Ηράκλειο: Μια προτομή του Μίνωα Α. Καλοκαιρινού στην Κνωσό

Πέρασαν πέντε χρόνια από τότε που μια επιτροπή πολιτών ανέλαβε την πρωτοβουλία να αποδοθεί τιμή στον πρώτο ανασκαφέα της Κνωσού, τον Μίνωα Α. Καλοκαιρινό, τον άνθρωπο που, μελετώντας τους αρχαίους συγγραφείς, κατάφερε να ανακαλύψει κοντά στον άσημο μέχρι τότε οικισμό Μακρύς Τοίχος τα κατάλοιπα του μινωικού ανακτόρου. Στην επιτροπή κλήθηκαν να συμμετάσχουν συμβολικά εκπρόσωποι κομβικών φορέων του νησιού, της Εκκλησίας, της Περιφέρειας, του Δήμου Ηρακλείου, του Πανεπιστημίου και του ΤΕΙ Κρήτης. Σήμερα, και ύστερα από πολύμοχθες προσπάθειες, η προτομή είναι έτοιμη και η τελετή των αποκαλυπτηρίων θα γίνει το Σάββατο, 2 Μαρτίου 2019, στις 12.00 το μεσημέρι στον αρχαιολογικό χώρο της Κνωσού.
Στόχος της επιτροπής πολιτών ήταν να μην επιβαρυνθεί ούτε με ένα ευρώ το Ελληνικό Δημόσιο, αλλά να εξευρεθούν τα απαιτούμενα ποσά από χορηγίες ιδιωτών, κυρίως επιχειρηματιών της Κρήτης. Δεκαεπτά ιδιώτες και επιχειρήσεις ανταποκρίθηκαν πρόθυμα στην πρόσκληση, ο προϋπολογισμός για την εκτέλεση του έργου καλύφθηκε από τις πρώτες κιόλας ημέρες μετά τη σύσταση της επιτροπής και δρομολογήθηκαν αμέσως οι διαδικασίες για την κατασκευή και την τοποθέτηση της προτομής, με τη σύμφωνη γνώμη και τη συνεργασία της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ηρακλείου. Για τη διασφάλιση μιας αδιάβλητης διαδικασίας η επιτροπή ήρθε σε επικοινωνία με την Εταιρεία του Πανεπιστημίου Κρήτης με ευθύνη της οποίας προκηρύχτηκε πανελλήνιος καλλιτεχνικός διαγωνισμός, με τη συνεργασία του Καλλιτεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος, εκπρόσωποι του οποίου συμμετείχαν στην επιτροπή αξιολόγησης των έργων. Ανταποκρίθηκαν 17 γλύπτες και επιλέχτηκε η πρόταση του Αλτίν Πατσέλη.
Η Επιτροπή θεωρεί ότι με την πρωτοβουλία της αυτή καλύπτει μια σοβαρή παράλειψη της Πολιτείας που έπρεπε τώρα και πολλές δεκαετίες να είχε προχωρήσει στην ανέγερση προτομής προς τιμήν του πρώτου ανασκαφέα της Κνωσού.
 
O Mίνως Α. Kαλοκαιρινός γεννήθηκε στο Hράκλειο το 1843, τέλειωσε το Γυμνάσιο στη Σύρο, και σπούδασε στη Nομική Σχολή Aθηνών. Υπήρξε επιτυχημένος επιχειρηματίας στους τομείς του εμπορίου, της σαπωνοποιίας, της αμπελοκαλλιέργειας και της οινοποιίας. Yπεύθυνος αστός πολίτης και προεστός, ο ίδιος διετέλεσε Έφορος και Tαμίας των Σχολείων Hρακλείου, μεταφραστής στο Yποπροξενείο της Aγγλίας και Yποπρόξενος της Iσπανίας στην ίδια πόλη.
Ο Καλοκαιρινός υπήρξε όμως, επίσης, ένας διανοούμενος και οραματιστής, με έφεση στους κλασικούς συγγραφείς και πάθος για τα αρχαία κρητικά μνημεία, ιδίως τα κνωσιακά. Ακολουθώντας, ακριβώς, τον Όμηρο, πραγματοποίησε το τολμηρό, καινοτόμο έργο ζωής του: την πρώτη, έστω περιορισμένη, ανασκαφή στο Ανάκτορο της Κνωσού το 1878/79, είκοσι περίπου χρόνια πριν το ξεκίνημα της συστηματικής διερεύνησής του από τον Άρθουρ Έβανς.
Ο ίδιος όχι μόνο επέλεξε τον ακόμη τότε άσημο λόφο της Κεφάλας του Τσελεμπή, όπου βρίσκεται το ανάκτορο, αλλά και ταύτισε το κτήριο που αποκάλυψε τμηματικά εκεί με το “Βασίλειον Μέγαρον Μίνωος του Πρώτου”. Φρόντισε επιπλέον, επίμονα, να κάνει διεθνώς γνωστά τα ευρήματά του, για παράδειγμα δωρίζοντας πίθους από τις Δυτικές Αποθήκες σε μεγάλα μουσεία του κόσμου (Λούβρο, Βρετανικό, Μουσείο Αθηνών...). Σηματοδότησε έτσι την έρευνα για την Προϊστορία της Κρήτης, που παρέμενε άγνωστη, και παρακίνησε αποφασιστικά τον Έβανς να επικεντρωθεί στην Κνωσό.
Με τις ανασκαφές της Βρετανικής Σχολής και τη θυελλώδη ανάδειξη της Κνωσού στις αρχές του 20ού αι., η συμβολή του Καλοκαιρινού ξεχάστηκε για έναν περίπου αιώνα. Ανασύρεται σήμερα από τη λήθη χάρη σε γραπτά του προσωπικού του αρχείου που εντοπίζονται από τα τέλη της δεκαετίας του 1980. Η μελέτη τους ξεκίνησε με μια χειρόγραφη έκθεσή του στα Γαλλικά που δώρισε η διισεγγονή του Μαριέλη Σφακιανάκη στη Βικελαία Βιβλιοθήκη και ένα σχετικό ερευνητικό πρόγραμμα του Πανεπιστημίου Kρήτης, και βρίσκεται σε εξέλιξη παρέχοντας σταθερά πληροφορίες για την προσωπικότητα, τη ζωή και το έργο του.
Ο Καλοκαιρινός βρίσκει έκτοτε, σταδιακά, τη θέση που του αξίζει στην ελληνική και τη διεθνή βιβλιογραφία. Η τοποθέτηση της προτομής του στον χώρο με τον οποίο συνδέθηκε άρρηκτα αποτελεί, πιστεύουμε, μια δίκαιη όσο και αργοπορημένη τιμή, μια αποκατάσταση της μνήμης του πρώτου ανασκαφέα και εμπνευστή του μινωικού ανακτόρου της Κνωσού, του εμβληματικού αυτού μνημείου της κρητικής και της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς.
 
ΠρΟγραμμα ΕκδηλΩσεων
Α. ΕΚΘΕΣΗ ΣΧΕΔΙΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΠΛΑΣΜΑΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΤΟΜΗ
Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη, ισόγειος χώρος Βιβλιοπωλείου
Δευτέρα 25/2/2019 – Τρίτη 5/3/2019
Εγκαίνια: Τρίτη 26/2/2019, στις 19.00
Εναρκτήρια ομιλία:
Γιώργος Νικολακάκης, Παν/μιο Κρήτης
“Μια προτομή για τον Μίνωα Καλοκαιρινό στην Κνωσό”
Βράβευση των τριών επικρατέστερων έργων
Β. ΤΕΛΕΤΉ ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΗΡΊΩΝ
Αρχαιολογικός χώρος Κνωσού
Σάββατο 2 Μαρτίου 2019, στις 12.00
11:45   Προσέλευση
12:00   Χαιρετισμοί
12:30   Ομιλίες
           &
                      Έπαινοι στους/στις χορηγούς
     13.45   Αποκαλυπτήρια της προτομής του Μίνωα Α. Καλοκαιρινού
 
 
ΤΑ ΜΕΛΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΉΣ
Ειρηναίος, Αρχιεπίσκοπος Κρήτης
Αρναουτάκης Σταύρος, Περιφερειάρχης Κρήτης
Λαμπρινός Βασίλειος, Δήμαρχος Ηρακλείου
Κόπακα Αικατερίνη, Καθηγήτρια Προϊστορικής Αρχαιολογίας, Παν/μιο Κρήτης
Καπετανάκης Ευάγγελος, Ομ. Καθηγητής - τ. Πρόεδρος Τ.Ε.Ι. Κρήτης
Δρακάκης Εμμανουήλ, Επ. Καθηγητής Ιονίου Παν/μίου
Νικολακάκης Γεώργιος, Καθηγητής Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, Παν/μιο Κρήτης
Μανιός Ανδρέας, Πλαστικός Χειρουργός, Δ/ντής ΕΣΥ, ΠΑΓΝΗ
Πυργιανάκης Ηρακλής, Αρχιτέκτονας Μηχανικός
Ψιλάκης Νίκος, Συγγραφέας – Δημοσιογράφος