Άρωμα Κρήτης στη δημιουργία Ρομπότ που βοηθάει ηλικιωμένους

Καθημερινά κινείται διακριτικά στο χώρο του σπιτιού. Παρακολουθεί και συμμετέχει στο μαγείρεμα του μεσημεριανού φαγητού, φροντίζει, ώστε ο ηλικιωμένος που έχει υπό την επίβλεψή του να μην ξεχάσει να πάρει τα χάπια του, και τον βοηθά σε περίπτωση πιθανής πτώσης του. Δεν είναι απλώς ένας υπάκουος υπηρέτης, αφού είναι σε θέση να λάβει αποφάσεις και ξέρει πότε και πώς μπορεί να επέμβει για οτιδήποτε χρειαστεί.

Πρόκειται για το ρομπότ-οικιακό βοηθό RAMCIP, ένα καινοτόμο ρομποτικό σύστημα για παροχή βοήθειας στην οικιακή καθημερινότητα των ηλικιωμένων, την υποστήριξη της ανεξάρτητης διαβίωσης και της ποιότητας ζωής τους, με έμφαση σε άτομα με ήπια νοητική διαταραχή (ΗΝΔ) και σε αρχικά στάδια της νόσου Αλτσχάιμερ.

Αναπτύσσεται από το ερευνητικό έργο RAMCIP (Robotic Assistant for MCI Patients at home), το οποίο χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση στο πλαίσιο του προγράμματος Horizon 2020. Το έργο άρχισε το 2015, έχει τριετή διάρκεια και προϋπολογισμό περίπου 4 εκατομμυρίων ευρώ.

Το ρομπότ αναπτύσσεται από μία κοινοπραξία εταίρων από την Ευρώπη και συγκεκριμένα από την Ελλάδα, τη Γερμανία, την Ιταλία, την Ισπανία, την Πολωνία και την Αγγλία. Η κοινοπραξία περιλαμβάνει πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα, εταιρείες και οργανισμούς παροχής υπηρεσιών υγείας σε ηλικιωμένους με νόσο Αλτσχάιμερ.

Από την Ελλάδα συμμετέχουν το Ινστιτούτο Τεχνολογιών, Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΙΠΤΗΛ) του Εθνικού Κέντρου Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης (ΕΚΕΤΑ) στη Θεσσαλονίκη, το οποίο συντονίζει το έργο, και το Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ) της Κρήτης. Στην ομάδα του έργου συμμετέχουν συνολικά τουλάχιστον 60 άτομα από όλους τους φορείς. Πάνω από το ένα τρίτο είναι Έλληνες, που στην πλειονότητά τους εργάζονται στη Θεσσαλονίκη, στην ομάδα του ΙΠΤΗΛ.

«Το ρομπότ αναπτύσσεται ειδικά για ηλικιωμένους με ήπια νοητική διαταραχή ή σε αρχικό στάδιο της νόσου Αλτσχάιμερ. Τα άτομα αυτά αντιμετωπίζουν συχνά δυσκολίες στην εκτέλεση καθημερινών δραστηριοτήτων στον οικιακό χώρο τους. Η παροχή κατάλληλης υποστήριξης στην καθημερινότητά τους μέσα από ρομποτικά συστήματα μπορεί να ενισχύσει την αυτονομία και την ποιότητα ζωής τους. Σκοπός είναι ο ρομποτικός οικιακός βοηθός να μπορεί να αναλάβει κάποια από τα καθήκοντα του ανθρώπου-φροντιστή για περιορισμένα χρονικά διαστήματα, ενισχύοντας τον ασθενή στην εκτέλεση σειράς καθημερινών δραστηριοτήτων», εξηγεί στη «Θ» ο επιστημονικός υπεύθυνος του έργου, διευθυντής του Ινστιτούτου Τεχνολογιών Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών (ΙΠΤΗΛ) του Εθνικού Κέντρου Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης (ΕΚΕΤΑ), Δημήτριος Τζοβάρας.

Πως λειτουργεί

«Η μορφή του ρομπότ RAMCIP είναι μιας ρομποτικής πλατφόρμας, με ρομποτικό βραχίονα και χέρι, ικανής για αυτόνομη μετακίνηση στο χώρο, επικοινωνία με το χρήστη και χειρισμό αντικειμένων και συσκευών. Το ρομπότ περιλαμβάνει εξελιγμένες μεθόδους παρακολούθησης και μοντελοποίησης του ηλικιωμένου χρήστη και του περιβάλλοντός του, καθώς και μεθόδους συμπερασμού για το πότε και πώς πρέπει ιδανικά να επέμβει, με προνοητικό και ταυτόχρονα διακριτικό τρόπο. Οι νοητικές λειτουργίες του ρομπότ πλαισιώνονται από ένα σύνολο εξελιγμένων δυνατοτήτων, αφενός για την επικοινωνία με το χρήστη (δυναμικά αναπροσαρμοζόμενες πολυτροπικές διεπαφές, χρήση τεχνολογιών αναγνώρισης συναισθημάτων και επαυξημένης πραγματικότητας), αφετέρου για τον επιδέξιο χειρισμό οικιακών συσκευών και αντικειμένων αλλά και για την υποστήριξη ασφαλούς φυσικής επαφής ανάμεσα στο ρομπότ και στο χρήστη του», επισημαίνει ο κ. Τζοβάρας.

Ο ίδιος τονίζει ότι τα σενάρια χρήσης του ρομπότ είναι ειδικά σχεδιασμένα, λαμβάνουν υπόψη τις ανάγκες ασθενών με ήπια νοητική διαταραχή και αφορούν την παρακολούθηση και την υποστήριξη των δραστηριοτήτων του μαγειρέματος, της κατανάλωσης φαγητού και υγρών και της λήψης φαρμακευτικών αγωγών, την παροχή βοήθειας σε περίπτωση αναγνώρισης πτώσης του ηλικιωμένου, καθώς και τον εντοπισμό πεσμένων αντικειμένων στο πάτωμα που μπορεί να οδηγήσουν σε πτώση.

«Κοινός τόπος των σεναρίων χρήσης είναι η αναγνώριση ανωμαλιών στη συμπεριφορά του ατόμου και η προνοητική αλλά διακριτική παρέμβαση του ρομπότ, ώστε να βοηθήσει, όταν χρειάζεται. Επιπρόσθετα τα σενάρια χρήσης περιλαμβάνουν αναγνώριση των συναισθημάτων του χρήστη και αντίστοιχες μεταβολές στη συμπεριφορά του ρομποτικού συστήματος. Στόχος είναι η πρόκληση θετικών συναισθημάτων, ενώ παρέχεται η δυνατότητα για απομακρυσμένη επικοινωνία του χρήστη με συγγενείς και φίλους μέσω του ρομπότ. Ακόμη τα σενάρια χρήσης περιλαμβάνουν νοητικά παιχνίδια, τα οποία παρέχονται στον ηλικιωμένο μέσα από το ίδιο το ρομπότ», εξηγεί ο κ. Τζοβάρας.

Η ασφάλεια

Η ασφάλεια των χρηστών αλλά και του ίδιου του ρομποτικού συστήματος είναι από τους κύριους στόχους του έργου, καθώς και βασική προϋπόθεση για την εγκατάσταση του ρομπότ σε σπίτια.
«Για το σκοπό αυτό τα μηχανικά μέρη του ρομπότ είναι σχεδιασμένα, ώστε να ελαχιστοποιούνται οι κίνδυνοι από επαφές. Παράλληλα στο πλαίσιο του έργου αναπτύσσονται εξελιγμένοι αλγόριθμοι, που διασφαλίζουν αφενός ότι η κίνηση του ρομπότ γίνεται με τρόπο που ελαχιστοποιεί την πιθανότητα ανεπιθύμητων επαφών με το χρήστη και το περιβάλλον, αφετέρου ότι σε περίπτωση επαφών τα μηχανικά μέρη θα έχουν συμπεριφορά υποχωρητική, ώστε να διασφαλίζεται η ασφάλεια του χρήστη σε κάθε περίπτωση», εξηγεί στη «Θ» ο μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Ινστιτούτο Τεχνολογιών, Πληροφορικής και Επικοινωνιών του ΕΚΕΤΑ Δημήτρης Γιακουμής.

Ο ίδιος επισημαίνει ότι με την πρόοδο της τεχνολογίας αναπτύσσονται διαρκώς καινοτόμες λύσεις πληροφορικής, που μπορούν να βοηθήσουν σε περιπτώσεις ατόμων με άνοια. Στο συγκεκριμένο τομέα της ρομποτικής τα τελευταία χρόνια έχουν αναπτυχθεί πειραματικά συστήματα, που έχουν στόχο την παροχή είτε μιας αίσθησης συντροφιάς σε άτομα με άνοια είτε υπενθυμίσεων, για παράδειγμα για φαρμακευτικές αγωγές, ή και ασκήσεων νοητικής ενδυνάμωσης.

«Το ρομπότ RAMCIP συνδυάζει τα παραπάνω, προσθέτοντας στις υποστηρικτικές λειτουργίες του εξελιγμένους και ασφαλείς ρομποτικούς χειρισμούς για χειρισμό αντικειμένων και συσκευών, εξελιγμένες δυνατότητες επικοινωνίας ανθρώπου-ρομπότ, καθώς και εξελιγμένες δυνατότητες παρακολούθησης των δραστηριοτήτων του χρήστη αλλά και λήψης αποφάσεων. Έτσι το ρομπότ είναι ικανό να παρατηρεί τη συμπεριφορά του χρήστη και να επεμβαίνει με τρόπο προνοητικό και ταυτόχρονα διακριτικό, για να βοηθήσει, όταν κριθεί απαραίτητο, εστιάζοντας σε σενάρια χρήσης ιδιαίτερα σημαντικά κυρίως για άτομα με ήπια νοητική διαταραχή. Τα στοιχεία αυτά το καθιστούν μία ιδιαίτερα καινοτόμα και πρωτοπόρο ρομποτική λύση για παροχή βοήθειας σε ηλικιωμένους με ήπια νοητική διαταραχή», σημειώνει ο κ. Γιακουμής.

Οι πρώτες δοκιμές

Στην παρούσα φάση έχει αναπτυχθεί το αρχικό πρωτότυπο του ρομπότ, το οποίο βρίσκεται στο στάδιο προκαταρκτικών δοκιμών και βελτιώσεων, ώστε μέσα στο 2017 να ολοκληρωθεί η υλοποίηση της δεύτερης και τελικής έκδοσης.

«Οι προκαταρκτικές δοκιμές της πρώτης έκδοσης του ρομπότ γίνονται σε δεκαπέντε ηλικιωμένους πολίτες στην Πολωνία. Το τελικό πρωτότυπο του ρομπότ RAMCIP θα δοκιμαστεί πειραματικά σε ηλικιωμένους πολίτες, ασθενείς με ήπια νοητική διαταραχή και σε αρχικό στάδιο της νόσου Αλτσχάιμερ στις πόλεις Λούμπλιν (Πολωνία) και Βαρκελώνη (Ισπανία). Μέχρι το τέλος του έργου το ρομπότ θα δοκιμαστεί πειραματικά σε πάνω από 30 ηλικιωμένους πολίτες, ενώ στη Βαρκελώνη θα δοκιμαστεί σε δώδεκα διαφορετικά σπίτια ασθενών», τονίζει ο κ. Τζοβάρας.

Επιπλέον αναφέρει ότι προς το παρόν η πιλοτική αξιοποίηση του ρομπότ εστιάζει στις χώρες της Ισπανίας και της Πολωνίας, όπου θα γίνουν και οι δοκιμές στο πλαίσιο του έργου. Με την ολοκλήρωση της ανάπτυξης του τελικού πρωτότυπου μέσα στο 2017 το ενδιαφέρον για μελλοντική αξιοποίηση του ρομπότ ενδέχεται να διευρυνθεί, εντάσσοντας σταδιακά και ελληνικούς φορείς στους ενδιαφερόμενους.

«Το κόστος αγοράς ενός τέτοιου ρομποτικού συστήματος θα ήταν αρκετά υψηλό. Ίσως στο μέλλον με την περαιτέρω πρόοδο της τεχνολογίας να μειωθεί. Παρ’ όλα αυτά το ρομπότ στοχεύει σε ασθενείς με ήπια νοητική διαταραχή, τους οποίους δεν θα μπορεί πλέον να υποστηρίξει, αν η διαταραχή εξελιχθεί σε προχωρημένη νόσο Αλτσχάιμερ. Για τους λόγους αυτούς η πιθανή μελλοντική εμπορική εκμετάλλευση του ρομπότ θα εστιάσει σε μοντέλα leasing, ώστε ο ασθενής και οι συγγενείς του να νοικιάζουν το ρομπότ για όσο καιρό το χρειάζονται, μειώνοντας έτσι σημαντικά το κόστος. Τελικός στόχος είναι το ρομπότ να αποτελεί μία λύση συμφέρουσα σε σχέση με το κόστος που έχει σήμερα η υποστήριξη ασθενών με ήπια νοητική διαταραχή», εξηγεί ο κ. Τζοβάρας.

Πηγή: http://makthes.gr