Μία ανάδοχη μητέρα μιλά για τη ζωή της: Δεν βοηθάς ένα παιδί. Επιλέγεις τη σχέση

«Για τα κορίτσια μας είμαστε σημείο αναφοράς. Είναι γυναίκες πλέον. Δεν μας λένε "μπαμπά" και "μαμά" αλλά είμαστε οικογένεια. Για μας ήταν ένα δώρο. Μας έχουν πει πολλά συγκινητικά λόγια κατά καιρούς αλλά τα πιο βαθιά ξετυλίγονται μέρα με τη μέρα, κάθε στιγμή που ζούμε, που αγκαλιαζόμαστε, που μαλώνουμε, που μοιραζόμαστε. Χαιρόμαστε που τα βλέπουμε να ανθίζουν, να φτιάχνουν τις ζωές τους και είμαστε πάντα εκεί».

Η Βασιλική Φυτώκα, εκπαιδευτικός, από τη Θεσσαλονίκη, περιγράφει στο ΑΠΕ- ΜΠΕ πώς οδηγήθηκαν με τον σύζυγό της στην επιλογή της αναδοχής πριν από περίπου 15 χρόνια, για δύο αδελφές, ηλικίας 12 και 15 ετών, που ζούσαν σε ίδρυμα, την ίδια εποχή που ως άτεκνο ζευγάρι ετοιμάζονταν να μπουν στη διαδικασία να υιοθετήσουν παιδί. Καθώς σκιαγραφεί τη σχέση με τα κορίτσια της, καμιά "σκιά" δεν υπάρχει, παρά μόνο φως, χαρά, αγάπη, θαλπωρή. Αρνείται κατηγορηματικά ότι "βοήθησε" τα παιδιά, αντιθέτως δείχνει ευγνωμοσύνη για αυτή τη βαθιά ειλικρινή σύνδεση, που διαρκώς εξελίσσεται.

"Δεν βοηθάς ένα παιδί. Επιλέγεις τη σχέση"

«Αυτό που επιλέγεις είναι η σχέση, δεν ξεκινάς από το γεγονός "να βοηθήσω ένα ανήμπορο παιδί", δηλαδή εσύ είσαι ο δυνατός και προσφέρεις; Κάποτε μια καταπληκτική κοινωνική λειτουργός μου είχε πει "Ποτέ μα ποτέ μην πεις στο παιδί εγώ που σε έσωσα... δεν είναι αλήθεια", γιατί στη σχέση δίνεις και παίρνεις. Ύστερα, σε πρακτικό επίπεδο, βοηθάς για την εκπαίδευση, περίθαλψη. Και φυσικά αν το παιδί έρχεται, που συνήθως έτσι είναι, από ένα άγνωστο και δύσκολο περιβάλλον, εσύ ως ανάδοχος "στηρίζεις"» , αναφέρει χαρακτηριστικά η κ. Φυτώκα και εμφατικά συμπληρώνει «πρέπει να έχει και ο ανάδοχος ουσιαστική συμβουλευτική υποστήριξη από καταρτισμένους, εκπαιδευμένους ειδικούς επιστήμονες».

Η κ. Φυτώκα καταθέσει την εμπειρία της στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, με αφορμή επιστημονική ημερίδα που διοργανώνει το "Δίκτυο Αναδόχων Γονέων και Εθελοντών για την εξωϊδρυματική κοινωνική φροντίδα των ανηλίκων" (σωματείο μη κερδοσκοπικό), την Κυριακή 31 Μαρτίου, με θέμα: "Η αναδοχή και η υιοθεσία στο Σύστημα Κοινωνικής Φροντίδας των Ανηλίκων: Η οργάνωση και δικτύωση κοινωνικών και δικαστικών υπηρεσιών μετά το Ν. 4538/2018, ως προϋπόθεση αποτελεσματικής εφαρμογής των εξωϊδρυματικών θεσμών".

Σε μια τέτοια σχέση (αναδόχου -παιδιού) δεν μπορεί να υπάρχει κτητικότητα, σχολιάζει η κ. Φυτώκα, «τα παιδιά δεν σου "ανήκουν", έχουν δική τους προσωπικότητα, δεν ταυτίζεστε» και αναφέρει τις επαφές που κράτησαν τα παιδιά με τη φυσική οικογένεια, από την οποία είχαν απομακρυνθεί. «Συνέχισαν τη σχέση τους με την φυσική οικογένεια και ακόμη πιο στενή σχέση με τα άλλα αδέλφια τους, τα οποία βρίσκονταν σε άλλες ανάδοχες οικογένειες, Την Πρωτοχρονιά ήθελαν να πηγαίνουν στη φυσική τους οικογένεια, θα μπορούσε να ήταν δύσκολο για μένα αλλά ήταν κατανοητό, ήθελαν να μοιραστούν λίγη από την ευτυχία, ήξεραν ότι πίσω είχαν την ασφάλεια και την αγάπη μας και ήθελαν να προσφέρουν κάτι από αυτά. Αν κολλήσεις σε τέτοια τυπικά πράγματα, έχεις χάσει το νόημα».

Η πενηντατριάχρονη εκπαιδευτικός προτρέπει τα ζευγάρια να είναι ανοιχτά στην ιδέα της αναδοχής, να μην παραμένουν δέσμια σε έναν σκοπό, σε μία απόλυτη λύση έτσι όπως την έχουν σχεδιάσει. «Είχαμε την τύχη, την ευκαιρία ίσως, να δούμε ότι ήταν μια υπέροχη προοπτική. Ίσως κάποιοι άνθρωποι να έχουν ανάγκη ένα μικρούλι, ένα μωρό για να το χαϊδεύουν, να το αγκαλιάζουν, όμως σας διαβεβαιώ δεν έχει σημασία η ηλικία για μία ζεστή αγκαλιά» . «Θα έλεγα σε όλους: Τολμήστε το, να έχετε μία σχέση ανοικτή, να τη ζείτε κάθε στιγμή παράλληλα με υποστήριξη επιστημόνων. Και ελπίζω αυτή η ημερίδα να ανοίξει το δρόμο σε μία καλύτερη και πιο οργανωμένη συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων φορέων» σημειώνει.

Στην αναδοχή, όπως και στη φυσική οικογένεια, δεν υπάρχει "εύκολο" παιδί

Στην αναδοχή, στην υιοθεσία, όπως και στη φυσική οικογένεια δεν υπάρχει "εύκολο" παιδί, όπως λέει η κ. Φυτώκα, όμως είναι απαραίτητο το ταίριασμα, η χημεία και περιγράφει πώς τη στιγμή που ήταν έτοιμοι με το σύζυγό της για υιοθεσία αντίκρισαν μία προοπτική που ήρθε ως λύση "μεγαλοφυής", ως χάδι νομοτελειακό. «Αρχικά, πριν τις γνωρίσουμε, είχαμε αποφασίσει να πάμε για υιοθεσία και παράλληλα συμμετείχαμε σε βραχυχρόνιες φιλοξενίες παιδιών ως εθελοντές. Ετσι ήρθαν τα κορίτσια σπίτι μας, μας έδωσαν πολλή χαρά, ήταν μία ζωντανή σχέση και εκεί που είχαμε διλήμματα προέκυψε μία "μεγαλοφυής" απάντηση» σε όλα τα ερωτήματα, λέει η κ. Φυτώκα. «Αναπτύξαμε μία σχέση που είχε φυσική ροή από την αρχή, για μένα ήταν αδύνατο να τα επιστρέψουμε στο ίδρυμα. Αιτηθήκαμε αναδοχή, στην αρχή για Σαββατοκύριακα και καλοκαίρι, ζητήθηκε βέβαια και η συναίνεση των παιδιών» εξηγεί.

«Όταν αγαπάμε να ζούμε "μαζί", να δημιουργούμε και να εξελισσόμαστε, ξεπερνάμε ως άνθρωποι τις κρυφές προσδοκίες, δεν έχουμε "δεύτερες σκέψεις"» , σημειώνει η Βασιλική Φυτώκα, δίνοντας το στίγμα, την πεμπτουσία της αναδοχής. Το ίδιο ακριβώς επισημαίνει και η Ελένη Γεώργαρου, νομικός -εμπειρογνώμων παιδικής προστασίας και πρόεδρος του σωματείου «Δίκτυο Αναδόχων Γονέων και Εθελοντών για την εξωϊδρυματική φροντίδα των ανηλίκων»: ότι όσοι επιλέγουν την αναδοχή πρέπει να γνωρίζουν ξεκάθαρα ποιος είναι ο ρόλος τους και μέχρι πού φτάνουν οι αρμοδιότητές τους, να μην έχουν "ανομολόγητες" προσδοκίες. «Η αναδοχή παιδιού σημαίνει αρχικά την παροχή φροντίδας του παιδιού στις καθημερινές του ανάγκες, δεν δημιουργεί νομικούς δεσμούς ή συγγένεια του παιδιού με τους αναδόχους γονείς όπως η υιοθεσία και έχει προσωρινό χαρακτήρα, μέχρι να βρεθεί μια οριστική λύση για το παιδί, που μπορεί να είναι η επιστροφή στην οικογένειά του, η υιοθεσία του ή η μακροχρόνια παραμονή στην ανάδοχη οικογένεια».

Πώς βιώνουν την αναδοχή τα παιδιά;

Όμως πώς βιώνουν τα παιδιά την αναδοχή; «Πριν πάει σε ανάδοχη οικογένεια γίνεται ειδική κοινωνική εργασία και ψυχολογική προετοιμασία στην οποία συμμετέχει και το παιδί εάν είναι μεγαλύτερο και γνωρίζει ότι οι ανάδοχοι γονείς δεν είναι μεν οι γονείς του, αλλά είναι οι άνθρωποι που αποτελούν το πρότυπο των γονέων που τα ίδια δεν έχουν, ότι τα αγαπούν και τα διάλεξαν να τα έχουν στο σπίτι τους για να τα φροντίσουν και φυσικά γνωρίζουν ότι δεν είναι οι φυσικοί γονείς τους. Αυτό δεν εμποδίζει ένα παιδί να ενσωματωθεί στην ανάδοχη οικογένεια, γιατί έχει ανάγκη τη φροντίδα και την συναισθηματική ενδυνάμωση από οπουδήποτε και εάν προέρχεται» τονίζει η νομικός -εμπειρογνώμων παιδικής προστασίας Ελένη Γεώργαρου. «Ιδιαίτερη ψυχολογία έχουν τα παιδιά που απομακρύνονται ξαφνικά από το οικογενειακό τους περιβάλλον για να προστατευθούν και τότε "χάνουν κυριολεκτικά τη γη κάτω από τα πόδια τους" γιατί βρίσκονται στο άγνωστο περιβάλλον ενός νοσοκομείου ή ιδρύματος, χωρίς να έχουν δίπλα τους κανένα γνώριμο πρόσωπο» υπογραμμίζει. 

Όπως υποστηρίζει η κ. Γεώργαρου «η αναδοχή είναι θεσμός που αντικαθιστά το προνοιακό μέτρο της ανατροφής σε ίδρυμα ώστε να μην υπάρχουν για το παιδί οι συνέπειες του ιδρυματισμού, η περιθωριοποίηση και ο κοινωνικός στιγματισμός. Η αναδοχή προβλέπεται από την ελληνική νομοθεσία ήδη από το 1992, αλλά εφαρμόστηκε ελάχιστα μετά το 1993 λόγω έλλειψης βούλησης της Πολιτείας να επιβάλει εξωϊδρυματικούς θεσμούς προστασίας των παιδιών».

Στην παιδική προστασία και με βάση τον τελευταίο νόμο 4538/2018, «Μέτρα για την προώθηση του θεσμού της αναδοχής και της υιοθεσίας» εμπλέκονται δικαστικές, κοινωνικές και υπηρεσίες ψυχικής υγείας του παιδιού και του εφήβου (εισαγγελείς, δικαστές, κοινωνικές υπηρεσίες Δήμων, Περιφερειών, Ιδρυμάτων, νοσοκομεία ). Στόχος της επιστημονικής ημερίδας στη Θεσσαλονίκη, όπως εξηγεί η κ. Γεώργαρου «είναι η καλύτερη δικτύωση όλων αυτών των κοινωνικών υπηρεσιών ώστε να έχουν έναν κοινό τρόπο και κοινά εργαλεία κοινωνικής εργασίας προς όφελος του παιδιού, δηλαδή της ταχύτερης αποκατάστασής του σε οικογενειακή φροντίδα». Η πρόεδρος του σωματείου «Δίκτυο Αναδόχων Γονέων και Εθελοντών για την εξωϊδρυματική φροντίδα των ανηλίκων» υποστηρίζει ότι γίνονται προσπάθειες ώστε η κάθε υπηρεσία να μη λειτουργεί αποσπασματικά και με εσωστρέφεια αλλά σε ένα θεσπισμένο πλαίσιο συνεργασίας και συναντίληψης των προβλημάτων ενός παιδιού. «Το τραγικότερο από όλα είναι ότι όταν ένα παιδί φύγει από τη βιολογική του οικογένεια για λόγους προστασίας του, βρίσκεται ολομόναχο, να «κινείται» σε ένα σύστημα με συνεχή εναλλαγή προσώπων και κανένα δικό του άνθρωπο» σχολιάζει η κ. Γεώργαρου.

Η ημερίδα πραγματοποιείται την Κυριακή στις 10.00 π.μ στο κτίριο του Δικηγορικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης, Αμφιθέατρο "Ιωάννης Μανωλεδάκης", (Τσιμισκή 103 Διαγώνιος ) και οργανώνεται στο πλαίσιο του Έργου "Οργάνωση και Ενίσχυση Δράσεων Κοινωνικής Συνοχής, Προστασίας Περιβάλλοντος, Πολιτιστικής Δημιουργίας και Καινοτόμων Πρωτοβουλιών Δικτύωσης Νέων στη Μακεδονία Θράκη" και διακριτικό τίτλο "Νεανικές δράσεις", που οργανώνει η Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς με την υποστήριξη του Υπουργείου Εσωτερικών, Τομέας Μακεδονίας - Θράκης".