Έχουν τόσο καλή γεύση, που η οικογένειά σας θα νομίζει ότι τα ετοιμάζατε εσείς όλο το απόγευμα”  έλεγε το τηλεοπτικό σλόγκαν.

Το βάφτισμα μου από αλεύρι, αντανακλούσε μια υπερβολικά κυριολεκτική μετάφραση της διαφήμισης που είχα δει – δηλαδή την παιδική πεποίθηση ότι οι γυναίκες "αποδεικνύουν" τον εαυτό τους μέσα από το ... ψήσιμο. Αλλά σε αυτήν την πεποίθηση, υπάρχει και ένα ψήγμα αλήθειας: Περιμένουμε από τις μητέρες να υποφέρουν!

Ένα πρόσφατο βίντεο από ένα online κατάστημα με ευχετήριες κάρτες, αναλογίζεται τον μητρικό πόνο. Ο τίτλος του βίντεο είναι “Η δυσκολότερη δουλειά στον κόσμο” και παρουσιάζει συνεντεύξεις με υποψηφίους για μια θέση εργασίας που ονοματίζεται "Διευθυντής Επιχειρήσεων". Οι απαιτήσεις είναι επαχθείς: απεριόριστες ώρες εργασίας, χωρίς να κάθεσαι, χωρίς διαλείμματα, κατοχή πτυχίων σε ιατρική, χρηματοοικονομικά, και μαγειρική, χωρίς καμία αμοιβή. Στη συνέχεια η μεγάλη αποκάλυψη: δισεκατομμύρια άνθρωποι έχουν ήδη αυτό το τρελό φόρτο εργασίας, οι μητέρες. 

Το βίντεο αυτό έχει προβληθεί σχεδόν 18 εκατομμύρια φορές στο YouTube, πολλοί το βλέπουν ως μια συγκινητική υπενθύμιση στην σκληρή δουλειά που κάνουν οι μητέρες. Άλλοι δεν φαίνεται να είναι και τόσο εντυπωσιασμένοι. “Εγώ δεν εκτιμώ τα μηνύματα που φαίνεται να χτίζονται πάνω στις γυναίκες, όπου κατ' ουσίαν λένε, ότι δεν μπορούν να επιτύχουν κάτι περισσότερο στην ζωή τους από το να κάνουν μωρά” είπε η Mary Elizabeth Williams στο Salon.

Δεν υπάρχει τίποτα προσφορότερο για τους διαφημιστές που εκμεταλλεύονται τον μύθο της ιδανικής μητέρας, αν και ο μύθος από μόνος του παραμένοντας επικεντρωμένος σε λευκές γυναίκες της μεσαίας τάξης, έχει εξελιχθεί. Όταν η διαφήμιση ξεκίνησε να προσεγγίζει μαζικά ακροατήρια , στα τέλη του δέκατου ένατου αιώνα, η γλώσσα της μητρότητας έγινε όλο και πιο επιστημονική. Ξεκίνησαν να υπάρχουν εγχειρίδια συμβουλών για το πως πρέπει οι μητέρες να μεγαλώνουν τα παιδιά τους, εμπειρογνώμονες που ανέφεραν το τι θα έπρεπε να τρώνε, πότε να κοιμούνται και γενικά πως θα έπρεπε να παίζει τον ρόλο της μια μητέρα. Παρόλα αυτά οι μητέρες φαίνονται να έχουν ειδικές συναισθηματικές δεξιότητες.

Από την δεκαετία του 1920 η στάση απέναντι στις μητέρες, είχε ξεκινήσει να μετατοπίζεται. Μερικοί ψυχολόγοι και άλλοι ειδικοί, μιλάνε για υπερβολική μητρότητα, και σχολιαστές κατηγορούν τις μητέρες για τα δεινά του έθνους. Έως και τα μέσα του αιώνα, υπήρχαν στοιχεία που προεικόνιζαν την εικόνα της ιδανικής supermom. 

Αυτή είναι η σύζυγός σας, δήλωνε το 1957 η διαφήμιση της Bell Telephone, όπου πρωταγωνιστεί μια μαμά που κυριολεκτικά φοράει πολλά διαφορετικά καπέλα, όπου το κάθε ένα από αυτά εκπροσωπεί τα διαφορετικά ... επαγγέλματά της. Κατά την διάρκεια του γυναικείου κινήματος της δεκαετίας του εβδομήντα και του ογδόντα, ορισμένες διαφημίσεις, απεικονίζουν την ιδανική μητέρα σαν ένα αποτελεσματικό πολυμηχάνημα. Έπειτα η μητέρα το 1980 από μια γυναίκα που δουλεύει, μετατρέπεται σε γυναίκα “ξελογιάστρα”. Μια γυναίκα που εκτός των άλλων υποχρεώσεών της μπορεί να κρατήσει έναν άνδρα να ενδιαφέρεται για εκείνη απεριόριστα. ​

Όλες αυτές οι διαφημίσεις έχουν δύο κοινά με “Την δυσκολότερη δουλειά στον κόσμο”. Πρώτον παρουσιάζουν την ανατροφή των παιδιών ως ευθύνη των μητέρων , και δεύτερον αντανακλούν και ενισχύουν την σύγχρονη υπόθεση για το τι συνεπάγεται ο όρος μητρότητα. Η τρέχουσα κουλτούρα ανατροφής παιδιών, είναι η τήρηση προγραμμάτων, βιολογικών σνακ, και η βαθιά συναισθηματική εμπλοκή των μητέρων στις ζωές των παιδιών. Η ιδανική μητέρα σήμερα είναι ικανή να κατορθώσει το ακατόρθωτο, πάντα με μια ευτυχισμένη διάθεση, με γόβες, κόκκινο κραγιόν και επιμελώς ατημέλητα μαλλιά. Οι διαφημίσεις τώρα αναγνωρίζουν τον ρόλο της μητέρας ως τον πιο δύσκολο, και φαινομενικά επαινούν, υπερβάλλοντας εν μέρη για το έργο που προσφέρουν οι απανταχού μανάδες. Παράλληλα τα επιτεύγματα της γυναίκας εκτός του σπιτιού, χάνουν την αξία τους, γεγονός που υποδηλώνει ότι η σωστή και φυσική διαδρομή για την γυναικεία ικανοποίηση περνά μονάχα μέσα από την μητρότητα, όσο περίεργο κι αν φαίνεται αυτό εν έτη 2014.

Αυτή η απεικόνιση της μητρότητας δεν είναι απλώς ενοχλητική. Προσφέρει πολιτιστική κάλυψη για συμπεριφορές που προκαλούν πραγματική ζημιά για γυναίκες, άνδρες, οικογένειες, ενισχύοντας αβάσιμες αντιλήψεις, προβάλλοντας τις γυναίκες ως λιγότερο αξιόπιστες στο χώρο εργασίας, καθώς και  τις χαμηλές προσδοκίες που πρέπει να υπάρχουν για τους πατέρες στο σπίτι. Αν ήμασταν σοβαροί λοιπόν, δεν θα φτιάχναμε απλώς βιντεάκια για να τιμήσουμε την απίστευτα δύσκολη δουλειά της μητέρας, αλλά θα προχωρούσαμε στην ουσία. Θα την απαλλάσσαμε ίσως από μερικά από τα φορτία που άδικα της προσθέτουμε. 

Της Ηλιάννας Μαθιουδάκη