Λουκέτο στο πιο ιστορικό καφενείο του Ηρακλείου

Την ιστορική χρήση του Κουμπέ ως παραδοσιακού καφενείου σφραγίζει η τοπική Εφορεία Αρχαιοτήτων με επίσημο έγγραφο της προς το Δήμο Ηρακλείου, με το οποίο απαγορεύει την επαναλειτουργία του αναψυκτηρίου, που εδώ και δεκαετίες στεγάζεται στην καρδιά της πλατείας Κορνάρου. Ο “εξοστρακισμός” του παραδοσιακού καφενείου αναμένεται να προκαλέσει αντιδράσεις καθώς πρόκειται για μια χρήση που ήταν απόλυτα ταυτισμένη με την καθημερινότητα των δημοτών, που από νωρίς το πρωί συγκεντρώνονταν στον Κουμπέ για να πιούν τον καφέ τους, να ανταλλάξουν απόψεις, να ξεκουραστούν μετά τις αγορές τους από την κεντρική αγορά της πόλης, και να δώσουν τα ραντεβού τους. Αν το καλοσκεφτεί κανείς, αυτή η χρήση του Κουμπέ θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και προαιώνια, αφού από τότε που κατασκευάστηκε ο τζεμπιλχανές από τους Οθωμανούς αποτελούσε σημείο συνάθροισης των πολιτών που συγκεντρώνονταν για να πιούν νερό και να ξαποστάσουν από τον κάματο της μέρας. Ωστόσο με έγγραφο της η τοπική Εφορεία Αρχαιοτήτων βάζει τέλος στη λειτουργία του παραδοσιακού καφενείου, επιλέγοντας ότι η καταλληλότερη χρήση του Κουμπέ είναι η μετατροπή του σε info point, το οποίο θα παρέχει ταξιδιωτικές οδηγίες στους επισκέπτες της πόλης. 

Η επίσημη αιτιολογία που επικαλείται στο έγγραφο είναι ότι ο εσωτερικός χώρος του Κουμπέ έχει υποστεί φθορές από τη λειτουργία του παραδοσιακού καφενείου το οποίο κατά την εκτίμηση της υπηρεσίας υποβάθμιζε την αισθητική των μνημείων. Ειδικότερα όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στο έγγραφο της τοπικής Αρχαιολογίας: “Εν όψει ολοκλήρωσης του έργου “διαμόρφωσης βόρειου τμήματος της πλατείας Κορνάρου στην παλιά πόλη του Ηρακλείου” σας εφιστούμε την προσοχή στον όρο 5 της σχετικής απόφασης στον οποίο προβλέπεται : “ ο Δήμος Ηρακλείου να μεριμνήσει για την άμεση απομάκρυνση του αναψυκτηρίου από το εσωτερικό και τον περιβάλλοντα χώρο της φιλανθρωπικής κρήνης λόγω αισθητικής όχλησης και των φθορών που έχουν προκληθεί στο μνημείο καθώς και την εκπόνηση μελέτης αποκατάστασης του μνημείου σε συννενόηση με την ΕΦΑ Ηρακλείου”. Μετά την εκκένωση του χώρου και την απομάκρυνση του εξοπλισμού, η οποία θα πρέπει να πραγματοποιηθεί άμεσα θα διενεργηθεί αυτοψία προκειμένου να διαπιστωθεί το μέγεθος των φθορών και να προχωρήσουμε από κοινού στην εκπόνηση μελέτης αποκατάστασης. Επισημαίνουμε ότι η Εφορεία δεν συναινεί στην τοποθέτηση τραπεζοκαθισμάτων στο χώρο της νέας διαμορφωμένης πλατείας καθώς ο στόχος της επέμβασης είναι η ανάδειξη της βενετσιάνικης κρήνης Bembo και του οθωμανικού Σελμπιχανέ τα οποία στην προγενέστερη μορφή τους ήταν απαράδεκτα υποβαθμισμένα από τον εξοπλισμό του καφενείου και της πιάτσας των ταξί. Παρακαλούμε όπως ληφθεί υπ’ όψιν η γνώμη της Εφορείας στη σύνταξη των χαρτών που θα συνοδεύουν την Κανονιστική Πράξη που θα υποβληθεί προς έγκριση». 

Η απόφαση της Αρχαιολογίας έχει προκαλέσει προβληματισμό στη Λότζια, που ήδη έχει πάρει πρωτοβουλία για την αποκατάσταση του Κουμπέ ξεκινώντας από την αποκατάσταση του στέγαστρου με προοπτική να προχωρήσει και στο εσωτερικό του ιστορικού κτιρίου, προκειμένου να διορθωθούν οι εσωτερικές βλάβες που έχουν εντοπιστεί. Παρά το γεγονός ότι τα στελέχη της Λότζια αποφεύγουν επιμελώς να προχωρήσουν σε επίσημες δηλώσεις για το επίμαχο θέμα, είναι εμφανής η δυσαρέσκεια τους από την απόφαση της Αρχαιολογίας που εκτιμούν ότι θα πρέπει να επανεξετάσει το όλο θέμα, ώστε έστω και με αυστηρές προδιαγραφές και κανόνες να επιστρέψει την επαναλειτουργία του παραδοσιακού καφενείου. 

Είναι άλλωστε χαρακτηριστικό ότι οι δημότες περίμεναν πώς και πώς την ολοκλήρωση των εργασιών ώστε να επαναλειτουργήσει ο Κουμπές που αποτελεί ένα από τα κεντρικά σημεία συνάθροισης στην καρδιά του Ηρακλείου και αποτελεί ένα ζωντανό κύτταρο που συνδέει το ιστορικό παρελθόν με τις σύγχρονες λειτουργίες της πόλης. 

Η ιστορία της κρήνης

Η φιλανθρωπική κρήνη (σεμπίλι) κτίστηκε το 1776 από τον Χατζή Ιμπραχίμ Αγά, ο οποίος μάλιστα αφιέρωσε σχεδόν όλη του την περιουσία για τη συντήρησή της. 

Είναι το μοναδικό στο είδος του σεμπίλι που διασώζεται σήμερα. Πρόκειται για ένα κυκλικό θολωτό κτίριο με ημικυκλικά καγκελωτά παράθυρα ολόγυρα. Μπροστά από κάθε παράθυρο υπάρχει μια βρύση με μια πέτρινη λεκάνη όπου παλαιότερα συγκεντρωνόταν το νερό. 

Όπως είναι γνωστό η πόλη του Χάνδακα υπέφερε συχνά από λειψυδρία και η μέριμνα για τη μεταφορά νερού από κοντινές πηγές ήταν πρωταρχική, ενώ η κατασκευή δημοσίων κρηνών αποτελούσε, κυρίως στα χρόνια της Οθωμανικής κυριαρχίας, φιλανθρωπικό έργο. Η συγκεκριμένη κρήνη χτίστηκε μπροστά από τον Ναό του Σωτήρα, ο οποίος την περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας μετά από την προσθήκη μιναρέ, μετατράπηκε σε τέμενος της Βασιλομήτορος Βαλιδέ Σουλτάνας, το λεγόμενο Βαλιδέ Τζαμί απ’όπου πήρε την ονομασία της όλη η περιοχή. Μπροστά λοιπόν από το Ναό του Σωτήρα κατασκευάστηκε ο Κουμπές ή Τζεμπιλχανές αφενός ως έργο φιλανθρωπικό προκειμένου να παρέχει νερό στους περαστικούς αφετέρου για να μπορούν οι Οθωμανοί να πλένονται πριν να μπουν στο τζαμί για να προσευχηθούν. Ο Ναός του Σωτήρα κατεδαφίστηκε την περίοδο της Χούντας και συγκεκριμένα το 1970. Την ίδια χρονική περίοδο κινδύνευσε να κατεδαφιστεί και η κρήνη αλλά τελικά το μνημείο κατάφερε να σωθεί.

Πηγή: Εφημερίδα "Πατρίς" - Λίλιαν Δαφερμάκη