Η Σπιναλόγκα, η ασθένεια και ο εγκλεισμός

"Σπιναλόγκες με οχυρά τείχη, δεν υπάρχουν πια στις μέρες μας. Ό,τι συμβαίνει στο Παγκόσμιο χωριό, δεν θ΄αργήσει να δρασκελίσει και το δικό μας κατώφλι. Τώρα, είναι καιρός λοιπόν, ν΄αποθησαυρίσουμε το μήνυμα της Σπιναλόγκας όπως πρέπει. Πέρασαν 60 χρόνια ! Το μήνυμα στο μπουκάλι που έστειλαν οι απέναντι, έχει φτάσει πια στην ακτή μας. Ας το λάβουμε. Τους το οφείλουμε".

Τα παραπάνω ανέφερε ο Δήμαρχος Αγίου Νικολάου κ. Αντώνης Ζερβός στον χαιρετισμό του, στην εσπερίδα που οργάνωσε το Μουσείο Ιατρικής Κρήτης στην Βασιλική του Αγίου Μάρκου ( 23/6) με θέμα : "Η Σπιναλόγκα, η ασθένεια και ο εγκλεισμός. 60 χρόνια μετά το κλείσιμο του Λεπροκομείου".

Συγκεκριμένα ο Δήμαρχος Αγίου Νικολάου, στον χαιρετισμό του μεταξύ άλλων ανέφερε :
"Πέρασαν 60 χρόνια από τότε που ο τελευταίος ασθενής διάβηκε την πύλη της καστροπολιτείας της Σπιναλόγκα, για να την αφήσει πίσω του χωρίς επιστροφή.
60 χρόνια που το Νησί δεν κατοικείται πια. Που δεν είναι το χωνευτήρι κουτσουρεμένων σωμάτων, τόπος εναπόθεσης άλυτων κοινωνικών πονοκεφάλων. Ένα κομμάτι γης που υπάρχει και δεν υπάρχει μεταξύ της πραγματικότητας και της λήθης, κάτι σαν πύλη των νεκρών μέσα στον κόσμο των ζωντανών.

Το περιγράφει πολύ γλαφυρά ο Επαμεινώνδας Ρεμουντάκης, ο Σητειακός νέος φοιτητής που κυνηγήθηκε από τα έδρανα της Νομικής Αθηνών γιατί νόσησε από την καταραμένη αρρώστια και, έγκλειστος στο κολαστήριο της Σπιναλόγκας, έγινε το πρόσωπο και η φωνή της. "Προορισμός στη Σπιναλόγκα, ο θάνατος" λέει με την σπηλαιώδη ομιλία του στο σωζόμενο ντοκιμαντέρ  κι είναι η μορφή του και τα λόγια του πόνος, για τα μάτια και τ' αυτιά. Γιατί, λέει, στο νησί εξέλιπε η ελπίδα και η διάθεση για δημιουργία.

Να βγει ζωντανός κανένας από το νησί, αδύνατο. Όποιος διάβαινε την πύλη της γνώριζε πως άφηνε πίσω του για πάντα τον κόσμο. Έναν κόσμο έτσι κι αλλιώς εχθρικό για τον ασθενή με λέπρα, κάποτε ακόμα κι επικίνδυνο, αφού δεν υπήρξαν λίγες οι φορές που αναφέρθηκαν απόπειρες δολοφονίας σε βάρος ασθενών ή και όσων απλά ο κοινωνικός περίγυρος υποπτευόταν ότι μπορεί να νοσούν.
"Πιο πολύ απ' όλα, με πονούσε το στίγμα" λέει χαρακτηριστικά σε μεταγενέστερο ντοκιμαντέρ ο συντοπίτης μας Μανώλης Φουντουλάκης, επιζών της Σπιναλόγκας. Η ρετσινιά, που δεν περιοριζόταν στον πάσχοντα, αλλά έπιανε ολόκληρη την οικογένεια, τα νεαρά μέλη διαγραφόταν δια παντός από τις λίστες των υποψηφίων προς αποκατάσταση, γιατί ανήκαν σε "λεπρόσογο"!!! Και πέρασε καιρός πολύς ακόμα και μετά την ίαση και των τελευταίων και το κλείσιμο της Σπιναλόγκας ως λεπροκομείο, για να χωρέσει στο νου του κοινωνικού συνόλου πως η λέπρα δε μεταδίδεται με τον αέρα ή με το άγγιγμα και πως δεν είναι κληρονομική.

Σήμερα το νησί είναι ένα από τα πιο δημοφιλή αξιοθέατα της Κρήτης, δεύτερο σε επισκεψιμότητα μετά την Κνωσό, και η προσπάθεια για την ένταξή του στα μνημεία της Unesco βρίσκεται σε καλή πορεία. Η ιστορία του μακραίωνη και αξιόλογη, αν και ο πολύς κόσμος επικεντρώνεται στην περίοδο που λειτούργησε σαν λεπροκομείο ως και το κλείσιμό του. Ως Δήμος, έχουμε ευτυχήσει να βρίσκεται η Σπιναλόγκα εντός της επικράτειάς μας. Αρμενίζει ήρεμο πλοίο στα νερά της Πλάκας. Άνθρωποι και καιροί έρχονται και παρέρχονται. Εκείνη παραμένει αιώνια και απαρασάλευτη στο μπάρκο της.

Όμως, η Σπιναλόγκα δεν ανήκει μόνο σε μας. Η Σπιναλόγκα είναι πολύ μεγαλύτερη από μας, μεγαλύτερη κι από την Κρήτη κι από την Ελλάδα. Η Σπιναλόγκα είναι Ιδέα, μια στιβαρή δήλωση κατά του αποκλεισμού, είναι η διακήρυξη του ανθρώπου για ελευθερία και ισονομία, η κραυγή πως το δικαίωμα στο φως του ήλιου και στον ανοιχτό αέρα παραδίδεται σε κάθε άνθρωπο με τη γέννησή του και πως κανένας και τίποτα δε μπορεί να του το στερήσει. Είναι μια γη με τόση καταγραφή πόνου και απελπισίας και όμως - όσοι την έχετε επισκεφτεί δε μπορεί παρά να το νιώσατε- καταφέρνει με έναν τρόπο μοναδικό να μετουσιώνει τη μαυρίλα σε φως και ίαση, να φεύγεις και να την αφήνεις ξαλαφρωμένος, λες και το νησί απορροφά κάθε κακό από τη ψυχή και το σώμα.

Θέλω να πιστεύω πως τον έχουμε διαβεί πια το δρόμο αυτό, να γίνουμε πιο ώριμοι, πιο σοφοί, πιο ευαίσθητοι στον πόνο των άλλων, πιο ανοιχτόμυαλοι και ανθεκτικοί στην προκατάληψη. Μα κυρίως, πως τώρα πια μπορούμε να ακούσουμε τα λόγια του Ρεμουντάκη και να τα νιώσουμε: αυτός, ο κατατρεγμένος, ο στιγματισμένος, ο καθημαγμένος απ' την αρρώστια, ο μελλοθάνατος, με τον τρόπο του μας εξορκίζει να μη ζούμε τη ζωή μας λάθος, να μη θεωρούμε την υγεία και την καλοτυχία χρωστούμενα της ζωής, παρά να τις γιορτάζουμε ως το δώρο που είναι. Και πάνω απ' όλα, να μη στριμώχνουμε τον άτυχο στη γωνία, νομίζοντας πως η κακοτυχία του δε μας αφορά και πως, αν κλείσουμε τα μάτια, το μίασμα δε θα μπει στα σπίτια μας.

Σπιναλόγκες με ψηλά οχυρά τείχη δεν υπάρχουν πια στους καιρούς μας. Ό,τι συμβαίνει στο παγκόσμιο χωριό, δε θα αργήσει να δρασκελίσει και το δικό μας κατώφλι. Τώρα είναι ο καιρός λοιπόν να αποθησαυρίσουμε το μήνυμα της Σπιναλόγκας όπως του αξίζει. Πέρασαν 60 χρόνια. Το μήνυμα στο μπουκάλι που έστειλαν οι απέναντι, έχει φτάσει πια στην ακτή μας.
Ας το λάβουμε.
Τους το οφείλουμε !

Η παραπάνω εκδήλωση διοργανώθηκε υπό την αιγίδα του Πανεπιστημίου Κρήτης, με την υποστήριξη του Μορφωτικού Συλλόγου Επιστημών Υγείας Π.Κ, της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης και του Δήμου Ηρακλείου.