Ο Ακάθιστος Ύμνος και η ιστορία του

Χαῖρε, Θεοῦ ἀχωρήτου χώρα,… ἀπὸ πάσης ρῦσαι συμφορᾶς ἅπαντας …

Η Άνοιξη πήρε τη σκυτάλη. Ευωδιές κι αρώματα λεμονανθών, γλυκιές βραδιές και κοντομάνικα μπλουζάκια που ξεμυτίζουν δειλά δειλά από τις ντουλάπες μας. Κήποι που ανθίζουν, θάλασσες που γαληνεύουν κι όλα μαζί θυμίζουν Πασχαλιά.

Στις εκκλησιές ψάλλεται ο Ακάθιστος Ύμνος. Οι έρευνες δυσκολεύονται να εξηγήσουν –στους καιρούς της άκρατης αμφισβήτησης- πως τόσοι άνθρωποι θα αφήσουν πάλι κατά μέρος τις έγνοιες τους για τα καθημερινά και θα σταθούν με δέος και σεβασμό να ακούσουν το «Τῇ ὑπερμάχῷ στρατηγῷ τὰ νικητήρια». Με την ίδια θρησκευτική προσήλωση και κατάνυξη που το πράττει η Ορθοδοξία 1389 χρόνια!

Ο Ακάθιστος Ύμνος θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα φιλολογικά μνημεία της Βυζαντινής Υμνογραφίας. Λέγεται πως δημιουργήθηκε το 626 μ.Χ. (ή έστω λίγο προγενέστερα, αλλά τότε καθιερώθηκε). Ήταν η περίοδος που η Κωνσταντινούπολη πολιορκήθηκε από τους Αβάρους. Ο βασιλιάς Ηράκλειος απουσίαζε εκείνη την περίοδο στη Μικρά Ασία (πολεμούσε τους Πέρσες). Η Βασιλεύουσα βρέθηκε ευάλωτη και την υπεράσπισή της ανέλαβαν ο φρούραρχος Βώνος μαζί με τον Πατριάρχη Σέργιο. Σε μία προσπάθεια να ενθαρρύνει τους λιγοστούς στρατιώτες και τον λαό της Κωνσταντινούπολης, ο Πατριάρχης πήρε την εικόνα της Παναγίας της Βλαχερνίτισσας και άρχισε να την περιφέρει στην Πόλη. Τα εχθρικά πλοία «σκοτείνιαζαν» ήδη τον ορίζοντα και ο αγώνας φαινόταν άνισος κι άδικος. Τα γυναικόπαιδα της Πόλης έκλαιγαν μπροστά στην εικόνα και παρακαλούσαν για τη σωτηρία τους. Και τότε –όπως αναφέρει ο συναξαριστής- προκλήθηκε ξαφνικά ένας φοβερός ανεμοστρόβιλος, που δημιούργησε τρικυμία και κατέστρεψε τον εχθρικό στόλο. Όσοι από τους εχθρούς γλίτωσαν τράπηκαν σε φυγή με όσα σκαριά τους απέμειναν. Ο λαός πανηγυρίζοντας τη σωτηρία του, συγκεντρώθηκε στο Ναό της Παναγίας των Βλαχερνών και όλοι όρθιοι έψαλλαν τον από τότε λεγόμενο «Ακάθιστο Ύμνο» στην Παναγία, αποδίδοντας τα «νικητήρια» και την ευγνωμοσύνη τους στην «Τῇ ὑπερμάχῳ στρατηγῷ».

Κάποιοι μελετητές υποστηρίζουν ότι ο ύμνος έπρεπε να προϋπήρχε στη λειτουργική πράξη, και να ψάλθηκε τότε «ὀρθοστάδην», από μεγίστη αφοσίωση για τον εγκωμιασμό της Θεοτόκου. Ο ύμνος φέρεται σε όλη τη χειρόγραφη παράδοση ανώνυμος και ο Συναξαριστής, που τον συνδέει με το γεγονός της διάσωσης από την πολιορκία του 626, δεν κάνει λόγο ούτε για το χρόνο της σύνθεσης ούτε για τον ποιητή του. Επικρατέστερη για χρόνια θεωρείτο η πιθανότητα να γράφτηκε από τον Ρωμανό τον Μελωδό ή κάποιον άγνωστο υμνωδό της σχολής του Ρωμανού, λόγω του ύφους και των εικονοπλαστικών στίχων, αλλά υπάρχουν κι άλλες εκδοχές.
Μ.Κορνάρου