Γ.Χαρωνίτης: Η αυθαίρετη δόμηση δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται μόνο με πρόστιμα

Βιαστικό χαρακτήρισε τον τρόπο αντιμετώπισης του προβλήματος των αυθαιρέτων στην τοποθέτησή του παρουσία του Υπουργού Περιβάλλοντος Γιάννη Τσιρώνη στο Ηράκλειο, ο πρόεδρος του ΤΕΕ/ΤΑΚ Γιάννης Χαρωνίτης. Στην ομιλία του μεταξύ άλλων υπογράμμισε ότι όπως και παλαιότερα, ο εισπακτικός χαρακτήρας του εγχειρήματος, δεν διασφαλίζει την επιτυχία του.

Συγκεκριμένα, στο κείμενο της ομιλίας του αναφέρει:

Η διαδικασία «ρύθμισης και τακτοποίησης» αυθαιρέτων, από τα τέλη του 2011 με το νόμο 4014, και από το καλοκαίρι του 2013 με το Ν.4178 Αύγουστο αποτελεί μια «ατελή και βιαστική» προσπάθεια να αντιμετωπιστεί το «πρόβλημα» των αυθαιρέτων, με λογικές που απέχουν από κάθε συλλογική και επιστημονική διαπραγμάτευση, όπως έχει επισημάνει το ΤΕΕ/ΤΑΚ. Η μέχρι σήμερα εφαρμογή του και τα προβλήματα που συσσωρεύει καταδεικνύουν τον μονοδιάστατο εισπρακτικό χαρακτήρα του εγχειρήματος.

Αυτή η πραγματικότητα επιβεβαιώνει την πάγια θέση μας ότι η αυθαίρετη δόμηση δεν αντιμετωπίζεται μόνο με διοικητικού τύπου μέτρα ή «ρυθμίσεις». Η απουσία κάθε πολεοδομικής λογικής, αλλά και των σχετικών μ’ αυτή προβλέψεων, αποκαλύπτει με χαρακτηριστικό τρόπο την αδιαφορία για ουσιαστική αντιμετώπιση του προβλήματος και βέβαια, τονίζει ακόμη περισσότερο την παντελή έλλειψη στρατηγικής που έχει να κάνει με τα εκκρεμή ζητήματα των πολιτικών γης και την αδήριτη ανάγκη εκσυγχρονισμού των διαδικασιών παραγωγής του δομημένου περιβάλλοντος.

Η συμμόρφωση σε ένα αξιόπιστο πλαίσιο θεσμικών και κανονιστικών ρυθμίσεων που θα τελεί υπό τον πραγματικό έλεγχο των εντεταλμένων δημόσιων υπηρεσιών και των μηχανισμών ελέγχου της ποιότητας του οικιστικού και του φυσικού περιβάλλοντος, εξακολουθεί να αφήνει ασυγκίνητη την κεντρική πολιτική «ρυθμίσεων» σ’ αυτό τον τομέα, παρά τους συστηματικούς αγώνες του ΤΕΕ και των συλλογικών επιστημονικών φορέων του τόπου για πολλά χρόνια. Τα αποτελέσματα τα βιώνουμε στις πόλεις που ζούμε αλλά και στα χωριά μας που εγκαταλείπονται και ρημάζουν.

Μετά την απόπειρα τακτοποίησης του 2011 και την αντίστοιχη του 2013, βρισκόμαστε μπροστά σε μια ακόμη απόπειρα, αυτή τη φορά με κόκκινες πινελιές στον καμβά των αυθαιρέτων. Όλες αυτές οι θεσμικές απόπειρες θεωρούμε ότι έρχονται να ολοκληρώσει την πολύχρονη και απαράδεκτη πολεοδομικά και κοινωνικά υποβάθμιση του οικιστικού και φυσικού περιβάλλοντος, του τοπίου και του δημόσιου χώρου, με καταστροφικό τρόπο.

Η λογική των «ρυθμίσεων» επιβραβεύει όχι μόνο αυτούς που υποχρεώθηκαν σε σπάνιες περιπτώσεις να αυθαιρετήσουν αλλά κυρίως όλους εκείνους που αντιμετωπίζουν τη γη και τη στέγη ως εμπορεύματα και προϊόντα συναλλαγής και όχι ως δημόσια και κοινωνικά αγαθά. Οι όποιες προσδοκίες είχαν δημιουργηθεί για αναπλάσεις των περιοχών αυθαιρέτων με πόρους του Πράσινου Ταμείου, ώστε να καταστούν βιώσιμες με στοιχειώδη τρόπο, διαψεύδονται δραματικά. Πόσοι άραγε γνωρίζουν τις διατάξεις του νόμου για την Τράπεζα Γης και για τη Μεταφορά του Συντελεστή Δόμησης απ’ όσους εφαρμόζουν τις ρυθμίσεις και πολύ περισσότερο απ’ αυτούς που εισπράττουν τα ποσά των προστίμων. Με ποιους μηχανισμούς θα καταφέρει το κράτος να ολοκληρώσει τον πολεοδομικό σχεδιασμό, όταν όλοι γνωρίζουμε με ποιο τρόπο βαλτώνουν εδώ και χρόνια πλήθος μελετών.

Εν μέσω του θέρους λοιπόν, βρισκόμαστε εδώ για να μιλήσουμε για το τρίτο επεισόδιο στο σήριαλ των ρυθμίσεων αυθαιρέτων. Με τον ίδιο τρόπο που προηγήθηκε στα δυο προηγούμενα επεισόδια και με την ίδια σπουδή, υπό τη δαμόκλειο σπάθη δανειστών και μνημονίων. Ξεκινά ένας διάλογος χωρίς ατζέντα δημιουργώντας περαιτέρω ανασφάλεια σε όσους έχουν ενταχθεί στις ρυθμίσεις, ελπίδα σε όσους έχουν μείνει μέχρι τώρα απ’ έξω και απογοήτευση σε όσους συνεπείς πολίτες επέλεξαν να ακολουθούν τα νόμιμα μονοπάτια για να στεγάσουν τις όποιες ανάγκες τους, οικιστικές ή επιχειρηματικές.

Το ΤΕΕ/ΤΑΚ, από την πρώτη ημέρα εφαρμογής των τακτοποιήσεων το 2011 μέχρι σήμερα, έχοντας πλήρη αντίληψη του κοινωνικού φαινομένου των αυθαιρέτων και επίγνωση της δύσκολης συγκυρίας για τον τόπο, με σειρές σεμιναρίων για τους μηχανικούς, ανακοινώσεις για τους πολίτες και διαρκή υποστήριξη κάθε ενδιαφερόμενου απαντώντας σε χιλιάδες καθημερινά ερωτήματα για τα ζητήματα εφαρμογής του νόμου, έχει καταδείξει και διατυπώσει τις αδυναμίες και τα προβλήματα της λογικής των ρυθμίσεων.

Δεν είναι τυχαίο ότι η πρώτη απόπειρα καταγραφής αυθαιρέτων στο Ηράκλειο έγινε από το ΤΕΕ/ΤΑΚ το 1975 και ακολούθησε μια δεύτερη το 1984! Ούτε είναι τυχαίο ότι οι διαπιστώσεις του ΤΕΕ/ΤΑΚ εκείνης της περιόδου σαράντα χρόνια μετά είναι απολύτως επίκαιρες με τα πολεοδομικά προβλήματα άλυτα και τους οικιστές σε μακρόχρονη, αλλά όχι αναίτια ομηρία.

Σήμερα λοιπόν, στην Ελλάδα της κρίσης, στην Ελλάδα που χάνει τους νέους της επιστήμονες, απαιτείται επιτέλους ξεκάθαρη τοποθέτηση για το αν θέλουμε σχεδιασμό, αν αποδεχόμαστε την αναγκαιότητα στρατηγικού σχεδιασμού με όρους συνέχειας και όχι με όρους «πολιτικού» χρόνου πράγμα που καθορίζει τις επιλογές των κυβερνήσεων τα τελευταία χρόνια.

Ο χωρικός σχεδιασμός αποτελεί θεμέλιο για την αναπτυξιακή πορεία της χώρας σε περίοδο κρίσης, για τη διάθεση και την εξοικονόμηση πόρων, αλλά και για την προσέλκυση βιώσιμων επενδύσεων σε ορθολογικά και θεματικά προσδιορισμένους χώρους.

Σαφώς ένας τέτοιος σχεδιασμός δεν μπορεί να είναι στατικός και δεν ολοκληρώνεται άπαξ. Είναι μια διαρκής διαδικασία που τροφοδοτείται, τροφοδοτεί και συντονίζει τομεακές πολιτικές - όπως είναι το περιβάλλον, η ενέργεια, ο τουρισμός, η βιομηχανία, οι μεταφορές και η αγροτική ανάπτυξη σε συνδυασμό με την προστασία της γεωργικής γης που άκριτα αντιμετωπίζεται ως ελεύθερος χώρος για κάθε άλλου είδους δραστηριότητες όπως πχ φωτοβολταϊκά ή μεγάλες τουριστικές μονάδες. Ως εκ τούτου, απαιτείται συλλογική δράση και κοινή ευθύνη, δηλαδή, μια δυναμική διαδικασία διαβούλευσης και συντονισμού στην οποία θα πρέπει να μετέχουν όλα τα Υπουργεία που έχουν συναφείς αρμοδιότητες, η Τοπική Αυτοδιοίκηση με τη νέα της θεσμική μορφή και χωρική κλίμακα, καθώς και οι φορείς, οι εκπρόσωποι της επιστήμης, οι κοινωνικοί εταίροι, οι επιχειρήσεις και η Κοινωνία των Πολιτών.

Άρα είναι κύριο πρόταγμα ο χωρικός σχεδιασμός με στόχο την ανάπτυξη, η εθνική στρατηγική σε κάθε τομέα και η απόφαση για το ποιος και πώς συντονίζει δημοκρατικά τις τομεακές πολιτικές σε αυτή την κατεύθυνση, ώστε να είναι δυνατή και η εφαρμογή του.

Οι πόλεις είναι σήμερα, ο βασικότερος τόπος συνάθροισης πληθυσμών, ο κυριότερος χώρος συνεύρεσης πολιτισμών, ο σπουδαιότερος πόλος οικονομικής ανάπτυξης, και το ισχυρότερο πεδίο κοινωνικών δραστηριοτήτων. Η νέα πόλη θα πρέπει να αναζητήσει τους τρόπους με τους οποίους θα μπορέσει να θέσει σε ουσιαστική λειτουργία τους ελεύθερους και κοινόχρηστους χώρους και να ανακατανείμει τις διάφορες χρήσεις προς όφελος της ποιότητας ζωής των πολιτών.

Οφείλουμε να διερευνήσουμε πως θα ανασχεδιαστεί η πρόσβαση στην πόλη με τρόπο που να κρατά τους κατοίκους της, πως θα ενσωματώνει τις λειτουργίες αλλά και το εύρος των προαστίων της αλλά και πως θα «ανακυκλώνει ή αναδιατάσσει» τους χώρους της ώστε να αποδίδονται προς χρήση για τις εκάστοτε ανάγκες των κατοίκων της. Μαζί πρέπει να διερευνήσουμε το εύρος και το βάθος συμμετοχής του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα στην ανάπτυξη και στο σχεδιασμό της, ιδιαίτερα στην τρέχουσα συγκυρία που ο χωρικός σχεδιασμός ως βασική προτεραιότητα κρατικής μέριμνας δείχνει να εγκαταλείπεται από το αρμόδιο Υπουργείο.

Με αυτές τις σκέψεις και με δεδομένο ότι το αρμόδιο υπουργείο σχεδόν δυο μήνες και κάτι πριν την εκπνοή της προθεσμίας υποβολής δηλώσεων του προηγούμενου νόμου κρατά κλειστά τα χαρτιά του, απέναντι στους επιστημονικούς φορείς, την αυτοδιοίκησης αλλά και τους πολίτες, θα θέλαμε να συμβάλουμε στο διάλογο δημιουργικά διατυπώνοντας τα ακόλουθα ερωτήματα:

Ο Ν.4014/2011, συζητήθηκε και ψηφίστηκε με συνοπτικές διαδικασίες. Ομοίως εν μέσω θέρους συζητήθηκε και ψηφίστηκε ο Ν.4178/2013. Η συζήτηση και για το νέο νόμο γίνεται εν μέσω θέρους. Πόσο ουσιαστική μπορεί να είναι μια διαβούλευση για ριζική αλλαγή του νόμου για τις ρυθμίσεις αυθαιρέτων όταν αρχές Οκτωβρίου εκπνέει η προθεσμία υποβολής δηλώσεων του ισχύοντος Νόμου;

Ο πολεοδομικός σχεδιασμός έχει βαλτώσει, ιδιαίτερα μετά την εφαρμογή του Ν.4269 για τον οποίο εκκρεμούν αποφάσεις και διατάγματα για την εφαρμογή του. Πρακτικά, αυτή τη στιγμή ΔΕΝ υπάρχει η δυνατότητα να ξεκινήσει ΟΥΤΕ μια πολεοδομική μελέτη αφού δεν έχουν καθοριστεί τεχνικές προδιαγραφές για το νέο μοντέλο σχεδιασμού. Πως λοιπόν θα γίνουν «γρήγορα» πολεοδομικές παρεμβάσεις για τις περιοχές αυθαιρέτων;Πως οι όποιες παρεμβάσεις θα υπηρετούν τον ορθολογικό χωρικό Σχεδιασμό;

Η εμπειρία πέντε ετών τακτοποιήσεων καταδεικνύει ότι πίσω από αρκετές περιπτώσεις αυθαιρέτων κρύβονται σοβαρά ιδιοκτησιακά προβλήματα, για παράδειγμα οι οικοδομές σε εξ αδιαιρέτου γήπεδα σε εκτός σχεδίου περιοχές. Πως θα αντιμετωπιστούν αυτά τα προβλήματα που η τακτοποίηση δεν αντιμετωπίζει αλλά ταλανίζουν καθημερινά τον κόσμο γεμίζοντας τις αίθουσες των δικαστηρίων της χώρας;

Σε τι διαφοροποιείται η λογική των ρυθμίσεων του νέου νόμου από τον προηγούμενο; Πρόκειται για ένα νομοσχέδιο με νομοτεχνικές μικρές αλλαγές στον προηγούμενο νόμο ή επέρχεται πλήρης ανατροπή στη φιλοσοφία αλλά και στις διαδικασίες;Τι αναμένεται τι επιδιώκετε με την απόπειρα αλλαγής του νόμου;

Σε τι κατάσταση βρίσκεται η χώρα, από άποψη αυθαίρετης δόμησης συγκρινόμενη με άλλες χώρες των Βαλκανίων και της Ευρώπης (Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία). Έχουν αξιολογηθεί διαδικασίες τακτοποίησης άλλων χωρών; Ποια είναι η διεθνής πρακτική και ποια η στάση της ΕΕ;

Η μεταφορά συντελεστή δόμησης στο παρελθόν είχε κριθεί ως αντισυνταγματική. Πως θα διαφοροποιηθεί η εφαρμογή της ΜΣΔ ώστε να ξεπεραστούν ζητήματα αντισυνταγματικότητας;
Με δεδομένο ότι τα στοιχεία των δηλώσεων αυθαιρέτων καταγράφονται ηλεκτρονικά, ποιο είναι το προφίλ των αυθαιρέτων της χώρας μετά από πέντε χρόνια καταγραφής; Ποιο το προφίλ των αυθαιρέτων στην Κρήτη;

Εκτός από ελάχιστα στατιστικά στοιχεία για το ύψος των προστίμων, δεν υπάρχουν επίσημα στατιστικά που να συνδυάζονται με δημογραφικά, οικονομικά ή κοινωνικά χαρακτηριστικά. Θα γίνει κάτι ώστε να υπάρχει υπόβαθρο επιστημονικής μελέτης για τα αυθαίρετα από το Υπουργείο ή την ΕΛΣΤΑΤ ή θα συνεχίσουμε χαράσσουμε πολιτικές εμπειρικά;

Από τα στοιχεία των δηλώσεων που έχουν υποβληθεί για την Κρήτη μέχρι το τέλος του 2015, το ΤΕΕ/ΤΑΚ αναφέρει ότι το μέσο πρόστιμο για την Περιφέρεια Κρήτης διαμορφώνεται σε 7.819€ και η μέση επιφάνεια υπερβάσεων δόμησης φτάνει τα 152 τ.μ. Επίσης το 47,4% (σχεδόν 100 εκ. ευρώ από τα 210 συνολικά για την Κρήτη) των βεβαιωμένων προστίμων προέρχεται από το Νομό Ηρακλείου. Τι ποσά από αυτά θα διατεθούν για την άρση των οξυμένων πολεοδομικών προβλημάτων στο Ηράκλειο;
 
Επειδή λοιπόν τα αυθαίρετα ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ το πρόβλημα, αλλά ΛΥΣΕΙΣ σε προβλήματα άλλων εποχών θεωρούμε ότι με αυτή τη λογική θα πρέπει να εκκινήσει ένας σοβαρός και ειλικρινής διάλογος, χωρίς εισπρακτική λογική, χωρίς πίεση χρόνου, με μοναδικό γνώμονα την ανακούφιση των πολιτών και την προστασία του πλούτου της χώρας μας. Σε αυτό το διάλογο το ΤΕΕ/ΤΑΚ θα είναι παρών με προτάσεις και ολιστική θεώρηση.

Επειδή δεν πρέπει να επιτρέψουμε τα αυριανά αυθαίρετα να αποτελούν τη λύση για τα προβλήματα που συσσώρευσε η σημερινή ύφεση και η κρίση που πλήττουν τη χώρα, πιστεύουμε ότι πρέπει να εκκινήσει η διαβούλευση από μηδενική βάση και να παραταθεί τουλάχιστον μέχρι το τέλος του 2017 η προθεσμία υποβολής δηλώσεων του Ν.4178.

Ο νέος νόμος, όπως θα προκύψει από το διάλογο από την κοινωνία θα πρέπει να συνδυαστεί με την εφαρμογή της ταυτότητας κτιρίου, με την ηλεκτρονική αδειοδότηση και με υιοθέτηση σοβαρών πολεοδομικών προγραμμάτων για ολόκληρη τη χώρα πριν να είναι πολύ αργά. Η κοινωνία δεν περιμένει. Δίνει λύσεις στα καθημερινά προβλήματα, είτε νόμιμα ή αυθαίρετα. Στο χέρι όλων μας είναι οι δράσεις μας να είναι συντεταγμένες ώστε βγει ο τόπος από το τέλμα. _

Τοποθέτηση του ΓιάννηΧαρωνίτη,
Αεροναυπηγού - Μηχανολόγου Μηχανικού,
Προέδρου της  Δ.Ε. ΤΕΕ/ΤΑΚ