Το «Βραβείο Ηθικής  Τάξεως» στον καθηγητή Θεοχάρη Δετοράκη

Με μια λιτή, ουσιαστική και συγκινητική τελετή, ο Δήμος Ηρακλείου τίμησε με το «Βραβείο Ηθικής  Τάξεως» τον καθηγητή κ. Θεοχάρη Δετοράκη, για το πολύπλευρο και πολύτιμο έργο του.
       
Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε το βράδυ της Τετάρτης 28 Σεπτεμβρίου, στην κατάμεστη Βασιλική του Αγίου Μάρκου, και το  - ειδικά φιλοτεχνημένο για τον τιμώμενο -  βραβείο παρέδωσε στον κ. Δετοράκη ο Δήμαρχος Ηρακλείου κ. Βασίλης Λαμπρινός.

Στην ομιλία του ο Δήμαρχος αναφέρθηκε τόσο στην εξέχουσα προσωπικότητα του τιμώμενου προσώπου, όσο και στην σημασία του ίδιου του βραβείου, το οποίο η παρούσα δημοτική αρχή αποφάσισε να επαναφέρει φέτος στις πολιτιστικές δράσεις του Δήμου, (το Βραβείο δεν είχε δοθεί από το 2006): «Επαναφέρουμε τούτο το εξαιρετικά σημαντικό Βραβείο στις δράσεις Πολιτισμού του Δήμου μας, θεωρώντας χρέος μας την απονομή του σε προσωπικότητες και φορείς που συνέβαλαν καθοριστικά στην άνοδο του πολιτιστικού και κοινωνικού μας επιπέδου. Κατ’ αγαθή μοίρα ο τόπος μας ευνοήθηκε να υπάρχουν πάντα στους κόλπους του μορφές με έργο ευρύ και σπουδαίο, καταξιωμένες στην συνείδηση των συμπολιτών μας.

Το «Βραβείο Ηθικής Τάξεως» του Δήμου Ηρακλείου, για το 2016, δίδεται σε μια εξαιρετική προσωπικότητα, που με την πορεία και την προσφορά της στα Γράμματα και στην Εκπαίδευση, καταξιώθηκε οριστικά στην συνείδηση τόσο της επιστημονικής κοινότητας και των ειδικών, όσο και στην ευρύτερη κοινωνία: τον ομότιμο καθηγητή του Πανεπιστημίου Κρήτης κ. Θεοχάρη Δετοράκη».
O ίδιος ο κ. Θεοχάρης Δετοράκης ευχαρίστησε τον Δήμο για την τιμή που του έκανε και ανέφερε με σεμνότητα: «Κρίνω ότι η αμοιβή είναι μεγαλύτερη από την προσφορά. Έδωσα χαλκό και πήρα χρυσάφι».
 

Στην εκδήλωση παρευρέθηκαν ο Αρχιεπίσκοπος Κρήτης κ. Ειρηναίος, ο Περιφερειάρχης Κρήτης κ. Σταύρος Αρναουτάκης, ο πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου κ. Γρηγόρης Πασπάτης,  Αντιδήμαρχοι και Εντεταλμένοι σύμβουλοι του Δήμου Ηρακλείου καθώς και πλήθος από πολιτικούς και αυτοδιοικητικούς παράγοντες της πόλης αλλά και απλούς πολίτες.
 

Η βραδιά έκλεισε με το ντουέτο εγχόρδων του Δήμου Ηρακλείου,  Leonard Sopi και Agron Dalipi που ερμήνευσε έργα κλασσικής μουσικής για βιολί.
 
Η ομιλία του Δημάρχου Βασίλη Λαμπρινού
 
«Για το «Βραβείο Ηθικής Τάξεως» από τον Δήμο Ηρακλείου θεωρήθηκαν άξιοι: το 2003 οι Στυλιανός Αλεξίου και Φώτης Καφάτος, και το 2006 τα Ιδρύματα Καλοκαιρινού. Αναμφίβολα εύστοχες και δικαιωμένες από τον χρόνο επιλογές.

Επαναφέρουμε τούτο το εξαιρετικά σημαντικό Βραβείο στις δράσεις Πολιτισμού του Δήμου μας, θεωρώντας χρέος μας την απονομή του σε προσωπικότητες και φορείς που συνέβαλαν καθοριστικά στην άνοδο του πολιτιστικού και κοινωνικού μας επιπέδου. Κατ’ αγαθή μοίρα ο τόπος μας ευνοήθηκε να υπάρχουν πάντα στους κόλπους του μορφές με έργο ευρύ και σπουδαίο, καταξιωμένες στην συνείδηση των συμπολιτών μας.
        
Το «Βραβείο Ηθικής Τάξεως» του Δήμου Ηρακλείου, για το 2016, δίδεται σε μια εξαιρετική προσωπικότητα, που με την πορεία και την προσφορά της στα Γράμματα και στην Εκπαίδευση, καταξιώθηκε οριστικά στην συνείδηση τόσο της επιστημονικής κοινότητας και των ειδικών, όσο και στην ευρύτερη κοινωνία: τον ομότιμο καθηγητή του Πανεπιστημίου Κρήτης κ. Θεοχάρη Δετοράκη.
                                            **
Η πόλη μας, το Ηράκλειο, τέλη τού 19ου και κατά τον 20ό αιώνα, αξιώθηκε να έχει στην κοινωνία του πρόσωπα που συνετέλεσαν καθοριστικά στην άνοδο του πολιτιστικού του επιπέδου. Προσωπικότητες οι οποίες, συνειδητοποιώντας την μακρά ιστορική πορεία του τόπου μας, την καίρια σημασία του πολιτισμού, των μνημείων και των έργων που δημιουργήθηκαν στην Κρήτη, από την Μινωική εποχή ως την σύγχρονη, εργάστηκαν με γνώση, μεθοδικότητα και πάθος, διαμορφώνοντας τα θεμέλια του παρόντος και του μέλλοντος στους τομείς της Αρχαιολογίας, της Ιστορίας και των Κρητολογικών Σπουδών.

Από τον πρώτο ανασκαφέα της Κνωσού Μίνωα Καλοκαιρινό, τον Ιωάννη Κονδυλάκη με το Κρητοκεντρικό και λαογραφικό έργο του, τον ιδρυτή του Αρχαιολογικού Μουσείου Ιωσήφ Χατζιδάκη, τον Διόσκουρο στην ίδια πορεία: Στέφανο Ξανθουδίδη – με την πολλαπλή δράση στην Αρχαιολογία, τις εκδόσεις έργων της Κρητικής Λογοτεχνίας και τις λαογραφικές του μελέτες, τον Νίκο Καζαντζάκη (που μας έδωσε στον «Καπετάν Μιχάλη» και στην «Αναφορά στον Γκρέκο», απαράμιλλα το Μεγάλο Κάστρο της εποχής του), τον αρχαιολόγο Νικόλαο Πλάτωνα, τον Τουρκολόγο Νικόλαο Σταυρινίδη, τον ιστοριοδίφη Στέργιο Σπανάκη, τον κορυφαίο φιλόλογο και αρχαιολόγο Στυλιανό Αλεξίου, τους μεγάλους φιλολόγους Μενέλαο Παρλαμά, Νίκο Παναγιωτάκη, Γρηγόρη Σηφάκη –  παρουσιάστηκε ένας αληθινά λαμπρός πυρήνας πνευματικών ανθρώπων, στον οποίο κεντρική θέση κατέχει και ο τιμώμενος σήμερα με το «Βραβείο Ηθικής Τάξεως» κ. Θεοχάρης Δετοράκης.

Η εξαιρετική αυτή χορεία προσωπικοτήτων, από κοινού με την δράση και τα επιτεύγματα της «Εταιρείας Κρητικών Ιστορικών Μελετών», της «Βικελαίας Δημοτικής Βιβλιοθήκης» (πρέπει εδώ να αναφερθεί η σπουδαία συμβολή του αλησμόνητου Εφόρου της Νίκου Γιανναδάκη), και βέβαια του Πανεπιστημίου μας, συγκρότησαν το σύγχρονο πρόσωπο της Κρήτης. Με κύρος, υπευθυνότητα, και ανοιχτούς ορίζοντες. Η ανεκτίμητη προσφορά τους, μας κάνει όλους υπερήφανους.
                                         ***
Αναπόσπαστο μέλος αυτής της ευεργετικής για τον τόπο μας ομάδας, ο κ. Θεοχάρης Δετοράκης, ήταν και είναι μια προσωπικότητα με στέρεη κλασική παιδεία, κατέχοντας σε βάθος την Βυζαντινή Γραμματεία, την εποχή της Κρητικής Λογοτεχνίας, την περίοδο της Οθωμανικής κατάκτησης, αλλά και της σύγχρονης Κρήτης, συνδυάζοντας: αυστηρή επιστημοσύνη, βαθιά αίσθηση της ιστορικής πραγματικότητας, και γνώση των λεπτότερων αποχρώσεων της ζωής στην Κρήτη καθώς και του γλωσσικού της ιδιώματος.

Ο κ. Δετοράκης, στην εξαίρετη σταδιοδρομία του, κατόρθωσε να διαπρέψει στον χώρο της εκπαίδευσης, σε διάφορες βαθμίδες της, προσφέροντας με την πολυετή διδασκαλία του, και ειδικώς στην Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Κρήτης, γενεές επιστημόνων με άριστη κατάρτιση, ευρύ πεδίο ενδιαφερόντων, και ουσιαστικές δυνατότητες στην προσέγγιση  κειμένων κι εποχών. Επιπροσθέτως, ο κ. Δετοράκης συγκρότησε ένα βαρυσήμαντο εκδοτικό έργο, ιδιαίτερα πολύπτυχο, που αποτελεί πολύτιμη παρακαταθήκη για τις νεώτερες γενιές που θα παρακολουθήσουν τις Βυζαντινές και Κρητολογικές Σπουδές.

Επιτρέψτε μου απόψε να μιλήσω από την σκοπιά τού αναγνώστη και όχι τού ειδικού των γραμματολογικών περιοχών του κ. Δετοράκη. Κατά συνέπεια, οι επισημάνσεις μου που θα ακολουθήσουν, δεν αποτελούν επιστημονική ανάλυση των εκδόσεών του, αλλά συνοψίζουν ορισμένες εντυπώσεις  και παρατηρήσεις που έχω αποκομίσει από συνομιλίες μου με συναδέλφους του κ. Δετοράκη, μεταξύ των οποίων και ο ειδικός σύμβουλος του Δήμου, φιλόλογος και συγγραφέας, κ. Κώστας Μπουρναζάκης, η συμβολή του οποίου στην βαθύτερη γνωριμία μου με το συνολικό έργο του κ. Δετοράκη, υπήρξε πολύτιμη. 
                           **
Ξεχωριστής σημασίας έργο του τιμώμενου αποτελεί η επίτομη «Ιστορία της Κρήτης», που απευθύνεται τόσο στους ειδικούς όσο και στο ευρύτερο αναγνωστικό κοινό. Εκδόθηκε το 1986, ανατυπώθηκε επανειλημμένως και μεταφράστηκε, εξ όσων γνωρίζω, σε διάφορες ευρωπαϊκές γλώσσες. Διατρέχοντας μια τεράστια χρονική περίοδο: από την Προϊστορική εποχή ως την Μάχη της Κρήτης το 1941, ο κ. Δετοράκης με λόγο γλαφυρό, και με επιστημονική ακρίβεια, υπερβαίνοντας ποικίλες δυσκολίες κατόρθωσε να μας δώσει μια εργασία πολύτιμη.

Αναφέρει χαρακτηριστικά στον πρόλογό του:

«Το να επιχειρήσει κανείς να συγγράψει μια γενική Ιστορία της Κρήτης είναι έργο ριψοκίνδυνο και οπωσδήποτε παράτολμο. Ο συγγραφέας είναι εκτεθειμένος σε εύκολη και πολύπλευρη κριτική, που θα μπορούσε να αναφέρεται στα σφάλματα και στις παραλείψεις του ή στην αδυναμία της κατοχής και της εκμετάλλευσης της απέραντης βιβλιογραφίας. Στα παραπάνω θα μπορούσε να προστεθεί ως αρνητικός και αποτρεπτικός παράγων η ιδιαίτερη και κάποτε υπερβολική ευαισθησία των Κρητικών στα θέματα της τοπικής ιστορίας. Εύκολα θα μπορούσε ο συγγραφέας να δεχθεί βέλη “εξ οικείων” για δήθεν μεροληπτική θεώρηση ή σκόπιμη αποσιώπηση στοιχείων για πρόσωπα και πράγματα της νεότερης ιδίως ιστορίας.

Οφείλω να ομολογήσω ότι δεν αγνόησα καθόλου τους παραπάνω αρνητικούς παράγοντες και οι δισταγμοί μου υπήρξαν μεγάλοι. Σκεπτόμουν, εντούτοις, ότι με τις δυσκολίες αυτές, που δεν θα ξεπεραστούν εύκολα, υπάρχει ο κίνδυνος να μη γραφεί ποτέ μια Ιστορία της Κρήτης, που να πληροφορεί το σύγχρονο αναγνώστη για την ιστορική πορεία και τις ατέλειωτες περιπέτειες αυτού του τόπου μέσα στους αιώνες».

Ολοκληρώνοντας το προλογικό του κείμενο, ο κ. Δετοράκης σημειώνει, υπό μορφή εξομολόγησης και παραίνεσης προς τις νεώτερες γενιές:

«Παραδίδοντας στη δημοσιότητα το έργο μου αυτό, πρέπει να ομολογήσω και να βεβαιώσω τον αναγνώστη ότι εργάστηκα με συνείδηση βαθιάς ευθύνης και προσπάθησα να διατηρήσω τη νηφαλιότητά μου από την αρχή ως το τέλος, χωρίς να παρασυρθώ από τοπικιστικούς φανατισμούς και ενθουσιασμούς. Με ήρεμη και απροκατάληπτη κρίση απέβλεψα στην απομόνωση και στην έκθεση της ιστορικής αλήθειας. Με το βιβλίο αυτό αποδίδω στην ιδιαίτερη πατρίδα μου τα τροφεία και απευθύνω στους συμπατριώτες μου, και ιδιαίτερα στους νέους, μια παραίνεση: να αγαπούν την Κρήτη και να διαφυλάξουν το ύφος και το ήθος της. Ο ευλογημένος αυτός, μα και μαρτυρικός τόπος, αξίζει όλη την αγάπη μας. Είναι ένα ανεξόφλητο χρέος στις φυσικές καλλονές του, στην πολιτιστική προσφορά του, στους ποταμούς των αιμάτων και των δακρύων των ατελεύτητων περιπετειών του, στην υπερηφάνεια και στο πείσμα του».
         ………………………………………………………..
Το νησί μας, από την εποχή της Ενετοκρατίας ως τον 20ό αιώνα, πρωταγωνιστεί και στις συναγωγές ποικίλων κειμένων του κ. Δετοράκη: στα Βενετοκρητικά Μελετήματα (1971-1994)  και στα Νεοκρητικά Μελετήματα (1971-2005), που εξέδωσε η «Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη», το 1996 και το 2005 αντιστοίχως. Όπως και στην ιδιαίτερη έκδοση:«Σφραγίδες Κρητικής Ελευθερίας (1821-1898)», που κυκλοφόρησε το 1998.
                           **
Ας περάσουμε τώρα, επιγραμματικά, στον άλλον προνομιακό τομέα μελετών του κ. Δετοράκη: το Βυζάντιο, το οποίο στην μακραίωνη ιστορική του πορεία υπήρξε καίριο πεδίο έκφρασης της Τέχνης των εικόνων και της μουσικής, αλλά και του ελληνικού Λόγου, ιδιαίτερα της Υμνογραφίας, η οποία αποτελεί έξοχη μορφή αληθινής και υψηλής ποίησης. Ο κ. Δετοράκης, από κοινού με την πολυετή διδασκαλία του στον χώρο της Βυζαντινολογίας, δημιούργησε μια λαμπρή σειρά εκδόσεων, που επιτρέπουν τόσο στους ειδικούς όσο και στους απλούς αλλά επαρκείς αναγνώστες, να αποκτήσουν στέρεη γνώση αυτής της ιστορικής περιόδου, και να χαρούν το σπουδαίο έργο μεγάλων δημιουργών του Βυζαντίου, αλλά και σημαντικών προσωπικοτήτων, άγνωστων για εμάς τους μη ειδικούς και ανεξοικείωτους με αυτή την Γραμματεία.
         
Αυτό το υλικό κατατέθηκε στα βιβλία του: «Kοσμάς ο Mελωδός: Bίος και Έργο» (έκδοση του 1979), «Βυζαντινή φιλολογία: Τα πρόσωπα και τα κείμενα» (δύο τόμοι που εξεδόθησαν το 1995 και το 2003, αντιστοίχως), «Βυζαντινή Υμνογραφία», έκδοση του 1997 – ένας τόμος που τυπικώς περιέχει πανεπιστημιακές παραδόσεις, αλλά βέβαια υπερβαίνει κατά πολύ αυτό το πεδίο, και απευθύνεται και στο ευρύ μορφωμένο κοινό. Επίσης, η έκδοση «Ο “Ακάθιστος Ύμνος” και τα προβλήματά του», του 1993, στην οποία ο κ. Δετοράκης, αποδίδει με επιχειρήματα αναλογιών «γλώσσας, ύφους και τεχνικής» την σύνθεση του σημαντικότερου, αναμφίβολα, Βυζαντινού Ύμνου, στον Κοσμά τον Μελωδό (αργότερα, το 2003, θα προσθέσει για το θέμα, τα ακόλουθα:

«Συνεχίζοντας την έρευνά μου για τον πιθανό ποιητή και τον χρόνο του «Ακαθίστου», πείθομαι ότι ο Ύμνος είναι μάλλον προϊόν συνεργασίας δύο ποιητών, των αδελφών Κοσμά του Μελωδού και Ιωάννη Δαμασκηνού»).

Συναφής με την περιοχή της Χριστιανοσύνης και της Κρήτης είναι και η εξαιρετική έκδοση του κ. Δετοράκη: «Μηνάς ο Μεγαλομάρτυς : ο Άγιος του Μεγάλου Κάστρου: Αγιολογικά, Υμνολογικά, Ιστορικά», ενώ για το έργο του: «Ο ναός της Αγίας του Θεού Σοφίας», έξοχη και πολυδιάστατη μελέτη και παρουσίαση του μέγιστου μνημείου της Κωνσταντινουπόλεως, θα πει χαρακτηριστικά ο Στυλιανός Αλεξίου:

«Ξέρομε πόσο σπανίζουν, από τον καιρό του Σκαρλάτου Βυζαντίου και του Αλεξάνδρου Πασπάτη, ελληνικές εκδόσεις μνημείων ή επιγραφών της γειτονικής χώρας. Καινοτόμος ο Δετοράκης ανοίγει και στις εκδόσεις του είδους αυτού νέους δρόμους».
                             **
Θα ήθελα να αναφέρω και την μεγάλη συνεισφορά του κ. Δετοράκη στον χώρο της φιλολογικής επιμέλειας. Προσφορά για την οποία ο Στυλιανός Αλεξίου, δικαίως και πάλι, τον επαίνεσε σε αφιερωματικό κείμενό του, λέγοντας:
«Η ανάληψη τόσου κόπου για την προβολή του έργου άλλων, δείχνει υψηλό επιστημονικό ήθος και μεγάλη αγάπη για τα κρητικά γράμματα. Πρόκειται για μοναδική περίπτωση».
        

Επιλέγοντας να σταθώ σε δύο επιμελημένες εκδόσεις από τον κ. Δετοράκη, αναφέρω: το λαμπρό «Kρητικόν Λεξιλόγιον», του Ιωάννη Kονδυλάκη, που εξέδωσε η Βικελαία το 1990. Ένα έργο που έφερε στο φως την άγνωστη και πολύ σημαντική γλωσσική έρευνα και καταγραφή του Βιαννίτη συγραφέα.
       
Αξίζει, νομίζω, να διαβάσω από τον πρόλογο της έκδοσης αυτής ένα απόσπασμα, που δείχνει την λεπτή μεθοδική προσέγγιση του κ. Δετοράκη και τον τρόπο με τον οποίο  αποτιμά την αξία του λεξικού αυτού:
      
Αναφέρει:

«Όπως είναι γνωστό, ό θησαυρός του γλωσσικού ιδιώματος της Κρήτης δεν έχει ακόμη συγκεντρωθεί. Οι μεγάλες και ωραίες εργασίες των γνωστών λεξικογράφων, του Γεωργίου Πάγκαλου και του Μανόλη Πιτυκάκη, δεν είναι πλήρεις. Έτσι, κάθε νέα συλλογή γλωσσικού υλικού και μάλιστα από τη στοματική παράδοση του κρητικού λαού είναι ιδιαίτερα ευπρόσδεκτη. Η συλλογή του Κονδυλάκη είναι ουσιαστικά η πρώτη γενική και εκτενής συναγωγή γλωσσικού υλικού στην Κρήτη. Η αξία της, παρά τις ελλείψεις και τις μεθοδολογικές αδυναμίες της, είναι μεγάλη. Διασώζει ένα μεγάλο πλήθος κρητικών λέξεων από την προφορική και όχι τη γραπτή γλώσσα. Απεικονίζει έτσι τη φυσική πραγματικότητα του κρητικού γλωσσικού ιδιώματος στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα. Το πιο σημαντικό είναι ότι διασώζει μεγάλο αριθμό τουρκικών ή τουρκοκρητικών λέξεων, πού είχαν περάσει στον καθημερινό λόγο του κρητικού λαού κατά τη μακρόχρονη περίοδο της τουρκοκρατίας στο νησί. Οι περισσότερες από τις λέξεις αυτές έχουν σήμερα εξαφανιστεί ή ακούονται σπανίως σε απομακρυσμένες και απομονωμένες περιοχές, κυρίως στους ορεινούς πληθυσμούς. Οι ερμηνείες του Κονδυλάκη, με την παράθεση φράσεων από τραγούδια και παροιμίες ή και από τον ζωντανό καθημερινό λόγο, προσδίδουν στη συλλογή ιδιαίτερη αξία. Αρκετές από τις λέξεις αυτές χρησιμοποιήθηκαν από τον ίδιο στα λογοτεχνικά του έργα και κυρίως στον «Πατούχα» του».
 
 Επιτρέψτε μου επίσης να αναφέρω και την εξαιρετική έκδοση: Στέφανου Ξανθουδίδη, «Μελετήματα», που πραγματοποίησε ο Δήμος Ηρακλείου το 1980, με επιμέλεια Νίκου Παναγιωτάκη και Θεοχάρη Δετοράκη. Επισημαίνοντας τόσο την σπουδαιότητα των κειμένων του μεγάλου Κρητολόγου, όσο και το ίδιο το εκδοτικό γεγονός που ήταν αποτέλεσμα σύμπνοιας του Δήμου και των πνευματικών του ανθρώπων, καθώς  και της αναγνώρισης του χρέους της πόλεως προς μια κορυφαία προσωπικότητα του παρελθόντος της. Αναφέρει στον πρόλογό του ο Νίκος Παναγιωτάκης – δίδοντάς μας και την ατμόσφαιρα εκείνης της εποχής στο Ηράκλειο:

«Η έκδοση του τόμου των «Μελετημάτων», του Στεφάνου Ξανθουδίδη οφείλεται στην αξιέπαινη πρωτοβουλία του Δημάρχου Ηρακλείου κ. Μανόλη Καρέλλη, πού τον περασμένο χρόνο (το 1978) μερίμνησε να οργανωθεί με την αρμόζουσα επισημότητα ό εορτασμός των πενήντα χρόνων από το θάνατο του αλησμόνητου Καστρινού λογίου, πατριάρχη των κρητολογικών μελετών. Εκτός από το φιλολογικό μνημόσυνο που έγινε στις 18 Σεπτεμβρίου 1978, στην Βασιλική του Αγίου Μάρκου με ιδιαίτερη λαμπρότητα και επιτυχία (ομιλητές οι κ. κ. Μανούσος Μανούσακας, Στέλιος Αλεξίου και Θεοχάρης Δετοράκης), αποφασίστηκε, στα πλαίσια του ίδιου εορτασμού, να συγκεντρωθούν τα μικρότερα μελετήματα του Στεφάνου Ξανθουδίδη, και ιδιαίτερα τα λιγότερο προσιτά, και να ανατυπωθούν σε έναν τόμο, με δαπάνες του Δήμου Ηρακλείου. Η έκδοση αυτή θα επισφράγιζε πανηγυρικά, κατά τρόπο διαρκέστερο, τις τιμητικές εκδηλώσεις πού αφιέρωσε στη μνήμη του διακεκριμένου τέκνου της η ιδιαίτερη πατρίδα του, και μάλιστα η ιστορικότερη πόλη της, όπου ό τιμώμενος ανάλωσε το μεγαλύτερο μέρος της δημιουργικής ζωής του.

Ο κ. Θεοχάρης Δετοράκης κι εγώ θεωρήσαμε στοιχειώδες καθήκον μας να αναλάβουμε την επιμέλεια του τόμου αυτού. Συμβαίνει και οι δυο να έχουμε στο κέντρο των επιστημονικών ενδιαφερόντων μας την Κρήτη και η προσφορά μας είναι απλώς προσφορά του οφειλόμενου φόρου τιμής στον ιδρυτή του κλάδου της επιστήμης πού κι εμείς καλλιεργούμε και αγαπούμε».
                         **
 Ξεχωριστή και πολυσήμαντη είναι η παρουσία του κ. Δετοράκη στην κοινωνία και στο εκκλησιαστικό περιβάλλον της πόλης μας, και ολόκληρης της Κρήτης. Με αναρίθμητες ομιλίες, σεμινάρια σε ποικίλες εκδηλώσεις, προσέφερε πάντα με ζέση και προθυμία τις γνώσεις και το ερευνητικό του υλικό στους συμπολίτες του, καθιστώντας τους κοινωνούς των δικών του οριζόντων.
        
Μαζί με τον κ. Θεοχάρη Δετοράκη, η οικογένειά του προσέφερε και εξακολουθεί να προσφέρει πολλά στην κοινωνία μας: Η σύζυγός του Άννα, με την γόνιμη πορεία της στον χώρο της εκπαίδευσης, τα παιδιά του: ο ιατρός Στάθης και η βυζαντινολόγος κόρη του Μαρίνα, ενώ στη μνήμη μας παραμένει πάντα ο αδερφός του τιμώμενου, ιατρός Μανόλης Δετοράκης, με τις σημαντικές ιστορικές του έρευνες. Με αυτό το οικογενειακό περιβάλλον, με την άριστη εκπαιδευτική του πορεία, με το λαμπρά συντελεσμένο έργο του, αναμφίβολα μπορεί να χαρακτηρισθεί: όλβιος.
      
Ο κ. Θεοχάρης Δετοράκης δικαίως τιμήθηκε για την συνολική συμβολή του στα Γράμματα και στον Πολιτισμό: από το Oικουμενικό Πατριαρχείο, ως  «Άρχων Mέγας Πρωτονοτάριος της Aγίας και Mεγάλης του Xριστού Eκκλησίας», από την Αρχιεπισκοπή Αυστραλίας με τον «Σταυρόν του Αγίου Ανδρέου», με το Bραβείο «Nίκος Kαζαντζάκης» του Δήμου μας, το 1985, ενώ προσφάτως το «Κέντρο Βυζαντινών Ερευνών του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης» τον αναγόρευσε Αντεπιστέλλοντα Εταίρο του.

Η απονομή σήμερα και του «Βραβείου Ηθικής Τάξεως» του Δήμου Ηρακλείου σε μια προσωπικότητα με τόσο σπουδαία πνευματική, εκπαιδευτική, και κοινωνική προσφορά στην μακρά δημιουργική πορεία της, πρωτίστως τιμά την ίδια την πόλη μας, και ακολούθως τον κ. Θεοχάρη Δετοράκη. Το Ηράκλειο και οι πολίτες του εκφράζουν προς αυτόν τις ευχαριστίες και την παντοτινή ευγνωμοσύνη τους.
       Παρακαλώ τώρα τον κ. Δετοράκη, να παραλάβει: το Μετάλλιο του «Βραβείου Ηθικής Τάξεως» του Δήμου μας, το οποίο φιλοτεχνήθηκε ειδικώς για τον τιμώμενο, και τον φάκελο της βράβευσής του».
 
Η αντιφώνηση του Θεοχάρη Δετοράκη
 
«Κύριε Δήμαρχε,
 
Με βαθιά συγκίνηση και ευγνωμοσύνη αποδέχομαι την εξαιρετική τιμή που επεφύλαξε στην ταπεινότητα μου η ιστορική πόλη του Χάνδακα.
Το Βραβείο Ηθικής Τάξεως, απονέμεται εις εμέ δια χειρός του πρώτου πολίτη της ιστορικής μας πόλης, του εντιμοτάτου Δημάρχου κ. Βασιλείου Λαμπρινού.
    
Επιθυμώ , την επίσημη αυτή ώρα, να εκφράσω τις εκ βαθέων ευχαριστίες μου στον κ. Δήμαρχο, την αρμόδια επιτροπή και τα μέλη του Δημοτικού Συμβουλίου για την ομόφωνη απόφαση τους. Επιθυμώ επίσης να εκφράσω τις ευχαριστίες μου και προς εσάς, αγαπητοί φίλοι και συμπολίτες, που με τιμάτε απόψε με την παρουσία σας και την αγάπη σας.
   
Ο Όμηρος όρισε το γέρας (το βραβείο) ως «ὅ,  τι ὁ δῆμος ἔδωκεν » (η 150). Και ο Ισοκράτης επισημαίνει με έμφαση την  ηθική αξία του δημόσιου επαίνου: «πολλῶν χρημάτων κρείττων ὁ παρὰ τῆς πόλεως ἔπαινος». Σε καιρούς χαλεπούς και απολύτως χρησιμοθηρικούς, η αθλοθέτηση βραβείων ηθικής τάξεως, με μόνο έπαθλο τον «ελαίας κότινον» περιποιεί ιδιαίτερη τιμή και στον αθλοθέτη, στον Δήμο Ηρακλείου εν προκειμένω.
 
Υπηρέτησα περισσότερο από μισόν αιώνα την ιδιαίτερη πατρίδα μου, την πολυτάραχη ιστορία της και τον πολύμορφο πολιτισμό της, χωρίς να παραμελήσω, ελπίζω, τη σπουδή της επιστημονικής μου ειδίκευσης, την ιστορία των γραμμάτων και τον πολιτισμό του Βυζαντίου.  Το κατ’ εμέ «εἰλικρινῶς καὶ τιμίως εἰργασάμην». Οι δυο μεγάλοι άξονες του πνευματικού μου μόχθου υπηρετήθηκαν ισορρόπως. Αυτόν τον αγώνα και την κατά δύναμη προσφορά μου τιμά απόψε ο Δήμος της ιστορικής μας πόλης.
  
 Κρίνω ότι η αμοιβή είναι μεγαλύτερη από την προσφορά. Έδωσα χαλκό και πήρα χρυσάφι, «χρύσεα ἀντὶ χαλκείων», κατά τον Όμηρο.
   
 Επιθυμώ, αυτήν την επίσημη ώρα, ευγνωμόνως να μνημονεύσω τους αοιδίμους διδασκάλους μου και ιδιαιτέρως τον αείμνηστο πανεπιστημιακό μου δάσκαλο Νικόλαο Τωμαδάκη, που με σοφία με οδήγησε στον δρόμο της έρευνας και της επιστήμης.
 
Και επειδή η απονεμόμενη εις εμέ τιμή χαρακτηρίζεται ως «Βραβείο Ηθικής Τάξεως», ακριβώς για τον λόγο αυτόν, επιτρέψετε μου, παρακαλώ, να το αφιερώσω ευλαβώς στην ιερή μνήμη των γονέων μου Ευσταθίου και Μαρίας Δετοράκη.
 
Κύριε Δήμαρχε,
Κυρίες και Κύριοι,
σας ευχαριστώ πολύ».