Ηράκλειο: Η "κρυμμένη" επιγραφή και η ιστορία του πολύπαθου ναού

Mέσα σε κλίμα συγκίνησης και παρουσία πλήθους κόσμου, πραγματοποιήθηκε η τελετή της αποκάλυψης της "χαμένης" μαρμάρινης επιγραφής δωρητών του παλαιού ναού,του Αγίου Ιωάννη Κνωσσού,στην ομώνυμη συνοικία του Ηρακλείου.
 Η σεμνή τελετή πραγματοποιήθηκε με πρωτοβουλία του πολιτιστικού συλλόγου Αγίου Ιωάννη με αφορμή τα εκατό χρόνια από την πρώτη ανάρτηση της ιστορικής επιγραφής το 1918 στον παλιό ναό,όπως δήλωσε η πρόεδρος του συλλόγου κ.Δέσποινα Μαραγκάκη , στο Ράδιο Κρήτη και την εκπομπή του Λευτέρη Βαρδάκη.
 

( Η μαρμάρινη επιγραφή μετά την αποκατάστασή της)

Την επιγραφή είχε φυλάξει ως κειμήλιο, η πρόγονος του κτήτορα του ναού, Μαρία Παπαδάκη το γένος Παρλαμά και την παρέδωσε στον Πολιτιστικό Σύλλογο του Αγίου Ιωάννη με την προϋπόθεση να αναρτηθεί στο νέο ναό,αφού ο παλαιός κατεδαφίστηκε λόγω των σοβαρών ζημιών που είχε υποστεί το κτίριο από σεισμικές δονήσεις.Η ιστορία του ναού όμως δεν σταματά καθώς έχει καταστραφεί άλλες δύο φορές.

 

(Η πρόεδρος του πολιτιστικού συλλόγου κ.Δέσποινα Μαραγκάκη στα αποκαλυπτήρια της επιγραφής με τον εφημέριο του ναού)
 

(Πλήθος κόσμου στην τελετή των αποκαλυπτηρίων)

Η ιστορία του Άη Γιάννη
 
"Την ιδέα για την ανέγερση του Ναού του Αγ. Ιωάννου στο τότε μετόχι είχε πρώτος το 1877 ο Εμμ. Παρλαμάς από την Χερσόνησο που έμενε στην περιοχή αυτή με σκοπό να απαλλάξει τους κατοίκους της περιοχής από τον κόπο να διανύουν δύο περίπου χιλιόμετρα δρόμο προκειμένου να εκκλησιάζονται στους πιο κοντινούς ναούς όπως ήταν της Κνωσσού και της Χρυσοπηγής" γράφει σε κείμενό του ο θεολόγος Nικόλαος Ζευγαδάκης που παραχώρησε ο γιος του Μανόλης Ζευγαδάκης δημοσιογράφος.

( Ο εξωτερικός χώρος του παλαιού ναού την ημέρα της εορτής του)

Συγκροτήθηκε λοιπόν τότε μια επιτροπή από τους κατοίκους Εμμ. Παρλαμά, Ιωάννη Στρατάκη και Δημ. Μαλιώτη όπου εξέθεσε το θέμα στον τότε Μητροπολίτη Κρήτης Τιμόθεο Καστρινογιαννάκη ο οποίος όπως τους είπε ότι θα εστοίχιζε 100 λίρες και άλλες 100 για την οικοδομή.

Στην παραπάνω δυσχέρεια έδωσε λύση ένα σημαίνων πρόσωπο της χριστιανικής κοινωνίας του Ηρακλείου ο δικηγόρος Ανδρ. Βλαχάκης. Αφού κατόρθωσε να εξουσιοδοτηθεί εν λευκώ από τον Μητροπολίτη Κρήτης έδωσε αμέσως εντολή να αρχίσει η οικοδομή με την συμφωνία κάθε μέρα να κτίζουν ορισμένα άτομα ώστε όταν οι Τουρκικές αρχές συνελάμβαναν τους τεχνίτες για το παράνομο γι αυτούς έργο να ανελάμβαναν αμέσως άλλα άτομα ώστε το έργο να τελειώσει γρηγορότερα.

Το οικόπεδο για την ανέγερση του Ναού ήταν χωράφι δωρεά του Εμμ. Παρλαμά για τον σκοπό αυτό. Με το ξεκίνημα όμως των εργασιών είχαν ήδη συλληφθεί έξι εργάτες πράγμα που επροξένησε πολλές διαμαρτυρίες και την απόφαση του Ανδρ. Βλαχάκη και Ιωάννη Στρατάκη να πάνε στον Πασά του Ηρακλείου.

 

( Η επιγραφή όπως την παρέλαβε ο πολιτιστικός σύλλογος)

Οι δυο άνδρες του είπαν χαρακτηριστικά ότι θα πρέπει να φτιάξει μια μεγάλη φυλακή για να χωρέσουν οι φυλακισμένοι γιατί είναι αποφασισμένοι να ψηφίσουν τις συνέπειες και να τελειώσουν το έργο τους. Άλλωστε είπαν υπάρχει το έθιμο όταν ενεγείρεται ο Ναός να έρχονται και να βοηθούν στα κτίρια άτομα από την Σμύρνη την Θεσσαλονίκη ακόμα και από την …Ευρώπη οπότε θα πρέπει να αδειάσουν ακόμη και τα σπίτια του Ηρακλείου για να χωρέσουν οι φυλακισμένοι.
Μετά από όλα αυτά τα.. τρομερά ο Πασάς έδωσε εντολή να πάρουν μαζί τους τον γραμματέα του Ιεροδικείου Ροτζέπ-Μπουζάκη για να μετρήσει το χώρο του οικοπέδου.
Μετά από αυτό συναντήθηκαν οι αντιπρόσωποι των χριστιανών με τον Κολ αγασή όπου αυτός υπαγόρευσε στον γραμματέα τον τελκερέ της ανέγερσης του Ναού και όταν τον υπέγραψε τους είπε: «Αμέτε να πάτε να βγάλετε τα μάτια σας. Και να κατέχετε πως είναι τζερελίδικο και να πληρώνετε πέντε παράδες τζερέ κάθε χρόνο».
Η οικοδομή τελείωσε το 1878 όπου έγιναν και τα εγκαίνια από τον Μητροπολίτη Κρήτης Τιμόθεο Καστρινογιαννάκη. Ο Ναός δε τιμήθηκε με τον όνομα του Αγ. Ιωάννου Προδρόμου και εορτάζεται στις 29 Αυγούστου μνήμη της αποτομής της Τίμιας Κεφαλής.
Επιθυμία του Εμμ. Παρλαμά να δοθεί το όνομα του Αγίου ήταν επειδή υπήρξε στο χωριό του νεκροταφειακός Ναός με το ίδιο όνομα κα που ανήγηρε και αυτόν με δικά του έξοδα.

 

( Ο σημερινός ναός του Αγίου Ιωάννη Κνωσσού)

Καταστροφές κατά την επανάσταση του 1889

Ο Ναός καταπατήθηκε και καταστράφηκε από τους τούρκους δύο φορές.
Η πρώτη ήταν το 1889 που αμέσως μετά την ομαλοποίηση των πραγμάτων ξαναχτίσθηκε στα ίδια θεμέλια με έξοδα του Τσελεπή-Μακραμετάκη ο οποίος καταγγέλθηκε από τον πασά της πόλης Αβδούλ Κερίμ ως ο κυριότερος δράστης.
Οι δαπάνες υπολογίσθηκαν σε 13 χρυσά εικοσάδραχμα που παρέλαβε από τν Μακρομετάκη κάποιος Αρμένιος εργολάβος αν και δεν έφτασαν με αποτέλεσμα τα υπόλοιπα να τα επιβαρυνθεί ο ίδιος ο εργολάβος.
Μετά από υπόδειξη του Μητροπολίτη Τιμόθεου εγκαίνια δεν έγινα παρά κατασκευάσθηκε ένα μικρό συρτάρι στην Αγία Τράπεζα όπου τοποθετήθηκαν τα Άγια Λείψανα ώστε σε περίπτωση Τουρκικής επιδρομής να αφαιρούνται εύκολα από τους χριστιανούς και να προφυλάσσονται.
Έγινε η σχετική ανάγνωση της ευχής από δυο ιερείς και η τοποθέτηση των λειψάνων με το μίγμα της καθιερωμένης κηρομαστίχας.

Η ανατίναξη του ναού και το θαύμα που τρόμαξε τους τούρκους

Κατά την επανάσταση του 1897 υπήρξε πολύ φανατικός Τούρκος του μετοχίου ο Μουράτ εφένδης Μπαριτάκης ο οποίος είχε καταστρέψει το Ναό των Αγίων Πάντων στα Δυο Αοράκια, αποπειράθηκε να ανατινάξει και αυτόν  το Ναό αλλά τελικά η δυναμίτιδα δεν εξεράγη.
Τότε ανέλαβε ο κουρέας Μουλά-Ντεμίρης και ανα τίναξε με δυναμίτιδα το Ναό από τον οποίο έμεινε μονάχα η κόγχη του Ιερού. Αμέσως όμως ο κουρέας έπαθε στρέβλωση του τραχήλου που από τους ίδιους τους Τούρκους θεωρήθηκε ενέργεια της Θείας Δίκης. Επίσης και ο Αράπης Μακρομετάκης που έλαβε και αυτός μέρος στην καταστροφή του Ναού και ενώ κατεδάφιζε την αψίδα του Ιερού έμεινε βουβός.
 

Μετανιωμένοι πικρά και φοβισμένοι για όσα συνέβησαν πήγαν στον Χανιαλή Τεκέ όπου εξομολογήθηκαν την πράξη τους και τις συνέπειές τους στους μοναχούς του Τεκέ οι οποίοι τους επετίμησαν για την πράξη τους λέγοντας «Ή Τεκές ή Εκκλησία είναι το ίδιο πράγμα».
Μετά από αυτά οι αδελφοί Μακραμετάκη σε κάθε γιορτή του Αγίου έστελνα χρήματα για να του ανάψουν κερί.
Ακόμα και οι Τούρκοι του μετοχιού και οι χανούμισες, καταληφθέντες από δέος μετά τα γεγονότα αυτά, ενήστευαν και παρακολουθούσαν διάφορες τελετές της Μεγάλης Εβδομάδας στο Ναό.